KOŚCIÓŁ TRÓJCY ŚWIĘTEJ

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
 
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 4: Linia 4:
 
[[File:3_Kościół_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej, 1893, widok z [[PACHOŁEK| Pachołka]]]]
 
[[File:3_Kościół_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej, 1893, widok z [[PACHOŁEK| Pachołka]]]]
 
[[File:Zespół cysterski, około 1910.JPG|thumb|Zespół cysterski, około 1910]]
 
[[File:Zespół cysterski, około 1910.JPG|thumb|Zespół cysterski, około 1910]]
 +
[[File:Kościół_Trójcy_Świętej,_przed_1945.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej, widok od zachodu, przed 1945]]
 +
[[File:1_Kościół_Trójcy_Świętej,_przed_1945.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej, widok od wschodu, przed 1945]]
 
[[File:Kościół_Trójcy_Świętej,_około_1953.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej, około 1953]]
 
[[File:Kościół_Trójcy_Świętej,_około_1953.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej, około 1953]]
−
[[File:Kościół_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Kościół Trójcy Świętej]]
+
[[File: Dolina_Szwabego_widok.jpg |thumb| Widok na kościół Trójcy Świętej ze wzgórza nad [[DOLINA SCHWABEGO | Doliną Schwabego]]]]
 
[[File:Kościół Trójcy Świętej (archikatedra oliwska).JPG|thumb|Kościół Trójcy Świętej]]
 
[[File:Kościół Trójcy Świętej (archikatedra oliwska).JPG|thumb|Kościół Trójcy Świętej]]
 
[[File:Kościół Trójcy Świętej (archikatedra oliwska) i seminarium duchowne, widok od strony południowej.JPG|thumb|Kościół Trójcy Świętej <br/> i seminarium duchowne, widok od strony południowej]]
 
[[File:Kościół Trójcy Świętej (archikatedra oliwska) i seminarium duchowne, widok od strony południowej.JPG|thumb|Kościół Trójcy Świętej <br/> i seminarium duchowne, widok od strony południowej]]
Linia 18: Linia 20:
 
[[File:Ołtarz_Zwiastowania_w_kościele_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Ołtarz Zwiastowania <br/> w kościele Trójcy Świętej]]
 
[[File:Ołtarz_Zwiastowania_w_kościele_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Ołtarz Zwiastowania <br/> w kościele Trójcy Świętej]]
 
[[File:Ołtarz_Zwiastowania_w_kościele_Trójcy_Świętej,_lata_40._XX_wieku.jpg|thumb|Ołtarz_Zwiastowania_w_kościele_Trójcy_Świętej,_lata_40._XX_wieku.jpg|thumb|Ołtarz Zwiastowania w kościele Trójcy Świętej, lata 40. XX wieku]]
 
[[File:Ołtarz_Zwiastowania_w_kościele_Trójcy_Świętej,_lata_40._XX_wieku.jpg|thumb|Ołtarz_Zwiastowania_w_kościele_Trójcy_Świętej,_lata_40._XX_wieku.jpg|thumb|Ołtarz Zwiastowania w kościele Trójcy Świętej, lata 40. XX wieku]]
−
[[File:Organy_i_herb_gdańska_w_kościele_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Organy i herb gdańska <br/> w kościele Trójcy Świętej]]
+
[[File:Organy_i_herb_gdańska_w_kościele_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Organy i herb Gdańska <br/> w kościele Trójcy Świętej]]
 
[[File:Organy_w_kościele_Trójcy_Świętej,_lata_40._XX_wieku.jpg|thumb|Organy w kościele Trójcy Świętej, lata 40. XX wieku]]
 
[[File:Organy_w_kościele_Trójcy_Świętej,_lata_40._XX_wieku.jpg|thumb|Organy w kościele Trójcy Świętej, lata 40. XX wieku]]
 
[[File:Portal_kościoła_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Portal kościoła Trójcy Świętej]]
 
[[File:Portal_kościoła_Trójcy_Świętej.jpg|thumb|Portal kościoła Trójcy Świętej]]
Linia 24: Linia 26:
  
 
'''KOŚCIÓŁ''' (archikatedra) '''TRÓJCY ŚWIĘTEJ''', [[OLIWA | Oliwa]], ul. Nowickiego 5 (do 1945 Klosterstraße, po 1945 Cystersów 15). Pierwotnie kościół klasztoru [[CYSTERSI | cystersów]], wzniesiony pod koniec XII wieku, prawdopodobnie z cegły, na kamiennym fundamencie, jednonawowy, zamknięty absydą, z wieżyczką schodową. Wątki ceglane pierwotnego założenia zachowane są częściowo w murach obecnego prezbiterium. Rozbudowywany według zmieniających się koncepcji – przerywanych w 1. połowie XIII wieku najazdami Prusów i Krzyżaków – do rozmiarów romańskiej bazyliki z trójnawowym, sześcioprzęsłowym korpusem zachodnim, prezbiterium zapewne z bocznymi kaplicami i transeptem. Wśród zachowanych romańskich elementów w południowym szczycie transeptu wątek skośnie ułożonych cegieł (''opus spicatum'').<br/><br/>
 
'''KOŚCIÓŁ''' (archikatedra) '''TRÓJCY ŚWIĘTEJ''', [[OLIWA | Oliwa]], ul. Nowickiego 5 (do 1945 Klosterstraße, po 1945 Cystersów 15). Pierwotnie kościół klasztoru [[CYSTERSI | cystersów]], wzniesiony pod koniec XII wieku, prawdopodobnie z cegły, na kamiennym fundamencie, jednonawowy, zamknięty absydą, z wieżyczką schodową. Wątki ceglane pierwotnego założenia zachowane są częściowo w murach obecnego prezbiterium. Rozbudowywany według zmieniających się koncepcji – przerywanych w 1. połowie XIII wieku najazdami Prusów i Krzyżaków – do rozmiarów romańskiej bazyliki z trójnawowym, sześcioprzęsłowym korpusem zachodnim, prezbiterium zapewne z bocznymi kaplicami i transeptem. Wśród zachowanych romańskich elementów w południowym szczycie transeptu wątek skośnie ułożonych cegieł (''opus spicatum'').<br/><br/>
−
Po pożarze w roku 1350 odbudowany w stylu gotyckim. Budynek podwyższono, przedłużone prezbiterium zamknięto poligonalnie i otoczono ambitem, do którego dobudowano kaplicę boczną na rzucie sześciokąta (kaplica Opacka). Przedłużono nawę główną i poszerzoną nawę północną. Zachowała się gotycka inskrypcja na filarze informująca o konsekracji ołtarzy (1386). Bryła budynku dotrwała do obecnych czasów. W 1577 roku zniszczony przez gdańskich żołnierzy podczas [[WOJNA GDAŃSKA Z KRÓLEM POLSKIM STEFANEM BATORYM | wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym]]. 7 X 1587 w częściowo odbudowanym kościele król polski Zygmunt III Waza zaprzysiągł ''pacta conventa''. Kościół konsekrowano 14 VIII 1594, w 1608 otoczono murem obronnym. W 1612 roku dobudowano do nawy północnej kaplicę boczną (kaplica Chrzcielna), ze sklepieniem kolebkowym. W 1771 powstał rokokowy wystrój fasady zachodniej, wieże nakryto spiczastymi hełmami. Po kasacie w roku 1831 opactwa cystersów przeznaczony na kościół parafialny. Podczas renowacji w latach 1909–1910 przebito nowe, północne wejście z pseudobarokową kruchtą. 30 XII 1925 podniesiony do rangi katedry.<br/><br/>
+
Po pożarze w 1350 odbudowany w stylu gotyckim. Budynek podwyższono, przedłużone prezbiterium zamknięto poligonalnie i otoczono ambitem, do którego dobudowano kaplicę boczną na rzucie sześciokąta (kaplica Opacka). Przedłużono nawę główną i poszerzoną nawę północną. Zachowała się gotycka inskrypcja na filarze informująca o konsekracji ołtarzy (1386). Bryła budynku dotrwała do obecnych czasów.<br/><br/>
−
Zdewastowany w 1945, następnie restaurowany. W roku 1976 otrzymał tytuł bazyliki mniejszej, od 1992 archikatedra. W okresie 2009–2011 poddany gruntownej renowacji. Obecnie trzynawowa bazylika z transeptem i ambitem wokół prezbiterium. W fasadzie zachodniej dwie ośmioboczne wieże flankujące główne wejście (portal 1688), w 1971 nakryte hełmami (wysokość 18 m) zrekonstruowanymi w miejsce zniszczonych w 1945. Długość zewnętrzna 107 m, szerokość transeptu 28 m, naw – 19 m. Mury opięte przyporami. Na skrzyżowaniu naw sygnaturka z hełmem. Na ramionach transeptu dwie małe wieżyczki. Nawa główna o szerokości 8,5 m i wysokości do 17,7 m, nakryta sklepieniem gwiaździsto-sieciowym z wpisaną ośmioramienną gwiazdą. Na wspornikach herby fundatorów odbudowy z końca XVI wieku. Nawa główna otwiera się do naw bocznych i transeptu arkadami. Nawa północna nakryta sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym. Nawy główna i północna mają po 10 przęseł. Węższa i krótsza o 4 przęsła nawa południowa przylega do krużganku klasztoru, nakrywa ją sklepienie krzyżowo-żebrowe. W transepcie występuje sklepienie gwiaździste z wplecionymi żebrami. Sześcioprzęsłowe prezbiterium nakrywa sklepienie gwiaździsto-sieciowe z żebrem przewodnim. W ambicie występuje sklepienie trójpodporowe. Kościół, z wyjątkiem nawy południowej, rozświetlają ostrołukowe okna.<br/><br/>
+
W 1577 zniszczony przez gdańskich żołnierzy podczas [[WOJNA GDAŃSKA Z KRÓLEM POLSKIM STEFANEM BATORYM | wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym]]. 7 X 1587 w częściowo odbudowanym kościele król polski Zygmunt III Waza zaprzysiągł ''pacta conventa''. Kościół konsekrowano 14 VIII 1594, w 1608 otoczono murem obronnym. W 1612 dobudowano do nawy północnej kaplicę boczną (kaplica Chrzcielna), ze sklepieniem kolebkowym. W 1771 powstał rokokowy wystrój fasady zachodniej, wieże nakryto spiczastymi hełmami. Po kasacie w 1831 opactwa cystersów przeznaczony na kościół parafialny. Podczas renowacji w latach 1909–1910 przebito nowe, północne wejście z pseudobarokową kruchtą. 25 XII 1916 kościół uzyskał oświetlenie elektryczne (firma gdańska Voigt und Co.). 30 XII 1925 podniesiony do rangi katedry, od 1992 archikatedra.<br/><br/>
−
Wyposażenie główne od końca XVI wieku do XVIII wieku. Do najstarszych należy ufundowany przez Rafała Kosa w roku 1606 trzykondygnacyjny ołtarz św. Trójcy z drewna dębowego – dawny ołtarz główny, obecnie w północnej części transeptu. W południowym skrzydle transeptu marmurowy sarkofag książąt pomorskich ufundowany w 1616 przez opata [[KONARSKI DAWID | Dawida Konarskiego]]. Na ścianach prezbiterium tablica z portretami fundatorów i benefaktorów klasztoru. Ozdobione inskrypcjami i herbami ''Tabulatum'' powstało w warsztacie [[HAN HERMAN | Hermana Hana]] w latach 1613–1620. Tablice przykrywają fresk z końca XVI wieku – starsze opracowanie portretów, odkryte w 1956. Przestrzeń przyścienną wschodniej części prezbiterium wypełnia nastawa ołtarza głównego (1688) fundacji opata [[HACKI MICHAŁ ANTONI | Michała Antoniego Hackiego]]. W dolnej części obraz [[STECH ANDREAS | Andreasa Stecha]] pośrodku kolumnady. W górnej kondygnacji plastyczna kompozycja przedstawiająca niebo. W zachodniej części nawy północnej nagrobek rodziny Kosów wykonany na początku XVII wieku w warsztacie [[BLOCK WILHELM van den | Wilhelma]] i [[BLOCK ABRAHAM van den | Abrahama van den Blocków]]. Do kasaty klasztoru znajdował się w nawie głównej. W nawie północnej, transepcie i ambicie 19 marmurowych ołtarzy z XVII wieku, głównie fundacji opatów [[KĘSOWSKI ALEKSANDER | Aleksandra Kęsowskiego]] i Michała Antoniego Hackiego. Przy ołtarzach stalle z początku XVII wieku. Na ścianach nawy głównej obrazy z XVII wieku, część z nich autorstwa Andreasa Stecha. W XVIII wieku z inicjatywy opata [[RYBIŃSKI JACEK JÓZEF | Jacka Rybińskiego]] powstał rokokowy wystrój kaplic Chrzcielnej i Opackiej (1745), dzieło Ignacego Müllera z Sopotu, bogato zdobiona ambona, prospekty organowe w transepcie (1758–1762) i nawie głównej (1763–1788), w roku 1771 wystrój fasady zachodniej. Miejsce pochówku książąt pomorskich, mnichów, opatów i przedstawicieli szlachty pomorskiej, od 1971 roku biskupów gdańskich (krypta biskupów pod kaplicą Opacką). Pod prezbiterium znajduje się krypta (4,5 × 12 m), a w posadzce kościoła płyty nagrobne, w okresie 1970–1971 część z nich umieszczono na ścianie nawy południowej. Tablicowe epitafia Reinholda Heidensteina i opatów: Ditharda, [[GESCHKAU (Geschaw, Jeschke) KASPAR | Kaspra Geschkaua]] (koniec XVI wieku), Dawida Konarskiego (początek XVII wieku). Pomnikowe epitafium szambelana Georga Konstantina Hülsena (1760, dzieło Johanna Heinricha Meissnera). {{author: AK}} <br/><br/>
+
Zdewastowany w 1945, następnie restaurowany. W 1976 otrzymał tytuł bazyliki mniejszej, od 1992 archikatedra. W okresie 2009–2011 poddany gruntownej renowacji. Obecnie trzynawowa bazylika z transeptem i ambitem wokół prezbiterium. W fasadzie zachodniej dwie ośmioboczne wieże flankujące główne wejście (portal 1688), w 1971 nakryte hełmami (wysokość 18 m) zrekonstruowanymi w miejsce zniszczonych w 1945. Długość zewnętrzna 107 m, szerokość transeptu 28 m, naw – 19 m. Mury opięte przyporami. Na skrzyżowaniu naw sygnaturka z hełmem. Na ramionach transeptu dwie małe wieżyczki. Nawa główna o szerokości 8,5 m i wysokości do 17,7 m, nakryta sklepieniem gwiaździsto-sieciowym z wpisaną ośmioramienną gwiazdą. Na wspornikach herby fundatorów odbudowy z końca XVI wieku.<br/><br/>
 +
Nawa główna otwiera się do naw bocznych i transeptu arkadami. Nawa północna nakryta sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym. Nawy główna i północna mają po 10 przęseł. Węższa i krótsza o czterech przęsła nawa południowa przylega do krużganku klasztoru, nakrywa ją sklepienie krzyżowo-żebrowe. W transepcie występuje sklepienie gwiaździste z wplecionymi żebrami. Sześcioprzęsłowe prezbiterium nakrywa sklepienie gwiaździsto-sieciowe z żebrem przewodnim. W ambicie występuje sklepienie trójpodporowe. Kościół, z wyjątkiem nawy południowej, rozświetlają ostrołukowe okna.<br/><br/>
 +
'''Wyposażenie główne od końca XVI wieku do XVIII wieku'''. Do najstarszych należy ufundowany przez Rafała Kosa w 1606 trzykondygnacyjny ołtarz św. Trójcy z drewna dębowego – dawny ołtarz główny, obecnie w północnej części transeptu. W południowym skrzydle transeptu marmurowy sarkofag książąt pomorskich ufundowany w 1616 przez opata [[KONARSKI DAWID, opat oliwski | Dawida Konarskiego]]. Na ścianach prezbiterium tablica z portretami fundatorów i benefaktorów klasztoru. Ozdobione inskrypcjami i herbami ''Tabulatum'' powstało w warsztacie [[HAN HERMAN, malarz | Hermana Hana]] w latach 1613–1620. Tablice przykrywają fresk z końca XVI wieku – starsze opracowanie portretów, odkryte w 1956. Przestrzeń przyścienną wschodniej części prezbiterium wypełnia nastawa ołtarza głównego (1688) fundacji opata [[HACKI MICHAŁ ANTONI, opat oliwski | Michała Antoniego Hackiego]]. W dolnej części obraz [[STECH ANDREAS,  malarz | Andreasa Stecha]] pośrodku kolumnady. W górnej kondygnacji plastyczna kompozycja przedstawiająca niebo.<br/><br/>
 +
W zachodniej części nawy północnej nagrobek rodziny Kosów wykonany na początku XVII wieku w warsztacie [[BLOCK WILHELM van den, rzeźbiarz | Wilhelma]] i [[BLOCK ABRAHAM van den, rzeźbiarz | Abrahama van den Blocków]]. Do kasaty klasztoru znajdował się w nawie głównej. W nawie północnej, transepcie i ambicie 19 marmurowych ołtarzy z XVII wieku, głównie fundacji opatów [[KĘSOWSKI ALEKSANDER,  opat oliwski | Aleksandra Kęsowskiego]] i Michała Antoniego Hackiego. Przy ołtarzach stalle z początku XVII wieku. Na ścianach nawy głównej obrazy z XVII wieku, część z nich autorstwa Andreasa Stecha. W XVIII wieku z inicjatywy opata [[RYBIŃSKI JACEK JÓZEF,  opat oliwski, patron gdańskiej ulicy | Jacka Rybińskiego]] powstał rokokowy wystrój kaplic Chrzcielnej i Opackiej (1745), dzieło Ignacego Müllera z Sopotu, bogato zdobiona ambona, prospekty organowe w transepcie (1758–1762) i nawie głównej (1763–1788), w roku 1771 wystrój fasady zachodniej.<br/><br/>
 +
Miejsce pochówku książąt pomorskich, mnichów, opatów i przedstawicieli szlachty pomorskiej, od 1971 roku biskupów gdańskich (krypta biskupów pod kaplicą Opacką). Pod prezbiterium znajduje się krypta (4,5 × 12 m), a w posadzce kościoła płyty nagrobne, w okresie 1970–1971 część z nich umieszczono na ścianie nawy południowej. Tablicowe epitafia Reinholda Heidensteina i opatów: Ditharda, [[GESCHKAU (Geschaw, Jeschke) KASPAR,  opat oliwski | Kaspra Geschkaua]] (koniec XVI wieku), Dawida Konarskiego (początek XVII wieku). Pomnikowe epitafium szambelana Georga Konstantina Hülsena (1760, dzieło Johanna Heinricha Meissnera).<br/><br/>
 +
W 1969 przy kościele oddano do użytku pawilony pamiątkarskie. {{author: AK}} <br/><br/>
 
{| class="tableGda"
 
{| class="tableGda"
 
|-
 
|-
Linia 32: Linia 39:
 
|-
 
|-
 
| 1831–1832
 
| 1831–1832
−
| ks. Johannes Bluhm
+
| ks. Johannes Bluhm (1770 – 27 X 1832)
 
|-
 
|-
 
| 1833–1837
 
| 1833–1837
−
| ks. August Konrad Haber
+
| ks. August Konrad Haber (1798 – 9 VIII 1837)
 
|-
 
|-
 
| 1837–1874
 
| 1837–1874
−
| ks. Johann Jacob Schweminski
+
| ks. [[SCHWEMINSKI JOHANN, proboszcz kościoła Trójcy Świętej | Johann Jacob Schweminski]]
 
|-
 
|-
 
| 1874–1877
 
| 1874–1877
−
| ks. Victor Borrasch
+
| ks. Victor Borrasch (1838 – 5 X 1903)
 
|-
 
|-
 
| 1877–1883
 
| 1877–1883
−
| ks. Josef Żelewski
+
| ks. Josef Żelewski  
 
|-
 
|-
 
| 1883–1904
 
| 1883–1904
−
| ks. Mikołaj Kryn
+
| ks. Mikołaj Kryn (1848 – 1 II 1904)
 
|-
 
|-
 
| 1904–1916
 
| 1904–1916
−
| ks. Franz Schröter
+
| ks. Franz Schröter (1856 – 2 II 1944)
 
|-
 
|-
 
| 1916–1926
 
| 1916–1926
−
| ks. Franz Berendt
+
| ks. [[BERENDT FRANZ THEOPHIL, proboszcz Kaplicy Królewskiej, kościołów Trójcy Świętej i św. Ignacego | Franz Berendt]]
 
|-
 
|-
 
| 1926–1935
 
| 1926–1935
−
| ks. [[BRUSKI MAGNUS | Magnus Bruski]]
+
| ks. [[BRUSKI MAGNUS, proboszcz kościoła św. Mikołaja | Magnus Bruski]]
 
|-
 
|-
 
| 1935–1938
 
| 1935–1938
−
| ks. [[SPLETT CARL MARIA | Carl Maria Splett]]
+
| ks. [[SPLETT CARL MARIA, biskup gdański | Carl Maria Splett]]
 
|-
 
|-
 
| 1938–1945
 
| 1938–1945
−
| ks. Anton Behrendt
+
| [[BEHRENDT ANTON, proboszcz kościoła (katedry) Trójcy Świętej | ks. Anton Behrendt]]
 
|-
 
|-
 
| 1945–1979
 
| 1945–1979
−
| ks. Leon Kossak-Główczewski
+
| [[KOSSAK-GŁÓWCZEWSKI LEON, proboszcz katedry Trójcy Świętej | ks. Leon Kossak-Główczewski]]
 
|-
 
|-
 
| 1979–1991
 
| 1979–1991
Linia 71: Linia 78:
 
|-
 
|-
 
| 1991–2007
 
| 1991–2007
−
| ks. Brunon Kędziorski
+
| [[KĘDZIORSKI BRUNON, proboszcz kościoła św. Barbary | ks. Brunon Kędziorski]]
 
|-
 
|-
 
| 19 XII 2007 – 27 X 2014
 
| 19 XII 2007 – 27 X 2014
−
| ks. Zbigniew Zieliński
+
| [[ZIELIŃSKI ZBIGNIEW, biskup pomocniczy gdański | ks. Zbigniew Zieliński]]
 
|-
 
|-
 
| 1 XI 2014 – 28 V 2017
 
| 1 XI 2014 – 28 V 2017
−
| ks. Waldemar Waluk
+
| ks. Waldemar Waluk (ur. 1969)
 
|-
 
|-
−
| 28 V 2017 –
+
| 28 V 2017 – 22 IV 2020
 
| ks. Janusz Jasiewicz
 
| ks. Janusz Jasiewicz
 +
|-
 +
| 23 IV 2020 –
 +
| [[KLETKIEWICZ KRYSTIAN, proboszcz archikatedry Trójcy Świętej | ks. kan. Krystian Kletkiewicz]]
 
|-
 
|-
 
| class="authorEgTab" | {{author: AK}}
 
| class="authorEgTab" | {{author: AK}}
 
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]
 
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]

Aktualna wersja na dzień 15:22, 23 maj 2024

Widok klasztoru w Oliwie, Matthaeus Deisch, 1761–1765
Kościół Trójcy Świętej, 1841 według stalorytu Henry Winkelsa
Kościół Trójcy Świętej, 1893, widok z Pachołka
Zespół cysterski, około 1910
Kościół Trójcy Świętej, widok od zachodu, przed 1945
Kościół Trójcy Świętej, widok od wschodu, przed 1945
Kościół Trójcy Świętej, około 1953
Widok na kościół Trójcy Świętej ze wzgórza nad Doliną Schwabego
Kościół Trójcy Świętej
Kościół Trójcy Świętej
i seminarium duchowne, widok od strony południowej
Organy w kościele Trójcy Świętej
Herb Janina
Jana III Sobieskiego, umieszczony na południowej wieży kościoła Trójcy Świętej
Fresk w kościele Trójcy Świętej
Nagrobek rodziny Kosów
w kościele Trójcy Świętej,
1599–1600
Kaplica Mariacka w kościele Trójcy Świętej
Ambit w południowej części kościoła Trójcy Świętej
Nawa północna kościoła Trójcy Świętej
Nawa północna kościoła Trójcy Świętej, lata 50. XX wieku
Ołtarz Zwiastowania
w kościele Trójcy Świętej
Ołtarz Zwiastowania w kościele Trójcy Świętej, lata 40. XX wieku
Organy i herb Gdańska
w kościele Trójcy Świętej
Organy w kościele Trójcy Świętej, lata 40. XX wieku
Portal kościoła Trójcy Świętej
Transept w kościele Trójcy Świętej

KOŚCIÓŁ (archikatedra) TRÓJCY ŚWIĘTEJ, Oliwa, ul. Nowickiego 5 (do 1945 Klosterstraße, po 1945 Cystersów 15). Pierwotnie kościół klasztoru cystersów, wzniesiony pod koniec XII wieku, prawdopodobnie z cegły, na kamiennym fundamencie, jednonawowy, zamknięty absydą, z wieżyczką schodową. Wątki ceglane pierwotnego założenia zachowane są częściowo w murach obecnego prezbiterium. Rozbudowywany według zmieniających się koncepcji – przerywanych w 1. połowie XIII wieku najazdami Prusów i Krzyżaków – do rozmiarów romańskiej bazyliki z trójnawowym, sześcioprzęsłowym korpusem zachodnim, prezbiterium zapewne z bocznymi kaplicami i transeptem. Wśród zachowanych romańskich elementów w południowym szczycie transeptu wątek skośnie ułożonych cegieł (opus spicatum).

Po pożarze w 1350 odbudowany w stylu gotyckim. Budynek podwyższono, przedłużone prezbiterium zamknięto poligonalnie i otoczono ambitem, do którego dobudowano kaplicę boczną na rzucie sześciokąta (kaplica Opacka). Przedłużono nawę główną i poszerzoną nawę północną. Zachowała się gotycka inskrypcja na filarze informująca o konsekracji ołtarzy (1386). Bryła budynku dotrwała do obecnych czasów.

W 1577 zniszczony przez gdańskich żołnierzy podczas wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym. 7 X 1587 w częściowo odbudowanym kościele król polski Zygmunt III Waza zaprzysiągł pacta conventa. Kościół konsekrowano 14 VIII 1594, w 1608 otoczono murem obronnym. W 1612 dobudowano do nawy północnej kaplicę boczną (kaplica Chrzcielna), ze sklepieniem kolebkowym. W 1771 powstał rokokowy wystrój fasady zachodniej, wieże nakryto spiczastymi hełmami. Po kasacie w 1831 opactwa cystersów przeznaczony na kościół parafialny. Podczas renowacji w latach 1909–1910 przebito nowe, północne wejście z pseudobarokową kruchtą. 25 XII 1916 kościół uzyskał oświetlenie elektryczne (firma gdańska Voigt und Co.). 30 XII 1925 podniesiony do rangi katedry, od 1992 archikatedra.

Zdewastowany w 1945, następnie restaurowany. W 1976 otrzymał tytuł bazyliki mniejszej, od 1992 archikatedra. W okresie 2009–2011 poddany gruntownej renowacji. Obecnie trzynawowa bazylika z transeptem i ambitem wokół prezbiterium. W fasadzie zachodniej dwie ośmioboczne wieże flankujące główne wejście (portal 1688), w 1971 nakryte hełmami (wysokość 18 m) zrekonstruowanymi w miejsce zniszczonych w 1945. Długość zewnętrzna 107 m, szerokość transeptu 28 m, naw – 19 m. Mury opięte przyporami. Na skrzyżowaniu naw sygnaturka z hełmem. Na ramionach transeptu dwie małe wieżyczki. Nawa główna o szerokości 8,5 m i wysokości do 17,7 m, nakryta sklepieniem gwiaździsto-sieciowym z wpisaną ośmioramienną gwiazdą. Na wspornikach herby fundatorów odbudowy z końca XVI wieku.

Nawa główna otwiera się do naw bocznych i transeptu arkadami. Nawa północna nakryta sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym. Nawy główna i północna mają po 10 przęseł. Węższa i krótsza o czterech przęsła nawa południowa przylega do krużganku klasztoru, nakrywa ją sklepienie krzyżowo-żebrowe. W transepcie występuje sklepienie gwiaździste z wplecionymi żebrami. Sześcioprzęsłowe prezbiterium nakrywa sklepienie gwiaździsto-sieciowe z żebrem przewodnim. W ambicie występuje sklepienie trójpodporowe. Kościół, z wyjątkiem nawy południowej, rozświetlają ostrołukowe okna.

Wyposażenie główne od końca XVI wieku do XVIII wieku. Do najstarszych należy ufundowany przez Rafała Kosa w 1606 trzykondygnacyjny ołtarz św. Trójcy z drewna dębowego – dawny ołtarz główny, obecnie w północnej części transeptu. W południowym skrzydle transeptu marmurowy sarkofag książąt pomorskich ufundowany w 1616 przez opata Dawida Konarskiego. Na ścianach prezbiterium tablica z portretami fundatorów i benefaktorów klasztoru. Ozdobione inskrypcjami i herbami Tabulatum powstało w warsztacie Hermana Hana w latach 1613–1620. Tablice przykrywają fresk z końca XVI wieku – starsze opracowanie portretów, odkryte w 1956. Przestrzeń przyścienną wschodniej części prezbiterium wypełnia nastawa ołtarza głównego (1688) fundacji opata Michała Antoniego Hackiego. W dolnej części obraz Andreasa Stecha pośrodku kolumnady. W górnej kondygnacji plastyczna kompozycja przedstawiająca niebo.

W zachodniej części nawy północnej nagrobek rodziny Kosów wykonany na początku XVII wieku w warsztacie Wilhelma i Abrahama van den Blocków. Do kasaty klasztoru znajdował się w nawie głównej. W nawie północnej, transepcie i ambicie 19 marmurowych ołtarzy z XVII wieku, głównie fundacji opatów Aleksandra Kęsowskiego i Michała Antoniego Hackiego. Przy ołtarzach stalle z początku XVII wieku. Na ścianach nawy głównej obrazy z XVII wieku, część z nich autorstwa Andreasa Stecha. W XVIII wieku z inicjatywy opata Jacka Rybińskiego powstał rokokowy wystrój kaplic Chrzcielnej i Opackiej (1745), dzieło Ignacego Müllera z Sopotu, bogato zdobiona ambona, prospekty organowe w transepcie (1758–1762) i nawie głównej (1763–1788), w roku 1771 wystrój fasady zachodniej.

Miejsce pochówku książąt pomorskich, mnichów, opatów i przedstawicieli szlachty pomorskiej, od 1971 roku biskupów gdańskich (krypta biskupów pod kaplicą Opacką). Pod prezbiterium znajduje się krypta (4,5 × 12 m), a w posadzce kościoła płyty nagrobne, w okresie 1970–1971 część z nich umieszczono na ścianie nawy południowej. Tablicowe epitafia Reinholda Heidensteina i opatów: Ditharda, Kaspra Geschkaua (koniec XVI wieku), Dawida Konarskiego (początek XVII wieku). Pomnikowe epitafium szambelana Georga Konstantina Hülsena (1760, dzieło Johanna Heinricha Meissnera).

W 1969 przy kościele oddano do użytku pawilony pamiątkarskie. AK

Proboszczowie kościoła (archikatedry) Trójcy Świętej
1831–1832 ks. Johannes Bluhm (1770 – 27 X 1832)
1833–1837 ks. August Konrad Haber (1798 – 9 VIII 1837)
1837–1874 ks. Johann Jacob Schweminski
1874–1877 ks. Victor Borrasch (1838 – 5 X 1903)
1877–1883 ks. Josef Żelewski
1883–1904 ks. Mikołaj Kryn (1848 – 1 II 1904)
1904–1916 ks. Franz Schröter (1856 – 2 II 1944)
1916–1926 ks. Franz Berendt
1926–1935 ks. Magnus Bruski
1935–1938 ks. Carl Maria Splett
1938–1945 ks. Anton Behrendt
1945–1979 ks. Leon Kossak-Główczewski
1979–1991 ks. Mieczysław Goździewski (1929 – 27 VIII 2000)
1991–2007 ks. Brunon Kędziorski
19 XII 2007 – 27 X 2014 ks. Zbigniew Zieliński
1 XI 2014 – 28 V 2017 ks. Waldemar Waluk (ur. 1969)
28 V 2017 – 22 IV 2020 ks. Janusz Jasiewicz
23 IV 2020 – ks. kan. Krystian Kletkiewicz
AK
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=KO%C5%9ACI%C3%93%C5%81_TR%C3%93JCY_%C5%9AWI%C4%98TEJ&oldid=135556”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania