HANOW MICHAEL CHRISTOPH, profesor Gimnazjum Akademickiego

Aktualna wersja na dzień 11:22, 15 lis 2024

Michael Christoph Hanow, mezzotinta Johanna Jakoba Haida na podstawie Jacoba Wessela, po 1752

MICHAEL CHRISTOPH HANOW (Hanov, Hanovius) (18 XII 1695 Samborsko koło Jastrowia – 22 IX 1773 Gdańsk), profesor Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku. Syn pastora w Samborsku Michaela, brat m.in. Andreasa Hanoviusa (1673–1739), pastora w Wulfflatzke (Wilcze Laski powiat Szczecinek), oraz Martina Hanoviusa (1705–1772), 18 I 1725 zapisanego do najwyższej klasy (primy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, studenta w Lipsku i Halle, od 1733 substytuta swego ojca, po jego śmierci w 1726 do 1772 pastora w Samborsku.

Początki edukacji odbierał w Landsbergu (Gorzowie). W styczniu 1714 zapisany został do najwyższej klasy w gdańskim Gimnazjum Akademickim, od 1716 studiował na uniwersytetach w Królewcu, Wittenberdze i Lipsku, gdzie w 1720 otrzymał magisterium i docenturę. Studiował różne kierunki naukowe (od matematyki po językoznawstwo i medycynę). W Lipsku wykładał retorykę, od 1724 był opiekunem synów pastora Joachima Weickhmanna, dzięki któremu w 1727 został profesorem filozofii w Gimnazjum Akademickim i bibliotekarzem w Bibliotece Rady Miejskiej.

W 1743 współzałożyciel Towarzystwa Przyrodniczego. Wydał ponad 120 rozpraw po łacinie i niemiecku, m.in. rewizję toruńską prawa chełmińskiego z komentarzem (Das vollständige Kulmische Recht, 1745), edycję źródeł do dziejów Prus (Preußische Sammlung, 1747–1750) oraz pierwszą historię drukarstwa gdańskiego (Denkmahl der Danziger Buchdruckereyen und Buchdrucker (Pomnik gdańskich drukarń i drukarzy książek), 1740). Zapoczątkował układanie alfabetycznego katalogu bibliotecznego, jako pierwszy rozpoczął publikowanie retrospektywnej bibliografii druków gdańskich. Ogłosił uzupełnienia do rozprawy Andreasa Charitiusa, zwierającej biogramy zasłużonych gdańszczan (Spicilegii Ad D. Andreae Charitii Archidiaconi Vittebergensis Commentationem De Viris Eruditis Gedani Ortis, 1715), nakłonił też brata autora, Kristiana Friedricha Charitiusa, do kontynuacji tego dzieła.

Współpracował z mecenasem naukowym, księciem Józefem Aleksandrem Jabłonowskim, a królowi polskiemu Stanisławowi Augustowi przedstawił projekt powołania zakładu ubezpieczeń na życie. Był zwolennikiem racjonalistycznych koncepcji filozofa Christiana Wolffa (1679–1754). Jako jeden z pierwszych w Gdańsku wykorzystywał w badaniach dane statystyczne, głównie demograficzne i meteorologiczne (zob. obserwacje meteorologiczne i stacje obserwacyjne), m.in. w 1739 ogłosił pracę na temat ilości ofiar epidemii dżumy w Gdańsku od 1601 do 1700 (Gründliche Nachricht, wie viel Menschen von Anno 1601 bis 1700 in Danzig). Od 1737 redagował tygodnik „Erläuterte Merkwürdigkeiten der Natur nach denen Grund-Sätzen derer neuesten Physicorum”, zamieszczając w nim wiadomości z dziedziny fizyki, mechaniki, astronomii, meteorologii, botaniki, mineralogii. Od 1739 wydawał (drukarnia Thomasa Johanna Schreibera) czasopismo ogłoszeniowe „Danziger Erfahrungen”, w którym publikował artykuły popularnonaukowe. W 1771 z powodu choroby zrezygnował z pracy naukowej. W testamencie cały swój majątek wraz z księgozbiorem zapisał Gimnazjum Akademickiemu (w tym 25 000 florenów na pomoc dla ubogich uczniów). Jego portret namalował Jacob Wessel.

Od ślubu 26 IV 1722 w kościele św. Trójcy żonaty był z Barbarą, wdową po Georgu Grau. Ojciec m.in. Marie Dorothei, żony rajcy z Chojnic Jacoba Titiusa, matki Johanna Daniela Titiusa (2 I 1729 Chojnice – 16 XII 1796 Wittenberga), 16 X 1743 zapisanego do przedostatniej klasy Gimnazjum Akademickiego, od 1748 studenta uniwersytetu w Lipsku, od 1756 adiunkta Wydziału Filozofii, od 1763 profesora matematyki i w 1768 rektora w Wittenberdze, w 1768 laureata nagrody gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego za pracę przedstawiającą metody odnawiania nadmorskich wydm (zob. Stogi).

Pochowany 29 IX 1773 w kościele św. Trójcy. PP







Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 293, 309, 331.
Jahresbericht des Königlichen–Fürstin–Hedwig–Gymnasium zu Neustettin über das 256. Schuljahr 1895/96, Neustettin 1896, s. 28.
Jahresbericht des Königlichen–Fürstin–Hedwig–Gymnasium zu Neustettin über das Schuljahr 1897/98, 258-er der Anstalt, Neustettin 1898, s. 31.
Baszanowski Jan, Hanow Michał Krzysztof, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 161–162.
Binerowski Zbigniew, Hanow Michał Krzysztof, w: Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa 1972, s. 315.
Chojnacki Władysław, Sokół Stanisław, Hanow Michał Krzysztof, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 9, 1960/1961, s. 281–282.
Prantl K., Hanov Michael Christoph, w: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 10, Leipzig 1879, s. 524–525.