KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
 
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{paper}}
 
{{paper}}
−
[[File:Kościół św. Walentego.JPG|thumb|Kościół św. Walentego]]
+
[[File: 1_Kościól_św._Walentego.JPG |thumb| Kościół św. Walentego, z prawej (wśród drzew) kostnica cmentarna z XIX wieku]]
−
'''KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO''', Matarnia, ul. Jesienna 13. Pierwsza świątynia, z fundacji q cystersów z q opactwa cystersów w Oliwie, istniała już w końcu XIV w. we wsi Wielkie Chojno, leżącej w sąsiedztwie ob. q Matarni, zniszczonej w czasie q wojny trzynastoletniej i odbudowanej przed 1472 pod obecną nazwą. Wraz z nią odbudowano kośc., najmłodszy z paraf. kośc. w dobrach ziemskich należących do opactwa oliwskiego. Według wizytacji z 1583–84 zamiennie tytułowano go wezwaniem Bożego Ciała lub św. Materna. Wizytacje z 1686–87 wymieniały już ob. wezwanie św. Walentego. Według danych z XVIII w., kośc. nosił oba wezwania, św. Materna i św. Walentego i był pocz. miejscem szczególnego kultu pierwszego z tych świętych. Od 2. poł. XVIII w. coraz większą cześć oddawano św. Walentemu i to przy jego obrazie zawieszano wota. W każdą drugą niedzielę lipca odbywał się tu odpust (na św. Materna), a z Oliwy prowadzono do kośc. w Matarni pielgrzymki młodzieży. Około 1823 zwyczaj ten zaniknął. Przyczynił się do tego zakaz noszenia podczas pielgrzymki feretronów, wydany przez ówczesnego opata komendatariusza oliwskiego q Josepha Wilhelma Friedricha Hohenzollern-Hechingena, a także malejąca liczba uczestników. Wraz z wygaśnięciem kultu św. Materna w XIX w., zanikło ostatecznie i to wez- wanie, pozostał tytuł św. Walentego. Dodawano doń w tym czasie także wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. Proboszczami w Matarni bywali cystersi, ale także księża diecezjalni. M.in. ok. 1612 posługiwał tu Paul Hindenberg, wspomagający w tym czasie duszpasterstwo w pozbawionym własnego konwentu męskiego klasztorze i kośc. gd. q brygidek. W czasie potopu szwedzkiego (1655–60) świątynia uległa całkowitemu zniszczeniu. Odbudowana po 1660, zachowała jednonawową bryłę o zewnętrznych cechach got. (schodkowe szczyty fasad), z wystrojem wnętrza barok. i rokokowym. W 1732 pękł jeden z dzwonów i 1740 przelano go ponownie w jednej z gd. ludwisarni. Po poświęceniu przez opata q Józefa Jacka Rybińskiego otrzymał imiona Józef Walenty. Parafia do 1821 znajdowała się w granicach diecezji włocławskiej, a od 1821 do 1992 wchodziła w skład diecezji chełmińskiej. W 1983–94 był tu proboszczem historyk, badacz m.in. przeszłości diecezji i parafii, ks. Władysław Szulist. W latach 80. XX w. wybudowano dom katechetyczny. Przy kośc. zachował się cmentarz. Po reformie administracji kościelnej w Polsce, parafia św. Walentego weszła w skład q archidiecezji gd. Świątynia z kamienia i cegły, bez wieży z jedną nawą, przykrytą stropem beczkowym, wyściełanym boazerią. Kruchta od płd., prezbiterium i zakrystia od płn. Okna dzielone w stylu tzw. gd. W prezbiterium gł. ołtarz w stylu barok., z przedstawieniem św. Walentego w części centr. i obrazem św. Materna w części górnej nastawy. Ołtarze boczne, również w prezbiterium, z lewej strony ołtarza gł. poświęcony św. Michałowi Archaniołowi, z prawej – Matce Bożej. Z boku nawy ambona w stylu rokokowym, z rzeźbami świętych w korpusie i balustradzie schodów, nakryta kopułą, z drewnianą figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. Na chórze organy ośmiogłosowe, na tylnej ścianie kośc. (od płn.) na zewnątrz dzwony zw. ob. Valentinus i Maternus. W parafii działa wiele stowarzyszeń rel., m.in. Droga Neokatechumenalna.{{author: SK}} <br /><br /> Tabela: Proboszczowie kościoła św. Walentego [[Category: Encyklopedia]]
+
[[File: 2_Kościół_w_Matarni.JPG |thumb| Kościół św. Walentego]]
 +
[[File: Organy_kościoła_św._Walentego.jpg |thumb| Organy kościoła św. Walentego, 2015]]
 +
[[File: Ks._Józef_Bigus,_tablica.JPG |thumb| Tablica przy wejściu do kościoła św. Walentego upamiętniająca proboszcza, ks. Józefa Bigusa]]
 +
'''KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO''', [[MATARNIA | Matarnia]], ul. Jesienna 13. Pierwsza świątynia, z fundacji [[CYSTERSI | cystersów]] z [[OPACTWO CYSTERSÓW W OLIWIE | opactwa cystersów w Oliwie]], istniała już w końcu XIV wieku we wsi Wielkie Chojno, leżącej w sąsiedztwie obecnej Matarni, zniszczonej w czasie [[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojny trzynastoletniej]] i odbudowanej przed 1472 pod obecną nazwą. Wraz z nią odbudowano kościół, najmłodszy z parafialnych kościołów w dobrach ziemskich należących do opactwa oliwskiego. Według wizytacji z lat 1583–1584 zamiennie tytułowano go wezwaniem Bożego Ciała lub św. Materna. Wizytacje z okresu 1686–1687 wymieniały już obecne wezwanie św. Walentego. Według danych z XVIII wieku, kościół nosił oba wezwania, św. Materna i św. Walentego i był początkowo miejscem szczególnego kultu pierwszego z tych świętych. Od 2. połowy XVIII wieku coraz większą cześć oddawano św. Walentemu i to przy jego obrazie zawieszano wota. W każdą drugą niedzielę lipca odbywał się tu odpust (na św. Materna), a z Oliwy prowadzono do kościoła w Matarni pielgrzymki młodzieży. Około 1823 zwyczaj ten zaniknął. Przyczynił się do tego zakaz noszenia podczas pielgrzymki feretronów, wydany przez ówczesnego opata komendatariusza oliwskiego [[HOHENZOLLERN-HECHINGEN JOSEPH WILHELM FRIEDRICH | Josepha Wilhelma Friedricha Hohenzollern-Hechingena]], a także malejąca liczba uczestników. Wraz z wygaśnięciem kultu św. Materna w XIX wieku, zanikło ostatecznie i to wezwanie, pozostał tytuł św. Walentego. Dodawano doń w tym czasie także wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. <br/><br/>
 +
Proboszczami w Matarni bywali cystersi, ale także księża diecezjalni. Około 1612 posługiwał tu m.in. Paul Hindenberg, wspomagający w tym czasie duszpasterstwo w pozbawionym własnego konwentu męskiego klasztorze i kościele gdańskich [[BRYGIDKI | brygidek]]. W czasie potopu szwedzkiego (1655–1660) świątynia uległa całkowitemu zniszczeniu. Odbudowana po 1660, zachowała jednonawową bryłę o zewnętrznych cechach gotyckich (schodkowe szczyty fasad), z wystrojem wnętrza barokowym i rokokowym. W 1732 pękł jeden z dzwonów i w 1740 przelano go ponownie w jednej z gdańskich ludwisarni. Po poświęceniu przez opata [[RYBIŃSKI JACEK JÓZEF, opat oliwski, patron gdańskiej ulicy | Józefa Jacka Rybińskiego]] otrzymał imiona Józef Walenty. Parafia do 1821 znajdowała się w granicach diecezji włocławskiej, a od 1821 do 1992 wchodziła w skład diecezji chełmińskiej. W latach 1983–1994 był tu proboszczem historyk, badacz m.in. przeszłości diecezji i parafii, ks. Władysław Szulist. W latach 80. XX wieku wybudowano dom katechetyczny. Przy kościele zachowały się [[CMENTARZE W MATARNI | cmentarze]]. Po reformie administracji kościelnej w Polsce, parafia św. Walentego weszła w skład [[ARCHIDIECEZJA GDAŃSKA | archidiecezji gdańskiej]]. <br/><br/>
 +
Świątynia z kamienia i cegły, bez wieży z jedną nawą, przykrytą stropem beczkowym, wyściełanym boazerią. Kruchta od południa, prezbiterium i zakrystia od północy. Okna dzielone w stylu tzw. gdańskim. W prezbiterium głównym ołtarz w stylu barokowym, z przedstawieniem św. Walentego w części centralnej i obrazem św. Materna w części górnej nastawy. Ołtarze boczne, również w prezbiterium, z lewej strony ołtarza głównego poświęcony św. Michałowi Archaniołowi, z prawej – Matce Bożej. Z boku nawy ambona w stylu rokokowym, z rzeźbami świętych w korpusie i balustradzie schodów, nakryta kopułą, z drewnianą figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. Na chórze organy ośmiogłosowe, na tylnej ścianie kościoła (od północy) na zewnątrz dzwony zwane obecnie Valentinus i Maternus. W parafii działa wiele stowarzyszeń religijnych, m.in. Droga Neokatechumenalna. {{author: SK}} <br /><br />
 +
{| class="tableGda"
 +
|-
 +
|+ Proboszczowie kościoła św. Walentego
 +
|-
 +
| 1472
 +
| Nicolaus
 +
|-
 +
| 1591–1596
 +
| Johann Falconius
 +
|-
 +
| 1596–1601
 +
| Clemens Montaw
 +
|-
 +
| 1683–1688
 +
| ks. Mateusz Böhm
 +
|-
 +
| 1703
 +
| ks. Szymon Brandt
 +
|-
 +
| 1706–1713
 +
| ks. Robert Sękowski
 +
|-
 +
| 1715–1723
 +
| ks. Bernard Łaszewski
 +
|-
 +
| 1723–1732
 +
| ks. Jan Kahmel
 +
|-
 +
| 1732–1739
 +
| ks. Iwo Roweder
 +
|-
 +
| 1739–1747
 +
| ks. Edmund Schlesier
 +
|-
 +
| 1748–1750
 +
| ks. Bernard Matemblewski
 +
|-
 +
| 1750–1759
 +
| ks. Izydor Tokarzewski
 +
|-
 +
| 1760–1763
 +
| ks. Bernard Matemblewski
 +
|-
 +
| 1765–1771
 +
| ks. Kwintylian Ustarbowski
 +
|-
 +
| 1773–1776
 +
| ks. Paweł Puchlikowski
 +
|-
 +
| 1776–1781
 +
| ks. [[DERYNG KWIRYN, proboszcz kościoła św. Walentego w Matarni| Kwiryn Deryng]]
 +
|-
 +
| 1788–1791
 +
| ks. Paweł Puchlikowski
 +
|-
 +
| 1791–1796
 +
| ks. Ignacy Śliwiński
 +
|-
 +
| 1797–1810
 +
| ks. Cyprian Dettloff
 +
|-
 +
| 1811
 +
| ks. Grzegorz Arndt
 +
|-
 +
| 1811–1813
 +
| ks. [[WYSIECKI PETER JOHANN, proboszcz kościoła św. Walentego w Matarni| Peter Johann Wysiecki]]
 +
|-
 +
| 1826
 +
| ks. Kwintylian Tempski
 +
|-
 +
| 1833–1842
 +
| ks. Franz Karaszewski
 +
|-
 +
| 1842–1852
 +
| ks. Alojzy Słowiński
 +
|-
 +
| 1853–1860
 +
| ks. Johann Kajewicz
 +
|-
 +
| span style="white-space: nowrap" | 1860–1880
 +
| ks. Eduard Herth
 +
|-
 +
| 1881–1889
 +
| ks. Thaddäus Łysakowski
 +
|-
 +
| 1899–1901
 +
| ks. Kazimierz Gregorkiewicz
 +
|-
 +
| 1901–1945
 +
| ks. Kazimierz Rhode
 +
|-
 +
| 1945–1946
 +
| ks. Walerian Kabattek (administrator)
 +
|-
 +
| 1946–1983
 +
| span style="white-space: nowrap" | ks. Józef Bigus (do 1969 administrator)
 +
|-
 +
| 1 VII  1983 – 24 VI 1994
 +
| ks. Władysław Szulist
 +
|-
 +
| 24 VI 1994 – 26 VI 1997
 +
| ks. Wojciech Chistowski
 +
|-
 +
| 26 VI 1997 – 16 XI 2003
 +
| ks. Adam Rakowski
 +
|-
 +
| 16 XI 2003 –
 +
| ks. Jarosław Ropel
 +
|-
 +
| class="authorEgTab" | {{author: AGK}}
 +
|} [[Category: Encyklopedia]][[Category: Przestrzeń miasta]]

Aktualna wersja na dzień 12:40, 31 maj 2024

Kościół św. Walentego, z prawej (wśród drzew) kostnica cmentarna z XIX wieku
Kościół św. Walentego
Organy kościoła św. Walentego, 2015
Tablica przy wejściu do kościoła św. Walentego upamiętniająca proboszcza, ks. Józefa Bigusa

KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO, Matarnia, ul. Jesienna 13. Pierwsza świątynia, z fundacji cystersów z opactwa cystersów w Oliwie, istniała już w końcu XIV wieku we wsi Wielkie Chojno, leżącej w sąsiedztwie obecnej Matarni, zniszczonej w czasie wojny trzynastoletniej i odbudowanej przed 1472 pod obecną nazwą. Wraz z nią odbudowano kościół, najmłodszy z parafialnych kościołów w dobrach ziemskich należących do opactwa oliwskiego. Według wizytacji z lat 1583–1584 zamiennie tytułowano go wezwaniem Bożego Ciała lub św. Materna. Wizytacje z okresu 1686–1687 wymieniały już obecne wezwanie św. Walentego. Według danych z XVIII wieku, kościół nosił oba wezwania, św. Materna i św. Walentego i był początkowo miejscem szczególnego kultu pierwszego z tych świętych. Od 2. połowy XVIII wieku coraz większą cześć oddawano św. Walentemu i to przy jego obrazie zawieszano wota. W każdą drugą niedzielę lipca odbywał się tu odpust (na św. Materna), a z Oliwy prowadzono do kościoła w Matarni pielgrzymki młodzieży. Około 1823 zwyczaj ten zaniknął. Przyczynił się do tego zakaz noszenia podczas pielgrzymki feretronów, wydany przez ówczesnego opata komendatariusza oliwskiego Josepha Wilhelma Friedricha Hohenzollern-Hechingena, a także malejąca liczba uczestników. Wraz z wygaśnięciem kultu św. Materna w XIX wieku, zanikło ostatecznie i to wezwanie, pozostał tytuł św. Walentego. Dodawano doń w tym czasie także wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Proboszczami w Matarni bywali cystersi, ale także księża diecezjalni. Około 1612 posługiwał tu m.in. Paul Hindenberg, wspomagający w tym czasie duszpasterstwo w pozbawionym własnego konwentu męskiego klasztorze i kościele gdańskich brygidek. W czasie potopu szwedzkiego (1655–1660) świątynia uległa całkowitemu zniszczeniu. Odbudowana po 1660, zachowała jednonawową bryłę o zewnętrznych cechach gotyckich (schodkowe szczyty fasad), z wystrojem wnętrza barokowym i rokokowym. W 1732 pękł jeden z dzwonów i w 1740 przelano go ponownie w jednej z gdańskich ludwisarni. Po poświęceniu przez opata Józefa Jacka Rybińskiego otrzymał imiona Józef Walenty. Parafia do 1821 znajdowała się w granicach diecezji włocławskiej, a od 1821 do 1992 wchodziła w skład diecezji chełmińskiej. W latach 1983–1994 był tu proboszczem historyk, badacz m.in. przeszłości diecezji i parafii, ks. Władysław Szulist. W latach 80. XX wieku wybudowano dom katechetyczny. Przy kościele zachowały się cmentarze. Po reformie administracji kościelnej w Polsce, parafia św. Walentego weszła w skład archidiecezji gdańskiej.

Świątynia z kamienia i cegły, bez wieży z jedną nawą, przykrytą stropem beczkowym, wyściełanym boazerią. Kruchta od południa, prezbiterium i zakrystia od północy. Okna dzielone w stylu tzw. gdańskim. W prezbiterium głównym ołtarz w stylu barokowym, z przedstawieniem św. Walentego w części centralnej i obrazem św. Materna w części górnej nastawy. Ołtarze boczne, również w prezbiterium, z lewej strony ołtarza głównego poświęcony św. Michałowi Archaniołowi, z prawej – Matce Bożej. Z boku nawy ambona w stylu rokokowym, z rzeźbami świętych w korpusie i balustradzie schodów, nakryta kopułą, z drewnianą figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. Na chórze organy ośmiogłosowe, na tylnej ścianie kościoła (od północy) na zewnątrz dzwony zwane obecnie Valentinus i Maternus. W parafii działa wiele stowarzyszeń religijnych, m.in. Droga Neokatechumenalna. SK

Proboszczowie kościoła św. Walentego
1472 Nicolaus
1591–1596 Johann Falconius
1596–1601 Clemens Montaw
1683–1688 ks. Mateusz Böhm
1703 ks. Szymon Brandt
1706–1713 ks. Robert Sękowski
1715–1723 ks. Bernard Łaszewski
1723–1732 ks. Jan Kahmel
1732–1739 ks. Iwo Roweder
1739–1747 ks. Edmund Schlesier
1748–1750 ks. Bernard Matemblewski
1750–1759 ks. Izydor Tokarzewski
1760–1763 ks. Bernard Matemblewski
1765–1771 ks. Kwintylian Ustarbowski
1773–1776 ks. Paweł Puchlikowski
1776–1781 ks. Kwiryn Deryng
1788–1791 ks. Paweł Puchlikowski
1791–1796 ks. Ignacy Śliwiński
1797–1810 ks. Cyprian Dettloff
1811 ks. Grzegorz Arndt
1811–1813 ks. Peter Johann Wysiecki
1826 ks. Kwintylian Tempski
1833–1842 ks. Franz Karaszewski
1842–1852 ks. Alojzy Słowiński
1853–1860 ks. Johann Kajewicz
1860–1880 ks. Eduard Herth
1881–1889 ks. Thaddäus Łysakowski
1899–1901 ks. Kazimierz Gregorkiewicz
1901–1945 ks. Kazimierz Rhode
1945–1946 ks. Walerian Kabattek (administrator)
1946–1983 ks. Józef Bigus (do 1969 administrator)
1 VII 1983 – 24 VI 1994 ks. Władysław Szulist
24 VI 1994 – 26 VI 1997 ks. Wojciech Chistowski
26 VI 1997 – 16 XI 2003 ks. Adam Rakowski
16 XI 2003 – ks. Jarosław Ropel
AGK
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=KO%C5%9ACI%C3%93%C5%81_%C5%9AW._WALENTEGO&oldid=135871”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania