HUSARZEWSKI ALEKSY ONUFRY, komisarz królewski
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | + | ||
| + | [[File: 1_Aleksy_Husarzewski.jpg |thumb| Aleksy Husarzewski]] | ||
| + | [[File: Husarzewski_Aleksy.jpg |thumb| Aleksy Husarzewski, według [[CHODOWIECKI DANIEL, malarz, rysownik, patron gdańskiej ulicy | Daniela Chodowieckiego]]]] | ||
| + | '''ALEKSY ONUFRY HUSARZEWSKI''' (1714?, 1717? – 25 XII 1782 Gdańsk), szlachcic polski herbu Prus, królewski komisarz w Gdańsku. Syn Franciszka Kazimierza, porucznika piechoty królewskiej, dziedzica wsi Szczygły w ziemi łukowskiej (województwo lubelskie) i Marianny Szczygielskiej herbu Nowina. Miał sześciu braci: Jana, szambelana króla Augusta III i stolnika smoleńskiego, Karola, majora wojsk saskich, Wojciecha, majora wojsk polskich, następnie pruskich, Ignacego, kapitana wojsk koronnych, Tomasza, księdza i profesora Akademii Wileńskiej, Hieronima, kapitana gwardii królewskiej.<br/><br/> | ||
| + | Od dzieciństwa przebywał na dworze Stanisława Poniatowskiego, ojca przyszłego króla polskiego, później był dworzaninem i szambelanem Adama Stanisława Grabowskiego, biskupa chełmińskiego, następnie warmińskiego. Dzięki finansowej pomocy biskupa przebywał m.in. w Rzymie, Wenecji i Neapolu, gdzie zainteresował się wykopaliskami archeologicznymi w Herkulanum, uchodził później za eksperta rzeźby antycznej. Około 1742 przebywał w Paryżu i Niderlandach, po powrocie do kraju w 1744 otrzymał od króla patent kapitana wojsk koronnych. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | W 1749 był sekretarzem w komisji królewskiej rozpatrującej wewnętrzne spory Gdańska, w 1750 został szambelanem. W 1759 prowadził w Gdańsku negocjacje z władzami miasta w sprawie rzekomo zalegających opłat należnych królowi z [[CULAGA | culagi]]. W 1764 król polski Stanisław August Poniatowski mianował go królewskim komisarzem w Gdańsku, którego głównym zadaniem było pilnowanie poboru opłat należnego głowie państwa z [[CŁO PALOWE | cła palowego]] (od 1768 z pensją 2000 dukatów) oraz przekonanie starzejącego się biskupa Stanisława Grabowskiego do zaaprobowania jako swego następcy, biskupa koadiutora, Ignacego Krasickiego. Grabowski, początkowo niechętny nominacji Krasickiego, ugiął się w 1766, gdy zaproponowano mu w zamian intratne stanowiska dla rodziny – brat został kasztelanem elbląskim, a szwagier kasztelanem gdańskim, zaś sam Husarzewski w 1766 otrzymał indygenat pruski, co było wymagane do objęcia stanowisk na tym terenie. Po rozszerzeniu obowiązków został w 1770 królewskim komisarzem generalnym. Stanowisko to faktycznie było równorzędne rezydentom królewskim w Gdańsku, nieobecnym w mieście od 1753. Przeciwnik konfederacji barskiej, zwalczał w Gdańsku przybywających tu ich zwolenników, np. bezceremonialnie przechwytując i czytając korespondencję wspierającego ich francuskiego rezydenta w Gdańsku, hrabiego Gérarda de Rayneval, | ||
| + | następnie pieczętując listy fałszywą pieczęcią przesyłał je do właściwych adresatów. <br/><br/> | ||
| + | Początkowo niechętny gdańszczanom, uważając ich za bardziej zainteresowanych autonomią miasta niż związkami z Rzeczpospolitą, po dłuższym pobycie w mieście zmienił zdanie, ściśle współpracując z [[RADA MIEJSKA | Radą Miejską]]. W okresie I rozbioru Polski występował przeciwko szykanom gospodarczym i politycznym ze strony państwa pruskiego wobec Gdańska, domagał się od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pomocy dla zagrożonego miasta. Starał się dla sprawy gdańskiej nawiązać kontakty z Anglią i Rosją. W zagranicznej prasie publikował materiały dotyczące sytuacji Gdańska (głównie w „Gazette de Leyde”). Utrzymywał stały kontakt z dworem polskim, informował go o wydarzeniach mających miejsce w Gdańsku i w Prusach Królewskich (zachowała się bogata korespondencja).<br/><br/> | ||
| + | Głównym źródłem jego utrzymania były zajmowane stanowiska, a także obrót pieniędzmi oraz starostwami. W 1750 nabył od Poniatowskiego starostwo ratneńskie, które za zgodą króla w 1752 odsprzedał Lubomirskiemu. W tym samym roku, wspólnie z żoną wykupił starostwo lipnowskie z rąk Brühla, w 1758 sprzedał je Adamowi Dębskiemu. Władał kilkoma językami obcymi, przejawiał zainteresowania literaturą, historią i sztuką; w Gdańsku wydał wiersze Adama Stanisława Naruszewicza. Od 1776 jego sekretarzem był [[HENNIG-HENNINSKI FRIEDRICH ERNST, dyplomata | Friedrich Ernst Hennig-Henninski]] (1750–1810), po nagłej śmierci jego następca na urzędzie. <br/><br/> | ||
| + | Od 1752 żonaty był z Magdaleną (ur. 1732), córką podkomorzego różańskiego Karola Podoskiego herbu Junosza i Zofii, zmarłą w wyniku komplikacji poporodowych po urodzeniu 4 V 1765 córki Anny Teodory i pochowaną 8 lipca w gdańskim [[KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA (Stare Miasto) | kościele św. Józefa]]. Miał z nią, oprócz córki Anny Teodory (8 IV 1765 Gdańsk – 1 VI 1781 Gdańsk, w wieku 16 lat, miesiąca i 14 dni), także syna zmarłego w wieku kilku lat oraz Karola Antoniego (12 VI 1755 Lidzbark Warmiński – 6 IX 1830 Wiedeń), szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w 1814 obdarzonego przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III tytułem hrabiego. Zmarł na atak serca, pochowany został 14 I 1783 obok żony i córki w kościele św. Józefa. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''':<br/> | ||
| + | PAN Biblioteka Gdańska, sygn. Ms. 147.<br/> | ||
| + | „Historische und gelehrte Nachrichten“, nr 45, 1781, s. 444.<br/> | ||
| + | Cieślak Edmund, ''Husarzewski Aleksy Onufry'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 239-240.<br/> | ||
| + | Popiołek Bożena, ''Franciszek Husarzewski – szlachcic nieubogi, czyli pomyłka historyka'', Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego 3, 2011, s. 31-47. | ||
Aktualna wersja na dzień 08:12, 23 lis 2024
ALEKSY ONUFRY HUSARZEWSKI (1714?, 1717? – 25 XII 1782 Gdańsk), szlachcic polski herbu Prus, królewski komisarz w Gdańsku. Syn Franciszka Kazimierza, porucznika piechoty królewskiej, dziedzica wsi Szczygły w ziemi łukowskiej (województwo lubelskie) i Marianny Szczygielskiej herbu Nowina. Miał sześciu braci: Jana, szambelana króla Augusta III i stolnika smoleńskiego, Karola, majora wojsk saskich, Wojciecha, majora wojsk polskich, następnie pruskich, Ignacego, kapitana wojsk koronnych, Tomasza, księdza i profesora Akademii Wileńskiej, Hieronima, kapitana gwardii królewskiej.
Od dzieciństwa przebywał na dworze Stanisława Poniatowskiego, ojca przyszłego króla polskiego, później był dworzaninem i szambelanem Adama Stanisława Grabowskiego, biskupa chełmińskiego, następnie warmińskiego. Dzięki finansowej pomocy biskupa przebywał m.in. w Rzymie, Wenecji i Neapolu, gdzie zainteresował się wykopaliskami archeologicznymi w Herkulanum, uchodził później za eksperta rzeźby antycznej. Około 1742 przebywał w Paryżu i Niderlandach, po powrocie do kraju w 1744 otrzymał od króla patent kapitana wojsk koronnych.
W 1749 był sekretarzem w komisji królewskiej rozpatrującej wewnętrzne spory Gdańska, w 1750 został szambelanem. W 1759 prowadził w Gdańsku negocjacje z władzami miasta w sprawie rzekomo zalegających opłat należnych królowi z culagi. W 1764 król polski Stanisław August Poniatowski mianował go królewskim komisarzem w Gdańsku, którego głównym zadaniem było pilnowanie poboru opłat należnego głowie państwa z cła palowego (od 1768 z pensją 2000 dukatów) oraz przekonanie starzejącego się biskupa Stanisława Grabowskiego do zaaprobowania jako swego następcy, biskupa koadiutora, Ignacego Krasickiego. Grabowski, początkowo niechętny nominacji Krasickiego, ugiął się w 1766, gdy zaproponowano mu w zamian intratne stanowiska dla rodziny – brat został kasztelanem elbląskim, a szwagier kasztelanem gdańskim, zaś sam Husarzewski w 1766 otrzymał indygenat pruski, co było wymagane do objęcia stanowisk na tym terenie. Po rozszerzeniu obowiązków został w 1770 królewskim komisarzem generalnym. Stanowisko to faktycznie było równorzędne rezydentom królewskim w Gdańsku, nieobecnym w mieście od 1753. Przeciwnik konfederacji barskiej, zwalczał w Gdańsku przybywających tu ich zwolenników, np. bezceremonialnie przechwytując i czytając korespondencję wspierającego ich francuskiego rezydenta w Gdańsku, hrabiego Gérarda de Rayneval,
następnie pieczętując listy fałszywą pieczęcią przesyłał je do właściwych adresatów.
Początkowo niechętny gdańszczanom, uważając ich za bardziej zainteresowanych autonomią miasta niż związkami z Rzeczpospolitą, po dłuższym pobycie w mieście zmienił zdanie, ściśle współpracując z Radą Miejską. W okresie I rozbioru Polski występował przeciwko szykanom gospodarczym i politycznym ze strony państwa pruskiego wobec Gdańska, domagał się od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pomocy dla zagrożonego miasta. Starał się dla sprawy gdańskiej nawiązać kontakty z Anglią i Rosją. W zagranicznej prasie publikował materiały dotyczące sytuacji Gdańska (głównie w „Gazette de Leyde”). Utrzymywał stały kontakt z dworem polskim, informował go o wydarzeniach mających miejsce w Gdańsku i w Prusach Królewskich (zachowała się bogata korespondencja).
Głównym źródłem jego utrzymania były zajmowane stanowiska, a także obrót pieniędzmi oraz starostwami. W 1750 nabył od Poniatowskiego starostwo ratneńskie, które za zgodą króla w 1752 odsprzedał Lubomirskiemu. W tym samym roku, wspólnie z żoną wykupił starostwo lipnowskie z rąk Brühla, w 1758 sprzedał je Adamowi Dębskiemu. Władał kilkoma językami obcymi, przejawiał zainteresowania literaturą, historią i sztuką; w Gdańsku wydał wiersze Adama Stanisława Naruszewicza. Od 1776 jego sekretarzem był Friedrich Ernst Hennig-Henninski (1750–1810), po nagłej śmierci jego następca na urzędzie.
Od 1752 żonaty był z Magdaleną (ur. 1732), córką podkomorzego różańskiego Karola Podoskiego herbu Junosza i Zofii, zmarłą w wyniku komplikacji poporodowych po urodzeniu 4 V 1765 córki Anny Teodory i pochowaną 8 lipca w gdańskim kościele św. Józefa. Miał z nią, oprócz córki Anny Teodory (8 IV 1765 Gdańsk – 1 VI 1781 Gdańsk, w wieku 16 lat, miesiąca i 14 dni), także syna zmarłego w wieku kilku lat oraz Karola Antoniego (12 VI 1755 Lidzbark Warmiński – 6 IX 1830 Wiedeń), szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w 1814 obdarzonego przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III tytułem hrabiego. Zmarł na atak serca, pochowany został 14 I 1783 obok żony i córki w kościele św. Józefa.
Bibliografia:
PAN Biblioteka Gdańska, sygn. Ms. 147.
„Historische und gelehrte Nachrichten“, nr 45, 1781, s. 444.
Cieślak Edmund, Husarzewski Aleksy Onufry, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 239-240.
Popiołek Bożena, Franciszek Husarzewski – szlachcic nieubogi, czyli pomyłka historyka, Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego 3, 2011, s. 31-47.
