MULTANIAK TERCJAN, fotograf

Aktualna wersja na dzień 13:23, 5 sie 2024

TERCJAN STANISŁAW MULTANIAK (7 V 1921 Bydgoszcz – 3 XI 1981 Gdańsk), fotograf. Syn Konstantego (11 II 1892 Poznań – 30 VIII 1973 Gdańsk), do emerytury urzędnika w Gdańskich Zakładów Gazowniczych, i poślubionej 10 VIII 1918 w Poznaniu Zofii z domu Berger (11 V 1892 Poznań – 3 IX 1973 Gdańsk). Brat Żelisława Kazimierza (26 IX 1919 Bydgoszcz – 1945), Mieczysława Bolesława (ur. 28 XII 1924 Bydgoszcz) i Kazimierza Henryka (ur. 9 VII 1928 Bydgoszcz).

Od 1927 do wybuchu II wojny światowej mieszkał z rodzicami w Poznaniu, gdzie ukończył szkołę powszechną i gimnazjum. Jako pasjonat lotnictwa odbył podstawowe szkolenie lotnicze w Tęgoborzu (1938). Do 1941 pracował jako robotnik w Poznaniu, zagrożony wywózką na roboty do Niemiec, zbiegł do Generalnej Guberni (Starachowice), gdzie pracował w hucie i uczył się, zdał także maturę. Ponownie wyznaczony do pracy na terenie Niemiec, ukrywał się nadal w Starachowicach i pracował dorywczo na cmentarzu jako grabarz.

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 przyjęty został na studia w Akademii Handlowej (AH) w Poznaniu na kierunek handel zagraniczny. Przeniósł się do Gdańska, zamieszkał początkowo przy ul. Zbyszka z Bogdańca (od 1962 przy ul. Wajdeloty) i dodatkowo (oprócz studiów w Poznaniu) rozpoczął także studia w Wyższej Szkole Handlu Morskiego (WSHM) w Sopocie. We wrześniu 1945 był współzałożycielem Akademickiego Koła Lotniczego, przyjętego 9 VII 1946 do Aeroklubu Gdańskiego. Dyplom WSHM w Sopocie uzyskał w 1947, w 1948 ukończył AH w Poznaniu, na której obronił tytuł magistra ekonomii. Od 25 IV 1946 do 29 VIII 1952 zatrudniony w Centrali Zbytu Węgla Ekspedycja Morska w Gdańsku, kończąc pracę na stanowisku kierownika (po przekształceniach przedsiębiorstwa) Delegatury Morskiej Centrali Handlu Zagranicznego „Węglokoks”. Od września 1952 do września 1953 był pracownikiem spółdzielni w Wałbrzychu, przez kolejne dwa miesiące Gdańskiej Fabryki Maszyn Elektrycznych, od lutego 1954 do końca kwietnia 1960 pracował jako starszy ekonomista w Przedsiębiorstwie Robót Kolejowych nr 12 w Gdańsku.

Od 1 VI 1960 był pracownikiem służby zaopatrzenia Stoczni Gdańskiej. Po uzyskaniu zgody na fotografowanie w obrębie zakładu, rozpoczął dokumentowanie życia firmy i pracowników w obrazach pokazujących przekształcanie materii przez człowieka i powstawanie dzieła – statku jako rezultat zgodnej, satysfakcjonującej pracy, co spowodowało, że obraz Stoczni Gdańskiej stał się bardziej zhumanizowany. Stopniowo przekształcał swoją działalność w pracownię fotograficzną i filmową pracującą dla potrzeb zakładu, które od 1964 podlegały mu jako kierownikowi Biura Dyrekcji. Od 1962 nadzorował drukowanie na stoczniowym powielaczu „Informatora” pisma Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego (GTF). Od 22 IX 1968 kierownik Działu Zaopatrzenia i Administracji Centralnego Ośrodka Konstrukcyjno-Badawczego Przemysłu Okrętowego w Gdańsku. Od 1 X 1971 do 31 VIII 1972 pracował w Zakładzie Informatyki Przemysłu Okrętowego w Gdańsku-Oliwie, następnie do 1974 jako rzeczoznawca-ekspert ds. reklamy w „Centromorze”.

Od końca lat 30. XX wieku interesował się fotografią, początkowo uwieczniał życie rodzinne i czas spędzany z rówieśnikami. Był samoukiem. Zajmował się fotografią przyrodniczą (m.in. jego debiut wystawienniczy – „Owady” na III Wystawie Fotografii Przyrodniczej w Poznaniu (1954), uhonorowany II nagrodą), następnie fotografią dokumentalną przedstawień operowych i teatralnych oraz fotografią sportową (m.in. autorska wystawa „Igrzyska” w Dworze Artusa (1972)). Miejsce szczególne w jego twórczości zajmowała fotografia dokumentująca architekturę powojennego Gdańska, życie codzienne gdańszczan oraz przede wszystkim Stoczni Gdańskiej. Stworzył zbiór obrazów fotograficznych, z których 85 zaprezentował na autorskiej wystawie „Stocznia Gdańska w impresjach Tercjana Multaniaka” w Dworze Artusa w kwietniu 1963. Wystawa była szeroko komentowana w prasie lokalnej, krajowej oraz fachowej, wnikliwą analizę i ocenę przeprowadził Leonard Sempoliński (1902–1988), założyciel Związku Polskich Artystów Fotografików (ZPAF).

Brał udział w Międzynarodowych Salonach Fotograficznych, organizowanych m.in. pod patronatem Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej (Fédération Internationale de l'Art Photographique; FIAP), zdobywając wiele wyróżnień, dyplomów, listów gratulacyjnych i medali, m.in. drugą nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie Fotografii Sportowej Polskiego Komitetu Olimpijskiego (1960), brązowy medal na I Salão Internacional de Arte Fotográfica do Sport Lisboa e Benfica (1963), srebrny medal na Los Angeles Country Fair (1964), brązowy medal II Biennale Fotografii Artystycznej Krajów Nadbałtyckich w Malborku (1965) czy pierwszą nagrodę „Złocisty Jantar” na V Salonie Fotografii Artystycznej Polski Północnej w Sopocie (1970). Jego fotografie były prezentowane na około 220 wystawach krajowych i międzynarodowych (m.in. w Edynburgu, Kopenhadze, Waszyngtonie, Barcelonie, Bukareszcie, Colombo, Hong-Kongu, Sydney, Kortrijk, Buenos Aires, Moffat (Szkocja)). Pokłosiem udziału w Międzynarodowych Salonach Fotograficznych pod było przyznanie mu tytułów honorowych Artiste FIAP (AFIAP, 1963) oraz Excellence FIAP (EFIAP, 1970). Wyróżniony także Dyplomem Honorowym Federacji Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Polsce (najwyższe wyróżnienie wręczane jednorazowo). Od 4 IX 1953 członek Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego (GTF), m.in. komisji artystycznej, prezes Zarządu, od 1971 członek honorowy. Od 1965 członek rzeczywisty Związku Polskich Artystów Fotografików (ZPAF), organizacyjnie zarejestrowany w Okręgu Gdańskim Związku. Od 1973 członek Photographic Society of America. Juror wielu konkursów fotograficznych, m.in. „Studencki Przetarg '65“ w Gdańsku. Pozostawił bogate archiwum negatywów (ok. 18 000 kadrów).

Od 1945 mąż Izabeli z domu Maliszewskiej (8 VIII 1920 Inowrocław – 12 XI 1976 Gdańsk), bibliotekarki. Ojciec Macieja (24 VII 1946 Gdańsk). Pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko. W kwietniu 2019 Elbląska Galeria Fotografii oraz gdańska Fundacja Kultury Fotograficznej „Fotografia Bez Granic” zorganizowały wystawę fotografii (z lat 1954–1962) „Powojenny Gdańsk w obiektywie Tercjana Multaniaka”. Część nakładu kalendarza ściennego na 2020 o charakterze albumowym „Stocznia Gdańska w obrazach fotograficznych Tercjana Multaniaka”, wydany przez Macieja Multaniaka (druk Bernardinum), zakupiło Ministerstwo Kultury i przekazało UNESCO w Paryżu. Od 17 V 2024 do 31 X 2025 w Narodowym Muzeum Morskim (na s/s „Sołdek”) prezentowana jest wystawa „Budując morskie kolosy. Fotografie Tercjana Multaniaka”. JANSZ









Bibliografia:
Informacje Macieja Multaniaka, materiały rodzinne, m.in. Stammbuch der Familie Multaniak.
Oddział Wojewódzki Związku Polskich Artystów Fotografików w Gdańsku, sygn. ZPAF/OW/322D, akta osobowe Tercjana Multaniaka.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Knoch, Jakub Kufel, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018, s. 425–440.
Trojanowska Izabella, Dobre początki gdańsko-skandynawskiej zażyłości, „Gdański Rocznik Kulturalny” 1966, s. 33.
Brawo Foto „PS” (notatka bez autora), „Przegląd Sportowy” 22 II 1960, nr 30 (3490), s. 1 (u dołu).
Sempoliński Leonard, Na marginesie wystawy Tercjana Multaniaka „Stocznia Gdańska”, „Fotografia”, 1963, nr 5.
Własne Igrzyska Tercjana Multaniaka, „Dziennik Bałtycki” 13–14 VIII 1972, nr 192 (8731).
https://www.gdansk.pl/wiadomosci/Spacerem-po-Stoczni-Gdanskiej,a,41692.
https://e-kartoteka.net/pl/search?signature=14837#show.