SCHLESWIG-HOLSTEIN, okręt

Aktualna wersja na dzień 16:00, 6 gru 2022

Pancernik „Schleswig-Holstein”

Pancernik „Schleswig-Holstein”

„Schleswig-Holstein” wprowadzany do gdańskiego portu, 25 sierpnia 1939

Pancernik „Schleswig-Holstein” w południowo-wschodnim skraju Basenu Amunicyjnego na Westerplatte w czasie ostrzeliwania rejonu broniącej się Gdyni, po 7 września 1939

„SCHLESWIG-HOLSTEIN” SMS (Seiner Majestät Schiff; Okręt Jego Cesarskiej Mości), niemiecki okręt liniowy typu „Deutschland”, ostatni z serii pięciu okrętów wodowanych od listopada 1904 („Deutschland”, „Hannover”, „Pommern”, „Schlesien”). Zbudowany w należącej do spółki akcyjnej Kruppa stoczni Germaniawerft w Kilonii; położenie stępki 18 VIII 1905, wodowanie 17 XII 1906. Matką chrzestną była cesarzowa Augusta Wiktoria Fryderyka Luisa Fedora Jenny von Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg, żona cesarza Wilhelma II, również obecnego podczas wodowania. Oficjalnie przydzielony 6 VII 1908 do Kaiserliche Marine (Cesarska Marynarka Wojenna), w służbie liniowej od 22 VIII 1908. Maksymalna wyporność: 14 220 ton, długość: 127,6 m, szerokość: 22,2 m, zanurzenie: 8,25 m, uzbrojenie: 4 działa kalibru 280 mm (w dwóch dwudziałowych wieżach na dziobie i na rufie), 14 dział kalibru 170 mm w kazamatach burtowych (po 7 na każdej burcie), 20 dział kalibru 88 mm i 6 podwodnych wyrzutni torped kalibru 457 mm. System napędowy: 12 kotłów opalanych węglem i 3 maszyny parowe potrójnego rozprężania, moc około 20 tysięcy KM, 3 śruby, prędkość maksymalna 18,2 węzła, zasięg około 4800 mil morskich (przy prędkości 10 węzłów), zapas węgla około 1720 ton. Opancerzenie: burty 100–240 mm, pokład 40 mm, wieże artylerii głównej – przód 280 mm, góra 50 mm, barbety 250 mm, kazamaty burtowe 160–170 mm, stanowisko dowodzenia 150–300 mm.

Załoga: 35 oficerów, 708 podoficerów i marynarzy. Od 21 IX 1908 w składzie II eskadry okrętów liniowych Kaiserliche Marine, z bazą w Kilonii. Po wybuchu I wojny światowej z eskadrą przebazowany do ujścia Łaby. Do kwietnia 1916 uczestniczył w siłach osłonowych operacji Hochseeflotte (Flota Oceaniczna), 31 V 1916 brał udział w bitwie w cieśninie Skagerrak, trafiony pociskiem kalibru 343 mm w lewoburtową szóstą kazamatę działa kalibru 170 mm (zginęło trzech członków załogi, ośmiu rannych). Rankiem 1 czerwca ogniem z dział średniego kalibru kilkakrotnie trafił brytyjski niszczyciel. W maju 1917 wyłączony ze służby, częściowo rozbrojony, pełnił funkcję okrętu mieszkalnego dla załóg 5. Flotylli Okrętów Podwodnych (w Bremerhaven, od 1918 w Kilonii). Na przełomie lat 1925–1926 remontowany i modernizowany (między innymi działa artylerii średniej, kalibru 170 mm, umieszczone w kazamatach, zastąpiono działami kalibru 150 mm). Do czynnej służby w Reichsmarine (Marynarka Wojenna Rzeszy) przywrócony 1 II 1926 jako okręt flagowy floty. Modernizowany na przełomie 1927–1928; zasadniczej zmianie uległa sylwetka: zmniejszono liczbę kominów z 3 do 2, powiększono stanowiska dowodzenia, zamontowano na platformie stanowiska kierowania artylerią dalmierz optyczny. We wrześniu 1930 zdemontowano po 1 na każdej burcie tylnym kazamatowym dziale 150 mm (odtąd uzbrojony był w 12 takich dział). 22 IX 1935 przestał pełnić funkcję okrętu flagowego floty.

Po roku przebudowy przystosowany do roli okrętu szkolnego: adaptowano pomieszczenia mieszkalne dla kadetów marynarki. Usunięto kolejne 2 kazamatowe działa 150 mm, zlokalizowane po obu stronach mostka kapitańskiego, zdemontowano 4 wyrzutnie torped, zainstalowano zaś 4 karabiny maszynowe przeciwlotnicze, zmodernizowano system łączności, nawigacji, kierowania ogniem; 12 kotłów opalanych węglem zastąpiono 8 kotłami opalanymi olejem napędowym. Zainstalowano zbiorniki na 1130 ton oleju napędowego i zasobniki na 436 ton węgla. Po przebudowie mógł przebyć 5500 mil morskich z prędkością 12 węzłów. 21 IX 1936 przyjął na pokład pierwszych kadetów. Załoga liczyła 31 oficerów, 563 podoficerów i marynarzy, 175 kadetów. Do wybuchu II wojny światowej odbył 3 rejsy szkolne, odwiedził między innymi porty: hiszpański, krajów Ameryki Środkowej, Afryki i Indii Holenderskich. 22 VIII 1939, dowodzony przez komandora Gustava Kleikampa, opuścił Kilonię, następnego dnia dotarł do Świnoujścia. Zamontowano tu dodatkowe uzbrojenie przeciwlotnicze (poczwórnie sprzężone i pojedyncze działka 20 mm, 6 karabinów maszynowych), zaokrętowano 60-osobową obsługę wzmocnionego uzbrojenia. 24 sierpnia wypłynął do Gdańska w godzinach nocnych; na wysokości ujścia Słupi przyjął na pokład 225 żołnierzy Kompanii Szturmowej.

Do portu w Gdańsku wpłynął 25 sierpnia, w nocy z 31 sierpnia na 1 września wyokrętowana została Kompania Szturmowa, która po pierwszych salwach artylerii okrętu, jakie o 4.48 spadły w okolicach Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, zaatakowała polską placówkę. W ciągu kolejnych dni wspierał ogniem artylerii niemieckie oddziały lądowe walczące na Westerplatte, w okolicach Gdyni, na Kępie Oksywskiej i na Helu. 25 września stoczył potyczkę artyleryjską z polską baterią cyplową na Helu, w wyniku której został trafiony w nadbudówkę. W 1940 brał udział w operacji zajęcia Danii, w latach 1941–1944 ponownie pełnił funkcję okrętu szkolnego. Pod koniec roku 1944, po dozbrojeniu, rozpoczął służbę w charakterze jednostki przeciwlotniczej. W nocy z 18 na 19 XII 1944, podczas nalotu brytyjskich bombowców na Gdynię, został trzykrotnie trafiony i osiadł na równej stępce na dnie, na głębokości 12 m. 20 grudnia wybuchł na jego pokładzie pożar, który doszczętnie zniszczył nadbudówki okrętu. 25 I 1945 spuszczono banderę, następnego dnia formalnie skreślono z listy okrętów Kriegsmarine, załogę skierowano do obrony Malborka. 21 III 1945 wrak okrętu został dodatkowo zniszczony przez Niemców. W 1946 podniesiony przez radziecką marynarkę wojenną i przeholowany do Tallina, gdzie początkowo służył jako hulk. W 1948 jako okręt-cel osadzony na mieliźnie w okolicach wyspy Odsmussar, po 1955 zatopiony u wybrzeży estońskich. Bliźniaczy „Schlesien”, wodowany 28 V 1906 w gdańskiej Stoczni Schichaua, od 8 IX 1939 stacjonował w porcie gdańskim i brał udział we wspólnym ostrzale polskiej pozycji na przedpolach Gdyni i na Helu. BG MW