KONSULATY NIEMIECKIE W GDAŃSKU

Aktualna wersja na dzień 16:10, 21 sty 2023

Konsul Wilhelm Emil Edmund von Thermann (w środku) podczas przyjęcia na cześć goszczącego
w Gdańsku pancernika SMS „Schlesien” 26 VI 1932prezydent rejencji gdańskiej. Po lewej siedzi dowódca pancernika Kurt Assman, po prawej stoi prezydent Senatu WMG Ernst Ziehm

KONSULATY NIEMIECKIE W GDAŃSKU. Przedstawicielstwa konsularne niektórych niemieckich krajów związkowych pojawiły się w Gdańsku już w XIX wieku. Pierwszym i najdłużej działającym w tym okresie (1813–1831) był Konsulat Generalny Królestwa Hanoweru przy Hundegasse 63 (ul. Ogarna). W latach 1897–1903 działał Konsulat Księstwa Mecklemburg-Schwerin przy Jopengasse 18 (ul. Piwna). Tylko w latach 1902–1903 działał Konsulat Wielkiego Księstwa Oldenburg przy Jäschkentaler Weg 19B (ul. Jaśkowa Dolina), konsulem był Salomon Marx, jednocześnie (1896–1906) dyrektor północnoniemieckiego przedsiębiorstwa elektryfikacji i stali (Norddeutsche Elektrizitäts- und Stahlwerke) w Gdańsku.

Okres II Wolnego Miasta Gdańska (WMG). Po zakończeniu I wojny światowej i zmianie statusu prawnego miasta pojawiła się kwestia powołania placówki konsularnej Niemiec w Gdańsku. Pod koniec 1919 Prezydium Rejencji Gdańskiej, której przewodniczył Lothar Förster, przekształciło się w Komisariat Rzeszy i Państwa Pruskiego, z zadaniem uregulowania sprawy odłączenia Gdańska od Rzeszy Niemieckiej. Siedziba znajdowała się przy Neugarten 30–34 (ul. Nowe Ogrody). Pod naciskiem Ligi Narodów w 1922 roku Komisariat został przekształcony w Niemiecki Konsulat, który przejął personel urzędniczy byłej Rejencji i przeniósł się do nowej siedziby przy Krebsmarkt 7/8 Targ Rakowy). W 1925 roku podwyższono mu rangę do Generalnego, nadając nazwę Deutsches Generalkonsulat in Danzig (Niemiecki Konsulat Generalny w Gdańsku). W tym samym roku znalazł główną siedzibę przy Dominikswall 3 (ul. Wały Jagiellońskie), gdzie funkcjonował do wybuchu II wojny światowej.

Pierwszy konsul (do 1923), Lothar Förster, dążył do zachowania w jak największym stopniu niemieckich wpływów w mieście. Kontynuatorem tej polityki (w latach 1923–1925) był jego następca Herbert von Dirksen. Trzeci konsul, Edmund baron von Thermann, pierwszy w randze konsula generalnego, wywierał znaczący wpływ na posunięcia gdańskich władz. Był przeciwny podejmowanym przez Senat próbom normalizacji stosunków polsko-gdańskich. Postulował przełożonym w Berlinie podjęcie energicznych działań zapobiegających próbom bliskiej współpracy gospodarczej z Polską. Wspierał w uzyskaniu dofinansowania z Berlina wiele gdańskich stowarzyszeń, wydawnictw i wydarzeń kulturalnych. Jeszcze podczas pobytu w Gdańsku, 1 IV 1933 roku, został członkiem NSDAP i jako jeden z pierwszych dyplomatów wstąpił do SS. W okresie urzędowania Ottona von Radowitza (1933–1936) rola niemieckiego Konsulatu w II WMG stopniowo malała na rzecz powiązań niemieckiej i gdańskiej NSDAP. W konflikcie Alberta Forstera z Hermannem Rauschningiem konsul popierał tego ostatniego.

W okresie II WMG Konsulat Generalny odgrywał głównie rolę kontrolną nad poczynaniami gdańskich władz. Pośredniczył w tajnej wymianie informacji pomiędzy niemieckimi rządami a władzami Senatu II WMG. Zajmował się przygotowywaniem i przesyłaniem do Berlina raportów o sytuacji wewnętrznej II WMG i aktualnych stosunkach gdańsko-polskich. W Konsulacie działała m.in. komórka śledząca treści wychodzących w II WMG gazet, w wypadku artykułów kontrowersyjnych przedstawiciele Konsulatu interweniowali w Senacie lub bezpośrednio w redakcjach w celu „niepodważania autorytetu Berlina”. Konsulat zajmował się także opieką nad urzędnikami niemieckimi, którzy zdecydowali się osiedlić na terenie II WMG.

Po II wojnie światowej. Od 1962 roku działał w Gdańsku, przy al. Zwycięstwa 23, Konsulat Generalny Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Od 1990 roku zastąpił go Konsulat Republiki Federalnej Niemiec w randze generalnej. Obszar działania Konsulatu obejmuje obecnie województwo pomorskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie, nadto kilka powiatów z województwa wielkopolskiego (złotowski, chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, pilski i wągrowiecki). Obecnie podstawowymi zadaniami Konsulatu są: informowanie o aktualnej sytuacji społecznej, gospodarczej i kulturalnej w Niemczech, współpraca z mniejszością niemiecką na obszarze jego działania, a także wspieranie niemieckich obywateli podróżujących do Polski i po Polsce. Konsulat służy pomocą delegacjom biznesowym, wspiera również polsko-niemiecką współpracę kulturalną w formie wykładów, prelekcji, organizowania i uczestnictwa w dniach kultury. Organizacyjnie Konsulat składa się z 5 referatów: politycznego, gospodarczego, konsularnego, kulturalnego i prasowego. MB