RUCH SPOŁECZEŃSTWA ALTERNATYWNEGO

Aktualna wersja na dzień 14:46, 4 sie 2024

RUCH SPOŁECZEŃSTWA ALTERNATYWNEGO (RSA), organizacja anarchistyczna założona w Gdańsku przez Cezarego i Janusza Waluszków, Wojciecha Jankowskiego oraz Krzysztofa Skibę. Za oficjalny początek jej funkcjonowania uznaje się opublikowanie w czerwcu 1983 Manifestu RSA. Ruch wywodził się z uformowanej przed sierpniem 1980 grupy uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, skupionych wokół pisma „Gilotyna”, po wprowadzeniu stanu wojennego wydawanego pod tytułem „Podaj Dalej”.

Nazwa organizacji była jednocześnie jej programem: Ruch – to luźna forma zrzeszenia bez hierarchicznych struktur; Społeczeństwa – gdyż celem działania nie było zdobycie władzy politycznej; Alternatywnego – bo rozumianego jako sprzeciw wobec otaczającej rzeczywistości z alternatywną wizją przyszłości, w której współistnieją różne formy organizacji życia społecznego, ekonomii, polityki i kultury. RSA głosił hasła anarchistyczne, pacyfistyczne i ekologiczne. W latach 1983–1990 wydawał własne pismo „Homek” i prowadził regularnie działający klub dyskusyjny. Od wiosny 1984 członkowie RSA organizowali demonstracje uliczne i akcje ulotkowe wymierzone przeciwko przymusowi odbywania zasadniczej służby wojskowej. Ulotki były kolportowane podczas koncertów rockowych na terenie całego kraju. Latem 1984 RSA powołał do życia Porozumienie Grup Niezależnych „Wolność”, w którego skład weszły m.in.: Gdański Ruch Oporu Młodzieży „Pokolenie”, Polska Młodzież Walcząca, Grupa Młodzieży Niezależnej „Kierunki” i Oficyna Wydawnicza „Kres”. Struktura ta zorganizowała w Trójmieście wiele akcji protestacyjnych, m.in. 1 V 1985 zatrzymała w Gdańsku oficjalny pochód, ścierając się z siłami Milicji Obywatelskiej i ZOMO. Podczas manifestacji członkowie RSA występowali pod czarnymi flagami, będącymi ich znakiem rozpoznawczym. W lipcu 1985 z inspiracji RSA odbył się pierwszy „zlot młodzieży wegetującej” – Hyde Park w Złotej Górze na Kaszubach, w którym uczestniczyło około 200 osób (imprezę organizowano regularnie do 1989, sporadycznie także w latach późniejszych).

Po 1986 formuła RSA, jako ruchu anarchistycznego, okazała się dla niektórych zbyt radykalna. Część młodzieży zaczęła angażować się w pacyfistyczny ruch Wolność i Pokój (WiP), inni pozostali przy nazwie RSA, jednocześnie działając w kontrkulturze, współpracując z Tranzytoryjną Formacją Totart. W maju 1988 RSA, Totart i część anarchistyczna WiP utworzyły Międzymiastówkę Anarchistyczną (obecnie Federacja Anarchistyczna). W drugiej połowie lat 80. istniały grupy RSA w Szczecinie, Poznaniu, Zamościu, potem także w Warszawie (najważniejszy ośrodek obok Gdańska) oraz w Sochaczewie, Chełmnie, Białymstoku i Zakopanem. W końcu lat 80. działacze RSA angażowali się także w protesty przeciwko budowie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec.

Po 1989 RSA nie zaprzestał działalności, uznając, że nowy ustrój nie ma nic wspólnego z ideałami pierwszej Solidarności oraz programem Samorządnej Rzeczypospolitej. Organizowano demonstracje uliczne, pikiety i happeningi, wydawano pisma takie jak „Ulica” (1991–2010) i „L@ Bestia” (1994–2004). W 2002 RSA wydał książkę Marka Kłucińskiego i Piotra Madeja Moje miasto. Z inicjatywy działaczy RSA powstała Obywatelska Liga Ekologiczna i Gdańska Kampania Rowerowa, Pomorska Inicjatywa Anty-Nuklearna, Bractwo Antymilitarystów Trójmiasta oraz kolektyw Jedzenie Zamiast Bomb, od 2001 organizujący pomoc zimową i wegetariańskie posiłki dla bezdomnych.

Szacuje się, że w RSA działało w różnych okresach ponad sto osób. W latach 1983–1990 czołowymi działaczami RSA byli: Krzysztof Galiński, Małgorzata Gorczewska, Cezary i Janusz Waluszkowie, Wojciech Jankowski, Krzysztof Skiba, Zbigniew Stybel, Wojciech Mazur i Edwin Naruszewicz, a w późniejszym okresie m.in.: Michał Błaut, Michał Bogusz, Przemysław Miler, Izabela Waluszko i Paweł Ziółkowski.

W 2013 odbyły się uroczyste obchody 30. rocznicy powstania RSA. W ramach wydarzenia, zorganizowanego we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej oraz Narodowym Centrum Kultury, odbyły się: dwudniowa konferencja naukowa, spotkania i panele dyskusyjne z dawnymi uczestnikami RSA, wystawa fotograficzna, w Teatrze Wybrzeże przedstawienie pt. Sprawa operacyjnego rozpoznania w reżyserii Zbigniewa Brzozy, a także koncert rockowy, na którym zagrali: Brudne Dzieci Sida, Moskwa oraz Dezerter. PB TS