LATARNIE MORSKIE (BLIZY)
(Utworzył nową stronę „{{paper}} Głowica latarni morskiej w Nowym Porcie[[File:Latarnia morska z 1843 roku na falochronie na We...”) |
|||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File: | + | [[File:Murowana latarnia morska w Nowym Porcie, Daniel Chodowiecki, 1773.JPG|thumb|''Murowana latarnia morska w Nowym Porcie'', [[CHODOWIECKI DANIEL, malarz, rysownik, patron gdańskiej ulicy | Daniel Chodowiecki]], 1773, w rzeczywistości brzeg morza znajdował się kilkaset metrów dalej niż na rysunku]] |
| + | [[File:2_latarnie_morskie_blizy.jpg|thumb|Julius Werner, ''Latarnia morska w Nowym Porcie'', na falochronie na Westerplatte, 1843]] | ||
| + | [[File:3_latarnie_morskie_blizy.jpg|thumb|Carl Anton Mann, ''Reda gdańska z latarnią na falochronie na Westerplatte'', 1855 (w głębi, za żaglowcem, widoczna latarnia morska w Nowym Porcie)]] | ||
| + | [[File: Latarnia_w_Nowym_Porcie_fotomontaż.jpg |thumb| Latarnia morska z 1843 na falochronie na Westerplatte, fotomontaż]] | ||
| + | [[File:Latarnia morska z 1843 roku na falochronie na Westerplatte, 1910.JPG|thumb|Latarnia morska z 1843 na falochronie na Westerplatte, 1910]] | ||
| + | [[File:Stara latarnia morska w Nowym Porcie, rozebrana w 1896 roku.JPG|thumb|Stara latarnia morska w Nowym Porcie, rozebrana w 1896]] | ||
| + | [[File:Latarnia morska w Nowym Porcie, około 1910.JPG|thumb|Latarnia morska w Nowym Porcie, około 1910]] | ||
| + | [[File:Głowica latarni morskiej w Nowym Porcie.JPG|thumb|Głowica latarni morskiej w Nowym Porcie]] | ||
| + | [[File:X_Latarnie_morskie_blizy.JPG|thumb|Latarnie morskie na główkach falochronów przy wejściu do portu gdańskiego: zielona – Nowy Port, czerwona – Westerplatte (widok od strony Wisły), 2018]] | ||
| + | |||
| + | '''LATARNIE MORSKIE (BLIZY).''' Prawdopodobnie już w X–XI wieku w pobliżu grodu gdańskiego u ujścia [[WISŁA | Wisły]] znajdowało się miejsce palenia ognia sygnalizacyjnego. Najstarsze dokumenty potwierdzające troskę władcy o bezpieczną żeglugę w obrębie portu w Gdańsku pochodzą z XIII wieku, z czasów panowania księcia [[ŚWIĘTOPEŁK | Świętopełka]]. Nie ma w nich jednak przekazu o świetle nawigacyjnym przy wejściu do portu. Można przypuszczać, że miasto było chronione od strony morza fortyfikacją, na której w nocy zapalano ogień sygnalizacyjny. <br /><br /> | ||
| + | Bezpieczne podejście do portu od strony Zatoki Gdańskiej wymagało oznakowania. W tym celu u ujścia Wisły wzniesiono w 1433 wieżę strażniczą, na której palono ogień. Od połowy XV wieku zaistniała w Gdańsku konieczność stałego, widocznego w nocy światła nawigacyjnego. Wieżę taką w pobliżu ujścia Wisły do Morza Bałtyckiego zbudowano w 1482. Od 1584 w porcie gdańskim istniała latarnia morska wzniesiona w [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujściu]] z wykorzystaniem dawnej budowli gotyckiej, podwyższonej o trzy kondygnacje. Wieża miała 17 m wysokości, zwieńczona była wysokim hełmem z laterną i galeryjką. W latach następnych wokół twierdzy wzniesiono basteję – wieniec, forty i szańce, tworząc nowoczesny zespół budowli obronnych ([[FORTYFIKACJE | fortyfikacje]]). W połowie XVIII wieku, na skutek zmian linii brzegowej spowodowanych przez Wisłę, jedynym żeglownym kanałem pozostała skręcająca na zachód jej odnoga między obecnym [[WESTERPLATTE | Westerplatte]] a późniejszym [[NOWY PORT | Nowym Portem]]. W efekcie znaczenie straciła latarnia w Wisłoujściu, której światło już nie wskazywało wejścia do portu i kierunku przejścia dla statków przypływających od strony morza.<br /><br /> Pojawiła się konieczność oznakowania nowego toru wodnego w celu umożliwienia żeglugi przez całą dobę. Zrealizowano to, wykorzystując doświadczenia holenderskie, i zamiast wieży z sygnalizacją świetlną, wskazującą żeglarzom jedynie położenie redy, zbudowano w 1758 na terenie późniejszego Nowego Portu układ dwóch latarni, tworzących światłami nabieżnik. Zasadniczą konstrukcją tego zespołu była 20-metrowa murowana wieża, o szerokości 10 m u podstawy, pełniąca funkcję stawy górnej. W jej wierzchołku znajdowało się palenisko na węgiel. Stawa dolna była żurawiem z żelaznym koszem, w którym palono węgiel kamienny.<br /><br /> | ||
| + | Bezpieczne wpłynięcie do portu zapewniało ustawienie kursu statku na dwa pionowo usytuowane światła (nabieżniki wzoru holenderskiego uwidacznia plan wejścia do portu w Gdańsku zawarty w atlasie J. Gellentina, 1785). Konstrukcje te nie przetrwały. W 1817 zmieniono źródło światła na latarni morskiej w Nowym Porcie z węglowego na świece woskowe. Światło takie było słabo widoczne i w 1819 zastosowano światła gazowe. Urządzenie składało się z trzech palników umieszczonych na wieży i trzech ustawionych na rusztowaniu, stanowiącym dolny element nabieżnika. W 1825 przedłużono molo wschodnie, co spowodowało zmianę kierunku osi toru wodnego. Dlatego zlikwidowano dolny nabieżnik i zwiększono światło wieży o dwa palniki. System funkcjonował do roku 1860. Kolejnym źródłem światła były lampy Arganda, spalające knoty zanurzone w oleju rzepakowym, a od 1870 zestaw siedmiu lamp naftowych osadzonych na dwóch poziomych, równoległych względem siebie łukowatych sztabach. Na dolnej umocowano cztery, a na górnej trzy lampy, świecące sektorowo z wysokości 23,5 m. Każda lampa miała jeden knot i paraboliczne zwierciadło wklęsłe o średnicy 0,53 m. Uzyskane światło widoczne było z odległości 14,5 mili. <br /><br /> | ||
| + | W 1843 uruchomiono nową, żelazną latarnię morską w Nowym Porcie, która w 1888 otrzymała jako pierwsza na Wybrzeżu próbne oświetlenie elektryczne z metalowym reflektorem. Próba powiodła się i doświadczenie wykorzystano w latarni morskiej o wysokości 27,3 m, zbudowanej w 1894 na wzniesieniu (Lotsenberg, Wzgórze Pilotów) przy nabrzeżu oliwskim w Nowym Porcie. Ośmiokątna wieża ceglana przetrwała w niezmienionym stanie. W 1911 zmodernizowano światło na tej latarni. Było one od tego czasu przerywane, świecąc sekundę co 4 sekundy. Kąt świecenia wynosił 180° i podzielony był na pięć sektorów: główny, będący środkowym, obejmował wycinek 35° od kierunku ku latarni morskiej na Helu i ku wschodowi miał zasięg 20 mil morskich. Dwa sektory boczne: zachodni i wschodni miały także światło białe, ale ich zasięg wynosił 14,7 mil morskich. Pozostałe dwa skrajne sektory miały światło czerwone o zasięgu 11 mil morskich. Fotografie z początku XX wieku ukazują na wieży latarni [[KULA CZASU, wizualny sygnał czasu | kulę czasu]]: kratownicę w kształcie kuli, podnoszoną przed południem i opuszczaną grawitacyjnie o godzinie 12. Umożliwiało to regulowanie chronometrów na statkach znajdujących się w porcie. <br /><br /> | ||
| + | Latarnia w Nowym Porcie funkcjonowała do 1984, kiedy w zbudowanym na wodach Zatoki Gdańskiej Porcie Północnym rozpoczęła pracę latarnia morska Gdańsk. Jej konstrukcję stanowi wysoka żelbetowa wieża umożliwiająca emitowanie światła z wysokości 60,62 m. Charakteryzuje się trzema kolejnymi błyskami o łącznym okresie świecenia 9 sekund i następującej po nich 4,5-sekundowej przerwie. Zasięg latarni wynosi 25 mil morskich. Źródłem światła jest obracający się zespół trzech paneli (tablic) ustawionych jeden nad drugim i przesuniętych względem siebie pod kątem 40°. Każdy panel ma po obu stronach po 12 żarówek z odbłyśnikami. W 2001 nieczynną już latarnię morską w Nowym Porcie kupił [[MICHALAK STEFAN JACEK, fizyk, inżynier, podróżnik | Stefan Jacek Michalak]] i po remoncie udostępnił ją do zwiedzania. {{author: JL}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:34, 3 cze 2024
LATARNIE MORSKIE (BLIZY). Prawdopodobnie już w X–XI wieku w pobliżu grodu gdańskiego u ujścia Wisły znajdowało się miejsce palenia ognia sygnalizacyjnego. Najstarsze dokumenty potwierdzające troskę władcy o bezpieczną żeglugę w obrębie portu w Gdańsku pochodzą z XIII wieku, z czasów panowania księcia Świętopełka. Nie ma w nich jednak przekazu o świetle nawigacyjnym przy wejściu do portu. Można przypuszczać, że miasto było chronione od strony morza fortyfikacją, na której w nocy zapalano ogień sygnalizacyjny.
Bezpieczne podejście do portu od strony Zatoki Gdańskiej wymagało oznakowania. W tym celu u ujścia Wisły wzniesiono w 1433 wieżę strażniczą, na której palono ogień. Od połowy XV wieku zaistniała w Gdańsku konieczność stałego, widocznego w nocy światła nawigacyjnego. Wieżę taką w pobliżu ujścia Wisły do Morza Bałtyckiego zbudowano w 1482. Od 1584 w porcie gdańskim istniała latarnia morska wzniesiona w Wisłoujściu z wykorzystaniem dawnej budowli gotyckiej, podwyższonej o trzy kondygnacje. Wieża miała 17 m wysokości, zwieńczona była wysokim hełmem z laterną i galeryjką. W latach następnych wokół twierdzy wzniesiono basteję – wieniec, forty i szańce, tworząc nowoczesny zespół budowli obronnych ( fortyfikacje). W połowie XVIII wieku, na skutek zmian linii brzegowej spowodowanych przez Wisłę, jedynym żeglownym kanałem pozostała skręcająca na zachód jej odnoga między obecnym Westerplatte a późniejszym Nowym Portem. W efekcie znaczenie straciła latarnia w Wisłoujściu, której światło już nie wskazywało wejścia do portu i kierunku przejścia dla statków przypływających od strony morza.
Pojawiła się konieczność oznakowania nowego toru wodnego w celu umożliwienia żeglugi przez całą dobę. Zrealizowano to, wykorzystując doświadczenia holenderskie, i zamiast wieży z sygnalizacją świetlną, wskazującą żeglarzom jedynie położenie redy, zbudowano w 1758 na terenie późniejszego Nowego Portu układ dwóch latarni, tworzących światłami nabieżnik. Zasadniczą konstrukcją tego zespołu była 20-metrowa murowana wieża, o szerokości 10 m u podstawy, pełniąca funkcję stawy górnej. W jej wierzchołku znajdowało się palenisko na węgiel. Stawa dolna była żurawiem z żelaznym koszem, w którym palono węgiel kamienny.
Bezpieczne wpłynięcie do portu zapewniało ustawienie kursu statku na dwa pionowo usytuowane światła (nabieżniki wzoru holenderskiego uwidacznia plan wejścia do portu w Gdańsku zawarty w atlasie J. Gellentina, 1785). Konstrukcje te nie przetrwały. W 1817 zmieniono źródło światła na latarni morskiej w Nowym Porcie z węglowego na świece woskowe. Światło takie było słabo widoczne i w 1819 zastosowano światła gazowe. Urządzenie składało się z trzech palników umieszczonych na wieży i trzech ustawionych na rusztowaniu, stanowiącym dolny element nabieżnika. W 1825 przedłużono molo wschodnie, co spowodowało zmianę kierunku osi toru wodnego. Dlatego zlikwidowano dolny nabieżnik i zwiększono światło wieży o dwa palniki. System funkcjonował do roku 1860. Kolejnym źródłem światła były lampy Arganda, spalające knoty zanurzone w oleju rzepakowym, a od 1870 zestaw siedmiu lamp naftowych osadzonych na dwóch poziomych, równoległych względem siebie łukowatych sztabach. Na dolnej umocowano cztery, a na górnej trzy lampy, świecące sektorowo z wysokości 23,5 m. Każda lampa miała jeden knot i paraboliczne zwierciadło wklęsłe o średnicy 0,53 m. Uzyskane światło widoczne było z odległości 14,5 mili.
W 1843 uruchomiono nową, żelazną latarnię morską w Nowym Porcie, która w 1888 otrzymała jako pierwsza na Wybrzeżu próbne oświetlenie elektryczne z metalowym reflektorem. Próba powiodła się i doświadczenie wykorzystano w latarni morskiej o wysokości 27,3 m, zbudowanej w 1894 na wzniesieniu (Lotsenberg, Wzgórze Pilotów) przy nabrzeżu oliwskim w Nowym Porcie. Ośmiokątna wieża ceglana przetrwała w niezmienionym stanie. W 1911 zmodernizowano światło na tej latarni. Było one od tego czasu przerywane, świecąc sekundę co 4 sekundy. Kąt świecenia wynosił 180° i podzielony był na pięć sektorów: główny, będący środkowym, obejmował wycinek 35° od kierunku ku latarni morskiej na Helu i ku wschodowi miał zasięg 20 mil morskich. Dwa sektory boczne: zachodni i wschodni miały także światło białe, ale ich zasięg wynosił 14,7 mil morskich. Pozostałe dwa skrajne sektory miały światło czerwone o zasięgu 11 mil morskich. Fotografie z początku XX wieku ukazują na wieży latarni kulę czasu: kratownicę w kształcie kuli, podnoszoną przed południem i opuszczaną grawitacyjnie o godzinie 12. Umożliwiało to regulowanie chronometrów na statkach znajdujących się w porcie.
Latarnia w Nowym Porcie funkcjonowała do 1984, kiedy w zbudowanym na wodach Zatoki Gdańskiej Porcie Północnym rozpoczęła pracę latarnia morska Gdańsk. Jej konstrukcję stanowi wysoka żelbetowa wieża umożliwiająca emitowanie światła z wysokości 60,62 m. Charakteryzuje się trzema kolejnymi błyskami o łącznym okresie świecenia 9 sekund i następującej po nich 4,5-sekundowej przerwie. Zasięg latarni wynosi 25 mil morskich. Źródłem światła jest obracający się zespół trzech paneli (tablic) ustawionych jeden nad drugim i przesuniętych względem siebie pod kątem 40°. Każdy panel ma po obu stronach po 12 żarówek z odbłyśnikami. W 2001 nieczynną już latarnię morską w Nowym Porcie kupił Stefan Jacek Michalak i po remoncie udostępnił ją do zwiedzania.
