DIECEZJA GDAŃSKA

Wersja z 16:54, 25 maj 2021

Pieczęć katolickiego przywileju nadanego diecezji gdańskiej
w 1925 roku

Biskup Eduard O’Rourke‎

Biskup Edmund Nowicki, 1959

Biskup Lech Kaczmarek

Tadeusz Gocłowski

DIECEZJA GDAŃSKA, erygowana 30 XII 1925 w miejsce istniejącej od 21 IV 1922 administratury apostolskiej w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG). Obejmowała teren II WMG w jego granicach. Pierwszym biskupem został Eduard O’Rourke, kościołem katedralnym ustanowiono 3 I 1926 roku pocysterski kościół Trójcy Świętej w Oliwie. Diecezja składała się z 4 dekanatów, 44 samodzielnych placówek duszpasterskich i liczyła około 120 tysięcy wiernych. Za rządów bp. E. O’Rourke’a w latach 1926–1938 powołano 6 nowych parafii, wybudowano 13 nowych kościołów i 2 kaplice. W dniach 10–12 XII 1935 roku odbył się I Synod Gdański w katedrze oliwskiej. 13 VI 1938 bp E. O’Rourke został zmuszony przez nazistów do rezygnacji z urzędu, wskutek sporu o rozszerzenie sieci polskich parafii na terenie II WMG; zrezygnował wtedy z obywatelstwa II WMG, przyjmując obywatelstwo polskie. Na jego miejsce mianowano ks. Carla Marię Spletta, ówczesnego proboszcza katedry w Oliwie. Podczas II wojny światowej zamordowanych zostało 11 kapłanów gdańskich, w tym 7 Polaków, a zniszczeniu uległa większość gdańskich świątyń. Po roku 1945 granice diecezji nie uległy zmianie. 1 IX 1946 na terenie diecezji było 237 tysięcy wiernych, w tym 15 tysięcy katolików narodowości niemieckiej, wśród których pracowało 81 księży, 69 Polaków i 12 Niemców. W roku 1946, po aresztowaniu przez władze polskie, odbył się proces pokazowy bp. C.M. Spletta, skazanego na 8 lat więzienia. 15 VIII 1945 roku administratorem apostolskim diecezji gdańskiej i chełmińskiej został ks. infułat Andrzej Wronka. 26 I 1951 został on usunięty z Gdańska i decyzją władz na jego miejsce wybrany został jako wikariusz kapitulny ks. Jan Cymanowski. W 1956 roku przywrócono do kultu część kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), rok później poświęcono świątynię i przywrócono ją w całości do kultu religijnego. 8 I 1956 nastąpiło przejęcie diecezji gdańskiej przez bp. Edmunda Nowickiego jako koadiutora sedi datus. Zwolniony z więzienia bp C.M. Splett pod koniec 1956 roku wyjechał do Niemiec. 27 X 1957 decyzją bp. E. Nowickiego utworzono biskupie Seminarium Duchowne w Oliwie ( Gdańskie Seminarium Duchowne). W 1960 roku miało miejsce pierwsze nawiedzenie diecezji przez obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w jego kopii objeżdżającej Polskę. Po śmierci C.M. Spletta (5 III 1964) Stolica Apostolska 7 III 1964 mianowała bp. E. Nowickiego biskupem gdańskim. 20 XI 1965 Watykan nadał kościołowi NMP tytuł bazyliki mniejszej. 2 XII 1971, po śmierci bp. E. Nowickiego, nowym ordynariuszem diecezji został dotychczasowy sufragan gdański bp Lech Kaczmarek. W 1973 roku miał miejsce II Synod Gdański w katedrze oliwskiej. W 1976 roku nadano katedrze w Oliwie tytuł bazyliki mniejszej. W 1976 wznowiono działalność biskupiego sądu w Gdańsku, w 1978 ustanowiono Kapitułę Katedralną Gdańska. 31 XII 1984 roku, po śmierci bp. L. Kaczmarka, ordynariuszem gdańskim został bp Tadeusz Gocłowski. W 1986 roku kościół NMP (bazylika) został ustanowiony konkatedrą. W dniach 10–11 VI 1987 teren diecezji odwiedził papież Jan Paweł II ( papież Jan Paweł II w Gdańsku), w trakcie jego wizyty odbyła się koronacja obrazu Matki Boskiej Trąbkowskiej podczas mszy dla ludzi pracy na Zaspie. W 1991 tytuł bazyliki mniejszej nadano kościołowi św. Brygidy z okazji 600-lecia kanonizacji św. Brygidy. 25 III 1992 roku bullą papieską Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. Zob. też metropolia gdańska. AH