EICHSTÄDT LORENZ, profesor Gimnazjum Akademickiego

Aktualna wersja na dzień 12:01, 19 lis 2024

Lorenz Eichstädt, według Johanna Bensheimera na podstawie rysunku Michaela Thiela

Lorenz Eichstädt

Strona tytułowa kalendarza Lorenza Eichstädta Newer und Alter Schreib Calender Auffs Jahr… na rok 1646

LORENZ EICHSTÄDT (Laurentius Eichstadius, Eichstet, Eichstede, Eikstede) (10 VIII 1596 Szczecin – 8 VI 1660 Gdańsk), matematyk, astronom, lekarz, profesor Gimnazjum Akademickiego. Syn Petera (zm. około 1600), kupca w Szczecinie i Anny, córki Petera Mathiasa, rajcy z Goleniowa. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście studiował w 1613 na uniwersytecie w Greifswaldzie (Gryfii), wygłosił publiczną mowę De praestantia philosophiae peripatetic (O znaczeniu filozofii perypatetycznej), brał udział w dysputach: astronomicznej u matematyka Moeviusa Völschowa i medycznej u Jacoba Clypeusa. Od jesieni 1614 studiował w Wittenberdze (1614), mieszkał w domu profesora logiki i metafizyki Jacoba Martini. Chciał prowadzić studia nad Pismem Świętym, jednak realnie oceniając swoje słabe zdrowie i słabe predyspozycje głosowe do wygłaszania kazań poświęcił się medycynie i matematyce. W 1615 wydał swój pierwszy kalendarz (prognostyk).

W 1617 przeniósł się na studia do Jeny, odwiedził ośrodki naukowe we Frankfurcie nad Odrą, w Helmstedt, Marburgu, Lipsku, Heidelbergu, Kolonii, Lejdzie, Franeker i Groningen. Od 1619 był w Altenburgu (Turyngia), gdzie odbywał praktyki medyczne u Dawida Fabera. W 1621 w Wittenberdze doktor filozofii i medycyny na podstawie dysputy o zapaleniu opłucnej De pleuritide. Po doktoracie do 1624 lekarz w Stargardzie Szczecińskim. W latach 1624–1644 lekarz (fizyk) miejski w Szczecinie, gdzie pracował także naukowo, głównie jako astronom, dwukrotnie za zgodę władz miejskich przebywał „in Belgium” (1633, 1640).

W 1645 przyjął propozycję władz Gdańska objęcia po Nicolausie Oelhafie urzędu fizyka (lekarza) miejskiego i po Peterze Krügerze profesury w Gimnazjum Akademickim. Na profesurę uroczyście wprowadzony 5 X 1645 wygłosił mowę o korzyściach łączenia studiów medycznych z matematycznymi. Witany był na urzędzie dwoma tomikami poetyckimi nowych kolegów. Uważany za najlepszego lekarza w Gdańsku swego czasu, jako pierwszy z gdańskich przedstawicieli nauki omówił rolę serca i krążenia krwi wedle wówczas najnowszych poglądów medycznych, przeprowadzał trzy publiczne (z udziałem władz Gdańska i na specjalnie drukowane zaproszenia) sekcje zwłok (1651 i 1655), dwóch męskich i żeńską. Sekcje przeprowadzał także podczas zajęć z uczniami Gimnazjum (jako pierwszy w Gdańsku), zapewne obecność na nich była warunkiem uzyskania zaliczenia przedmiotu. Był przeciwnikiem opierania wiedzy na starszych podręcznikach, opierających swoją wiedzę na badaniach anatomii nie ludzi a zwierząt.

Autor prac z zakresu farmakologii, astronomii, medycyny i fizyki, m.in. De theriaca et mithridatio. Dissertatio medica (O teriaku i mitrydacie. Rozprawa medyczna, 1624), An camphora Hippocrati (O kamforze Hipokratesa, 1650). Opublikował też zielnik Elenchus plantarum (Lista roślin, 1656) będący rozszerzeniem dzieła Nicolausa Oelhafa z 1643, w którym opisał 381 roślin leczniczych. Autor kalendarzy (prognostyków) na lata 1655 i 1658, wydanych przez Andreasa Juliusa Müllera. Już w czasie praktyki lekarskiej w Stargardzie był autorem publikacji astrologicznej o koniunkcji Jowisza i Saturna, zaobserwowanej w 1622, opublikował przepowiednie astrometeorologiczne na lata 1630–1633, broniąc tej nauki przed zarzutami jakoby byłą zakazaną magią. Przyjaźnił się z Janem Heweliuszem, był jednym z autorów, którzy zamieścili swoje pochwalne utwory w części wstępnej jego Selenographii, chwaląc ją za nowatorstwo i użyteczność. Z kolei od zaprzyjaźnionego rektora Gimnazjum Akademickiego Johannem Maukischem, od 1645 począwszy, corocznie niezmiennie otrzymywał wyszukane, drukowane poetyckie życzenia urodzinowe, a po jego śmierci w 1669 (jako senior kolegium profesorów Gimnazjum Akademickiego) był redaktorem tomu poświęconych mu wierszy żałobnych. Opublikował też efemerydy (Ephemerides ab. A. 1636 ad A. 1665), służące astronomom, geografom i żeglarzom tablice przewidujące położenie ciał niebieskich na niebie (kontynuacja Tablic rudolfińskich Johannesa Keplera z 1627). Organizator i uczestnik wielu dysput, wydawanych także drukiem, jak Collegii Physici generalis disputationes (Dysputy ogólne Kolegium Fizyków, Danzig 1659).

Autor utworów zamieszczanych w zbiorowych gratulacjach, m.in. z okazji ślubu Nicolausa Bodecka, w 1650 Friedricha Cramera, diakona kościoła św. Jakuba w Szczecinie, brata pastora kościoła św. Jana Johanna Jacoba Cramera, czy w również zbiorowych żalach z powodu śmierci burmistrza Heinricha Fredera, także indywidualnych wierszy żałobnych po stracie osób znajomych (m.in. w 1646 po śmierci Catheriny, żony lekarza Johanna Georga Schwabego, w 1649 Corduli, żony lekarza Daniela Blancka (syna diakona kościoła św. Katarzyny Michaela), w 1650 po śmierci zainteresowanego medycyną diakona kościoła Najświętszej Marii Panny Adriana Stoddarta (ojca syndyka Adrian Stoddarta). Korespondował naukowo m.in. z Marinem Mersenne (1588–1648), filozofem, matematykiem i astronomem, Joachimem Jungiusem (1587–1657), filozofem i botanikiem oraz Janem Amosem Komeńskim (Comeniusem; 1592–1670), pedagogiem, filozofem i reformatorem.

W 1655 ciężko zachorował, zaatakowany rogami i podeptany przez byka podczas terenowej demonstracji ziół, w 1660, także podczas demonstracji ziół, spocił się, nabawił kataru i w konsekwencji zapalenia płuc, które stało się przyczyną jego śmierci.

28 IV 1628 ożenił się w Szczecinie z Katheriną, córką burmistrza szczecińskiego Paula Giese (1573–1630). W Szczecinie przyszli na świat jego potomkowie, działający później w Gdańsku: synowie 1/ Johann, dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy w 1661 w gdańskim kościele św. Trójcy Evą, córką Martina Ratmana, po raz drugi 19 IV 1683 w kościele Najświętszej Marii Panny z Sibillą, córką Johanna Bruna; 2/ Lorenz (ur. 1638 – 1710, pochowany w kościele św. Trójcy), także zaprzyjaźniony z Janem Heweliuszem, po raz drugi ożeniony 24 I 1683 w kościele NMP z Evą Anną z domu Jenin (ur. 1660), wdową po poślubionym w 1680 Gottfriedzie Beyerze (ochrzczony 29 IX 1652); 3/ Jacob (ur. 1640), który w Wielkanoc 1668 poślubił w kościele NMP Erdmute Werdts; 4/ Christoph (około 1642 – pochowany 6 III 1705 w kościele NMP), od 1670 żonaty (imię żony nieznane, pochowana 22 I 1687), po raz drugi od 1687 z Doroteą (pochowana 24 V 1697 w kościele św. Katarzyny); córki 5/ Dorothea (ur. 1644 – zm. 1665?), od 1664 pierwsza żona kupca Johanna Rennera (13 (30) IX 1638 – pochowany 29 III 1678 w rodzinnym grobie Eichstädtów w kościele św. Trójcy), oraz kolejna 6/ nieznana z imienia, także pochowana w rodzinnym grobie w kościele św. Trójcy.

Pochowany 14 VI 1660 w kościele św. Trójcy pod płytą nagrobną nr 32, który zakupił w 1657. Mowę pogrzebową wygłosił Johann Heinius, diakon tego kościoła i kaznodzieja w kaplicy św. Anny, przygotowany pośmiertny portret chwalącymi zmarłego wersami uświetnił Johanna Petera Titiusa, żegnały go też trzy zbiorki poetyckie, autorstwa duchownych gdańskich kościołów, lekarzy gdańskich i profesorów Gimnazjum Akademickiego. Od 1935 jego imię nosi jeden z kraterów na Księżycu. MrGl