KOLEGIUM GDAŃSKIE W STARYCH SZKOTACH

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
m (S.Danecki przeniósł stronę KOLEGIUM GDAŃSKIE (JEZUICKIE) W STARYCH SZKOTACH na KOLEGIUM GDAŃSKIE W STARYCH SZKOTACH, bez pozostawienia przekierowania pod starym tytułem)
 
(Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{paper}}
 
{{paper}}
−
[[File:Figura św. Franciszka na ścianie zakrystii kościoła św. Ignacego.JPG|thumb|Figura św. Franciszka na ścianie zakrystii kościoła św. Ignacego]]
+
[[File: Szkoła_jezuicka.jpg |thumb| Na pierwszym planie nieistniejący [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA (nieistniejący) | kościoł św. Jana Chrzciciela]], na drugim [[KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO | kościół św. Ignacego]], po jego lewej stronie budynek jezuickiej szkoły średniej w stylu włoskim, fragment ryciny [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik | Matthaeusa Deischa]], 1761-1765]]
−
[[File:Wnętrze należącego do Kolegium Gdańskiego kościoła św. Ignacego .JPG|thumb|Wnętrze należącego do Kolegium Gdańskiego kościoła św. Ignacego]]
+
[[File:Kolegium_Gdańskie_(jezuickie).jpg|thumb|Dokument fundacyjny kolegium jezuickiego w Starych Szkotach, wystawiony przez biskupa włocławskiego Hieronima Rozrażewskiego 8 I 1592]]
−
'''KOLEGIUM GDAŃSKIE''' (Jezuickie) '''W STARYCH SZKOTACH.''' Fundowane w 1592 przez bp. włocławskiego q Hieronima Rozrażewskiego poza obszarem miejskiej jurysdykcji, wobec oporu protest. władz Gd. przed utworzeniem placówki q jezuitów na jego obszarze. Ofiarowany grunt o nazwie Breberg ( q Jezuicka Góra, ob. rejon ul. Szkockiej), w górnej części q Starych Szkotów, z powodu ukształtowania terenu okazał się nieodpowiedni do zabudowy. W 1601 jezuici nabyli dom z ogrodem (w rejonie ob. ul. Brzegi 49), po rozszerzeniu parceli, m.in. dzięki donacji w 1620 bp. włocławskiego Pawła Wołuckiego. W 1621 rozpoczęła działalność ich szkoła średnia, pięcioklasowa, o profilu humanistycznym 3 klasy niższe, zwane zwyczajowo infimą, gramatyką i syntaksą, poświęcone były gruntownym studiom nad jęz. łac., jego gramatyką i składnią. W klasach wyższych, w ramach tzw. poetyki i retoryki, uczono biegłego posługiwania się tym jęz. w mowie i piśmie, zarazem też erudycyjnej znajomości antycznej literatury. W 1651 wzniesiono piętrowy budynek szkoły, zniszczony w 1656 (wraz z przedmieściami) przez gd. podczas przygotowań do obrony przed wojskami szw. Po 1660 jezuici działali w prowizorycznie odbudowanych obiektach, po rozszerzeniu gruntów fundacji 1676–77 wznieśli q kośc. św. Ignacego, 1686–88 na płd. od niego część mieszkalną kolegium, a 1692–98 dobudowano wielki refektarz (największy pośród wszystkich kolegiów Rzeczypospolitej). W 1704–16 część mieszkalną przedłużono do muru kośc. (łącznik z kaplicą domową i bibl.). Kompleks dopełnił w 1719 budynek furty oraz 1725–27 nowa szkoła w stylu wł., z dziedzińcem i krużgankami. Całość uzupełniał ogród owocowo-warzywny na zboczu przylegającego do kolegium wzgórza (ob. w znacznej mierze zajęty przez paraf. cmentarz). Bursę muzyczną, rodzaj internatu dla ubogiej młodzieży, zbudowano w dolnej części Starych Szkotów (q kośc. Nawiedzenia NMP). Kolegium czerpało dochody z dóbr własnych, w tym klucza czapielskiego (13 wsi wokół Czapielska n. Reknicą) oraz Giemlic na Żuławach Gd. Do jezuitów należały jurydyki w Starych Szkotach (wspomniany Breberg) oraz w Nowym Stawie. Znaczne wpływy przynosiły lokaty kapitałowe umieszczane w kasach miejskich, domach handl., u zamożnych mieszczan i żuławskich gburów. Z kwot tych utrzymywano m.in. obsadę kolegium, w XVIII w. dochodzącą do 30–35 osób. W poł. XVIII w. do tradycyjnych przedmiotów dodano nowożytne, jak historia, geografia, arytmetyka, ortografia, jęz. fr. i niem. Od 1710 funkcjonowało w Starych Szkotach studium filozofii, od 1712 prowadzono studia teologii; szkoła nabrała charakteru nieformalnej akad. Od 1722 ze studiów filoz.-teol. korzystali seminarzyści, klerycy z Włocławka. Kadra o przeciętnym poziomie merytorycznym, wybitnymi postaciami byli: Bartłomiej Wąsowski, Bogumił Teofil Rutka, q Jan Franciszek Hacki, q Gabriel Rzączyński. Do znakomitszych zakonników związanych z placówką zaliczali się: Kasper Sawicki, Fryderyk Bartsch, Jan Uber, Paweł Kuhn, Jan Hennig, Karol Kreitzen, Jerzy Gengell.{{author: }} <br /><br /> Do kolegium uczęszczało przeciętnie ok. 200–250 uczniów, w większości reprezentantów miejscowej szlachty, także mieszczaństwa Prus Królewskich. Uczyli się tam m.in. Jakub Wejher, późniejszy wojewoda malborski, fundator Kalwarii Wejherowskiej, Jan Jerzy Przebendowski, podskarbi koronny, Józef Wybicki, twórca hymnu pol. Szkoła wywierała znaczący wpływ na wychowanie ówczesnych elit społ.-polit. Pomorza. Początkowo ciesząc się popularnością pośród protest. mieszczaństwa Gd., kolegium pełniło nadrzędną funkcję misji jezuickiej wśród katolików i protestantów Gd. i Pomorza, uprawiających kaznodziejstwo i organizujących stacje misyjne (poza misją w Gd. w Giemlicach, Czapielsku, okresowo w Gniewie, Mirachowie, q Osieku, Pucku, Przywidzu i Żarnowcu), tzw. misje lud. i misje (kapelanie) dworskie. Szczególną formą działania były ustne dysputy i drukowane polemiki z teologami protest., obfite zwł. w 2. poł. XVII w. Jako jednostka nadrzędna w stosunku do misji wewnątrz miasta Gd., kolegium pozostawało w konflikcie z protest. władzami miasta. Gościli w nim królowie pol.: 1623 Zygmunt III Waza i królowa Konstancja, 1634 Władysław IV, 1651 i 1660 Jan Kazimierz, 1676 Maria Kazimiera Sobieska, 1677 Jan III Sobieski, 1698 August II, 1733/1734 Stanisław Leszczyński. W 1710 odbył się tu Sejmik Generalny Pruski. Po kasacie zakonu (1773), za zgodą króla prus. funkcjonowało do 1780, przekształcone nast. w Gimnazjum Akademickie Królewskiego Inst. Szkolnego. Przejęte 1807 przez i WMG, uległo zagładzie podczas oblężenia w 1813. Zniszczone budynki rozebrano 1826. {{author: SK}} <br /><br /> Tabela: Superiorzy i rektorzy rezydencji (Kolegium Gdańskiego) w Starych Szkotach [[Category: Encyklopedia]]
+
[[File:Figura św. Franciszka na ścianie zakrystii kościoła św. Ignacego.JPG|thumb|Figura św. Franciszka na ścianie zakrystii kościoła<br / >św. Ignacego]]
 +
[[File:Wnętrze należącego do Kolegium Gdańskiego kościoła św. Ignacego .JPG|thumb|Wnętrze należącego do Kolegium Gdańskiego kościoła<br / >św. Ignacego]]
 +
'''KOLEGIUM GDAŃSKIE''' (Jezuickie) '''W STARYCH SZKOTACH.''' Fundowane w 1592 przez biskupa włocławskiego [[ROZRAŻEWSKI HIERONIM, biskup włocławski, patron ulicy | Hieronima Rozrażewskiego]] poza obszarem miejskiej jurysdykcji, wobec oporu protestanckich władz Gdańska przed utworzeniem placówki [[JEZUICI | jezuitów]] na jego obszarze. Ofiarowany grunt o nazwie Breberg ([[JEZUICKA GÓRA | Jezuicka Góra]], obecnie rejon ul. Szkockiej), w górnej części [[STARE SZKOTY | Starych Szkotów]], z powodu ukształtowania terenu okazał się nieodpowiedni do zabudowy.<br/><br/>
 +
W 1601 jezuici nabyli dom z ogrodem (w rejonie obecnej ul. Brzegi 49), po rozszerzeniu parceli, między innymi dzięki donacji w 1620 biskupa włocławskiego Pawła Wołuckiego. W 1621 rozpoczęła działalność ich szkoła średnia, pięcioklasowa, o profilu humanistycznym; 3 klasy niższe, zwane zwyczajowo infimą, gramatyką i syntaksą, poświęcone były gruntownym studiom nad językiem łacińskim, jego gramatyką i składnią. W klasach wyższych, w ramach tzw. poetyki i retoryki, uczono biegłego posługiwania się tym językiem w mowie i piśmie, zarazem też erudycyjnej znajomości antycznej literatury. W 1651 wzniesiono piętrowy budynek szkoły, zniszczony w 1656 (wraz z przedmieściami) przez gdańszczan podczas przygotowań do obrony przed wojskami szwedzkimi.<br/><br/>
 +
Po 1660 jezuici działali w prowizorycznie odbudowanych obiektach, po rozszerzeniu gruntów fundacji w latach 1676–1677 wznieśli [[KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO | kościół św. Ignacego]], w 1686–1688 na południe od niego część mieszkalną kolegium, a w 1692–1698 dobudowano wielki refektarz (największy pośród wszystkich kolegiów Rzeczypospolitej). W okresie 1704–1716 część mieszkalną przedłużono do muru kościelnego (łącznik z kaplicą domową i biblioteką). Kompleks dopełnił w 1719 budynek furty oraz w 1725–1727 nowa szkoła w stylu włoskim, z dziedzińcem i krużgankami. Całość uzupełniał ogród owocowo-warzywny na zboczu przylegającego do kolegium wzgórza (obecnie w znacznej mierze zajęty przez parafialny cmentarz). Bursę muzyczną, rodzaj internatu dla ubogiej młodzieży, zbudowano w dolnej części Starych Szkotów ([[KOŚCIÓŁ NAWIEDZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY| kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny]]).<br/><br/>
 +
Kolegium czerpało dochody z dóbr własnych, w tym klucza czapielskiego (13 wsi wokół Czapielska nad Reknicą) oraz Giemlic na Żuławach Gdańskich. Do jezuitów należały jurydyki w Starych Szkotach (wspomniany Breberg) oraz w Nowym Stawie. Znaczne wpływy przynosiły lokaty kapitałowe umieszczane w kasach miejskich, domach handlowych, u zamożnych mieszczan i żuławskich gburów. Z kwot tych utrzymywano między innymi obsadę kolegium, w XVIII wieku dochodzącą do 30–35 osób. W połowie XVIII wieku do tradycyjnych przedmiotów dodano nowożytne, jak historia, geografia, arytmetyka, ortografia, język francuski i niemiecki. Od 1710 funkcjonowało w Starych Szkotach studium filozofii, od 1712 prowadzono studia teologii; szkoła nabrała charakteru nieformalnej akademii. Od 1722 ze studiów filozoficzno-teologicznych korzystali seminarzyści, klerycy z Włocławka. Kadra o przeciętnym poziomie merytorycznym, wybitnymi postaciami byli: Bartłomiej Wąsowski, Bogumił Teofil Rutka, [[HACKI JAN FRANCISZEK, jezuita, teolog | Jan Franciszek Hacki]], [[RZĄCZYŃSKI GABRIEL, profesor kolegium jezuickiego, patron gdańskiej ulicy | Gabriel Rzączyński]]. Do znakomitszych zakonników związanych z placówką zaliczali się: Kasper Sawicki, Fryderyk Bartsch, Jan Uber, Paweł Kuhn, Jan Hennig, Karol Kreitzen, Jerzy Gengell. <br /><br />  
 +
Do kolegium uczęszczało przeciętnie około 200–250 uczniów, w większości reprezentantów miejscowej szlachty, także mieszczaństwa Prus Królewskich. Uczyli się tam między innymi Jakub Wejher, późniejszy wojewoda malborski, fundator Kalwarii Wejherowskiej, Jan Jerzy Przebendowski, podskarbi koronny, Józef Wybicki, twórca hymnu polskiego. Szkoła wywierała znaczący wpływ na wychowanie ówczesnych elit społeczno-politycznych Pomorza. Początkowo ciesząc się popularnością pośród protestanckiego mieszczaństwa Gdańska, kolegium pełniło nadrzędną funkcję misji jezuickiej wśród katolików i protestantów Gdańska i Pomorza, uprawiających kaznodziejstwo i organizujących stacje misyjne (poza misją w Gdańsku, w Giemlicach, Czapielsku, okresowo w Gniewie, Mirachowie, [[OSIEK | Osieku]], Pucku, Przywidzu i Żarnowcu), tzw. misje ludowe i misje (kapelanie) dworskie. Szczególną formą działania były ustne dysputy i drukowane polemiki z teologami protestanckimi, obfite zwłaszcza w 2. połowie XVII wieku.<br/><br/>
 +
Jako jednostka nadrzędna w stosunku do misji wewnątrz miasta Gdańska, kolegium pozostawało w konflikcie z protestanckimi władzami miasta. Gościli w nim królowie polscy: w 1623 Zygmunt III Waza i królowa Konstancja, 1634 Władysław IV, 1651 i 1660 Jan Kazimierz, 1676 Maria Kazimiera Sobieska, 1677 Jan III Sobieski, 1698 August II, 1733/1734 Stanisław Leszczyński. W 1710 odbył się tu Sejmik Generalny Pruski. Po kasacie zakonu (1773), za zgodą króla pruskiego funkcjonowało do 1780, przekształcone następnie w Gimnazjum Akademickie Królewskiego Instytutu Szkolnego. Przejęte w 1807 przez I WMG, uległo zagładzie podczas oblężenia w 1813. Zniszczone budynki rozebrano w 1826. {{author: SK}} <br /><br />  
 +
{| class="tableGda"
 +
|-
 +
|+ style="width: 300px" | Superiorzy i rektorzy rezydencji <br /> (Kolegium Gdańskiego) w Starych Szkotach
 +
|-
 +
| 1585–1587
 +
| Kasper Sawicki (superior)
 +
|-
 +
| 1587–1589
 +
| vacat
 +
|-
 +
| 1589–1592
 +
| Antonius Guise (superior)
 +
|-
 +
| 1593–1595
 +
| Michael Becanus (superior)
 +
|-
 +
| 1595–1598
 +
| Fridericus Bartsch (superior)
 +
|-
 +
| 1598–1602
 +
| Joannes Uberus (superior)
 +
|-
 +
| 1602–1611
 +
| Crispinus Bolcius (superior)
 +
|-
 +
| 1611–1614
 +
| Simonus Schreter (superior)
 +
|-
 +
| 1614–1619
 +
| Henricus Pichert (wicerektor)
 +
|-
 +
| 1619–1622
 +
| Andreas Gutteter (rektor)
 +
|-
 +
| 1622–1624
 +
| Crispinus Bolcius (rektor)
 +
|-
 +
| 1624–1627
 +
| Mikołaj Oborski (rektor)
 +
|-
 +
| 1627–1630
 +
| Marcin Hincza (rektor)
 +
|-
 +
| 1630–1634
 +
| Henricus Pichert (rektor)
 +
|-
 +
| 1634–1635
 +
| Stanisław Szczytnicki (rektor)
 +
|-
 +
| 1635–1641
 +
| Jan Leźnicki (rektor)
 +
|-
 +
| 1641–1644
 +
| Stanisław Szczytnicki (rektor)
 +
|-
 +
| 1644–1646
 +
| Paulus Kuhn (rektor)
 +
|-
 +
| 1646–1648
 +
| Maciej Litomyski (rektor)
 +
|-
 +
| 1648–1652
 +
| Daniel Kraus (rektor)
 +
|-
 +
| 1652–1653
 +
| Casparus Resler (rektor)
 +
|-
 +
| 1653–1657
 +
| Georgius Hagenau (rektor)
 +
|-
 +
| 1657–1660
 +
| Bernardus Reimer (rektor)
 +
|-
 +
| 1660–1664
 +
| Joannes Henig (rektor)
 +
|-
 +
| 1664–1667
 +
| Andrzej Słupski (rektor)
 +
|-
 +
| 1667–1670
 +
| Joannes Henig (rektor)
 +
|-
 +
| 1670–1672
 +
| Szczepan Skarzeński (rektor)
 +
|-
 +
| 1672–1676
 +
| Georgius Treug (rektor)
 +
|-
 +
| 1676–1679
 +
| Joannes Hanzler (rektor)
 +
|-
 +
| 1679–1683
 +
| Georgius Treug (rektor)
 +
|-
 +
| 1683–1686
 +
| Stanisław Karnicki (rektor)
 +
|-
 +
| 1686–1692
 +
| [[HACKI JAN FRANCISZEK, jezuita, teolog | Jan Franciszek Hacki]] (rektor)
 +
|-
 +
| 1692–1698
 +
| Marcin Rakowski (rektor)
 +
|-
 +
| 1698–1701
 +
| Mikołaj Działyński (rektor)
 +
|-
 +
| 1701–1705
 +
| Piotr Żywiecki (rektor)
 +
|-
 +
| 1705–1709
 +
| Stanisław Głowczeński (rektor)
 +
|-
 +
| 1709–1710
 +
| Andrzej Smarzewski (rektor)
 +
|-
 +
| 1710–1713
 +
| Andrzej Lewicz (rektor)
 +
|-
 +
| 1713–1714
 +
| Georgius Gengell (wicerektor)
 +
|-
 +
| 1714–1717
 +
| Georgius Gengell (rektor)
 +
|-
 +
| 1717–1722
 +
| Jan Cywiński (rektor)
 +
|-
 +
| 1722–1725
 +
| Karol Sawicki (rektor)
 +
|-
 +
| 1725–1729
 +
| Reinholdus Gert (rektor)
 +
|-
 +
| 1729–1732
 +
| Józef Andrzejewicz (rektor)
 +
|-
 +
| 1732–1736
 +
| Antoni Dobrski (rektor)
 +
|-
 +
| 1736–1738
 +
| Maciej Przanowski (rektor)
 +
|-
 +
| 1738–1743
 +
| Bartholomeus Luder (rektor)
 +
|-
 +
| 1743–1746
 +
| Stefan Swinarski (rektor)
 +
|-
 +
| 1746–1749
 +
| Antoni Dobrski (rektor)
 +
|-
 +
| 1749–1753
 +
| Jan Mielkiewicz (rektor)
 +
|-
 +
| 1753–1754
 +
| Andreas Wagner (rektor)
 +
|-
 +
| 1754–1757
 +
| Kasper Borowski (rektor)
 +
|-
 +
| 1757–1759
 +
| Antoni Czapski (rektor)
 +
|-
 +
| 1759–1763
 +
| Andrzej Kurowski (rektor)
 +
|-
 +
| 1763–1766
 +
| Walenty Kierski (rektor)
 +
|-
 +
| 1766–1771
 +
| Ignacy Piotrowicz (rektor)
 +
|-
 +
| 1771–1774
 +
| Antoni Suchodolski (rektor)
 +
|-
 +
| 1774–1780
 +
| Jan Działowski (wicerektor)
 +
|-
 +
|  class="authorEgTab" |  {{author: SK}}
 +
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]

Aktualna wersja na dzień 11:49, 30 gru 2022

Na pierwszym planie nieistniejący kościoł św. Jana Chrzciciela, na drugim kościół św. Ignacego, po jego lewej stronie budynek jezuickiej szkoły średniej w stylu włoskim, fragment ryciny Matthaeusa Deischa, 1761-1765
Dokument fundacyjny kolegium jezuickiego w Starych Szkotach, wystawiony przez biskupa włocławskiego Hieronima Rozrażewskiego 8 I 1592
Figura św. Franciszka na ścianie zakrystii kościoła
św. Ignacego
Wnętrze należącego do Kolegium Gdańskiego kościoła
św. Ignacego

KOLEGIUM GDAŃSKIE (Jezuickie) W STARYCH SZKOTACH. Fundowane w 1592 przez biskupa włocławskiego Hieronima Rozrażewskiego poza obszarem miejskiej jurysdykcji, wobec oporu protestanckich władz Gdańska przed utworzeniem placówki jezuitów na jego obszarze. Ofiarowany grunt o nazwie Breberg ( Jezuicka Góra, obecnie rejon ul. Szkockiej), w górnej części Starych Szkotów, z powodu ukształtowania terenu okazał się nieodpowiedni do zabudowy.

W 1601 jezuici nabyli dom z ogrodem (w rejonie obecnej ul. Brzegi 49), po rozszerzeniu parceli, między innymi dzięki donacji w 1620 biskupa włocławskiego Pawła Wołuckiego. W 1621 rozpoczęła działalność ich szkoła średnia, pięcioklasowa, o profilu humanistycznym; 3 klasy niższe, zwane zwyczajowo infimą, gramatyką i syntaksą, poświęcone były gruntownym studiom nad językiem łacińskim, jego gramatyką i składnią. W klasach wyższych, w ramach tzw. poetyki i retoryki, uczono biegłego posługiwania się tym językiem w mowie i piśmie, zarazem też erudycyjnej znajomości antycznej literatury. W 1651 wzniesiono piętrowy budynek szkoły, zniszczony w 1656 (wraz z przedmieściami) przez gdańszczan podczas przygotowań do obrony przed wojskami szwedzkimi.

Po 1660 jezuici działali w prowizorycznie odbudowanych obiektach, po rozszerzeniu gruntów fundacji w latach 1676–1677 wznieśli kościół św. Ignacego, w 1686–1688 na południe od niego część mieszkalną kolegium, a w 1692–1698 dobudowano wielki refektarz (największy pośród wszystkich kolegiów Rzeczypospolitej). W okresie 1704–1716 część mieszkalną przedłużono do muru kościelnego (łącznik z kaplicą domową i biblioteką). Kompleks dopełnił w 1719 budynek furty oraz w 1725–1727 nowa szkoła w stylu włoskim, z dziedzińcem i krużgankami. Całość uzupełniał ogród owocowo-warzywny na zboczu przylegającego do kolegium wzgórza (obecnie w znacznej mierze zajęty przez parafialny cmentarz). Bursę muzyczną, rodzaj internatu dla ubogiej młodzieży, zbudowano w dolnej części Starych Szkotów ( kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny).

Kolegium czerpało dochody z dóbr własnych, w tym klucza czapielskiego (13 wsi wokół Czapielska nad Reknicą) oraz Giemlic na Żuławach Gdańskich. Do jezuitów należały jurydyki w Starych Szkotach (wspomniany Breberg) oraz w Nowym Stawie. Znaczne wpływy przynosiły lokaty kapitałowe umieszczane w kasach miejskich, domach handlowych, u zamożnych mieszczan i żuławskich gburów. Z kwot tych utrzymywano między innymi obsadę kolegium, w XVIII wieku dochodzącą do 30–35 osób. W połowie XVIII wieku do tradycyjnych przedmiotów dodano nowożytne, jak historia, geografia, arytmetyka, ortografia, język francuski i niemiecki. Od 1710 funkcjonowało w Starych Szkotach studium filozofii, od 1712 prowadzono studia teologii; szkoła nabrała charakteru nieformalnej akademii. Od 1722 ze studiów filozoficzno-teologicznych korzystali seminarzyści, klerycy z Włocławka. Kadra o przeciętnym poziomie merytorycznym, wybitnymi postaciami byli: Bartłomiej Wąsowski, Bogumił Teofil Rutka, Jan Franciszek Hacki, Gabriel Rzączyński. Do znakomitszych zakonników związanych z placówką zaliczali się: Kasper Sawicki, Fryderyk Bartsch, Jan Uber, Paweł Kuhn, Jan Hennig, Karol Kreitzen, Jerzy Gengell.

Do kolegium uczęszczało przeciętnie około 200–250 uczniów, w większości reprezentantów miejscowej szlachty, także mieszczaństwa Prus Królewskich. Uczyli się tam między innymi Jakub Wejher, późniejszy wojewoda malborski, fundator Kalwarii Wejherowskiej, Jan Jerzy Przebendowski, podskarbi koronny, Józef Wybicki, twórca hymnu polskiego. Szkoła wywierała znaczący wpływ na wychowanie ówczesnych elit społeczno-politycznych Pomorza. Początkowo ciesząc się popularnością pośród protestanckiego mieszczaństwa Gdańska, kolegium pełniło nadrzędną funkcję misji jezuickiej wśród katolików i protestantów Gdańska i Pomorza, uprawiających kaznodziejstwo i organizujących stacje misyjne (poza misją w Gdańsku, w Giemlicach, Czapielsku, okresowo w Gniewie, Mirachowie, Osieku, Pucku, Przywidzu i Żarnowcu), tzw. misje ludowe i misje (kapelanie) dworskie. Szczególną formą działania były ustne dysputy i drukowane polemiki z teologami protestanckimi, obfite zwłaszcza w 2. połowie XVII wieku.

Jako jednostka nadrzędna w stosunku do misji wewnątrz miasta Gdańska, kolegium pozostawało w konflikcie z protestanckimi władzami miasta. Gościli w nim królowie polscy: w 1623 Zygmunt III Waza i królowa Konstancja, 1634 Władysław IV, 1651 i 1660 Jan Kazimierz, 1676 Maria Kazimiera Sobieska, 1677 Jan III Sobieski, 1698 August II, 1733/1734 Stanisław Leszczyński. W 1710 odbył się tu Sejmik Generalny Pruski. Po kasacie zakonu (1773), za zgodą króla pruskiego funkcjonowało do 1780, przekształcone następnie w Gimnazjum Akademickie Królewskiego Instytutu Szkolnego. Przejęte w 1807 przez I WMG, uległo zagładzie podczas oblężenia w 1813. Zniszczone budynki rozebrano w 1826. SK

Superiorzy i rektorzy rezydencji
(Kolegium Gdańskiego) w Starych Szkotach
1585–1587 Kasper Sawicki (superior)
1587–1589 vacat
1589–1592 Antonius Guise (superior)
1593–1595 Michael Becanus (superior)
1595–1598 Fridericus Bartsch (superior)
1598–1602 Joannes Uberus (superior)
1602–1611 Crispinus Bolcius (superior)
1611–1614 Simonus Schreter (superior)
1614–1619 Henricus Pichert (wicerektor)
1619–1622 Andreas Gutteter (rektor)
1622–1624 Crispinus Bolcius (rektor)
1624–1627 Mikołaj Oborski (rektor)
1627–1630 Marcin Hincza (rektor)
1630–1634 Henricus Pichert (rektor)
1634–1635 Stanisław Szczytnicki (rektor)
1635–1641 Jan Leźnicki (rektor)
1641–1644 Stanisław Szczytnicki (rektor)
1644–1646 Paulus Kuhn (rektor)
1646–1648 Maciej Litomyski (rektor)
1648–1652 Daniel Kraus (rektor)
1652–1653 Casparus Resler (rektor)
1653–1657 Georgius Hagenau (rektor)
1657–1660 Bernardus Reimer (rektor)
1660–1664 Joannes Henig (rektor)
1664–1667 Andrzej Słupski (rektor)
1667–1670 Joannes Henig (rektor)
1670–1672 Szczepan Skarzeński (rektor)
1672–1676 Georgius Treug (rektor)
1676–1679 Joannes Hanzler (rektor)
1679–1683 Georgius Treug (rektor)
1683–1686 Stanisław Karnicki (rektor)
1686–1692 Jan Franciszek Hacki (rektor)
1692–1698 Marcin Rakowski (rektor)
1698–1701 Mikołaj Działyński (rektor)
1701–1705 Piotr Żywiecki (rektor)
1705–1709 Stanisław Głowczeński (rektor)
1709–1710 Andrzej Smarzewski (rektor)
1710–1713 Andrzej Lewicz (rektor)
1713–1714 Georgius Gengell (wicerektor)
1714–1717 Georgius Gengell (rektor)
1717–1722 Jan Cywiński (rektor)
1722–1725 Karol Sawicki (rektor)
1725–1729 Reinholdus Gert (rektor)
1729–1732 Józef Andrzejewicz (rektor)
1732–1736 Antoni Dobrski (rektor)
1736–1738 Maciej Przanowski (rektor)
1738–1743 Bartholomeus Luder (rektor)
1743–1746 Stefan Swinarski (rektor)
1746–1749 Antoni Dobrski (rektor)
1749–1753 Jan Mielkiewicz (rektor)
1753–1754 Andreas Wagner (rektor)
1754–1757 Kasper Borowski (rektor)
1757–1759 Antoni Czapski (rektor)
1759–1763 Andrzej Kurowski (rektor)
1763–1766 Walenty Kierski (rektor)
1766–1771 Ignacy Piotrowicz (rektor)
1771–1774 Antoni Suchodolski (rektor)
1774–1780 Jan Działowski (wicerektor)
SK
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=KOLEGIUM_GDA%C5%83SKIE_W_STARYCH_SZKOTACH&oldid=115574”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania