DOM UPHAGENA
| (Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File: | + | [[File:1_Związek_Rodziny_Uphagenów.jpg|thumb|Dom Uphagena, początek XX wieku, fotografia wykonana przez firmę [[GOTTHEIL, rodzina| Gottheil und Sohn]]]] |
| − | [[File:Duża Jadalnia w Domu Uphagena, lata 20. XX wieku .JPG|thumb|Duża Jadalnia w Domu Uphagena, lata 20. XX wieku]] | + | [[File:2_Dom_Uphagena.png|thumb|Dom Uphagena, oficyna, 1942]] |
| − | '''DOM UPHAGENA''', ul. Długa 12, kamienica nazwana od nazwiska jej najsłynniejszego właściciela | + | [[File:2_Związek_Rodziny_Uphagenów.jpg|thumb|Sień Domu Uphagenów, początek XX wieku, fotografia wykonana przez firmę [[GOTTHEIL, rodzina| Gottheil und Sohn]]]] |
| + | [[File:Duża Jadalnia w Muzeum Wnętrz Mieszczańskich Domu Uphagena, lata 20. XX wieku.JPG|thumb|Duża Jadalnia w Muzeum Wnętrz Mieszczańskich Domu Uphagena, lata 20. XX wieku]] | ||
| + | [[File:Dom_Uphagena.jpg|thumb|Dom Uphagena, 2010, widok od strony ul. Długiej]] | ||
| + | |||
| + | '''DOM UPHAGENA''', ul. Długa 12, kamienica nazwana od nazwiska jej najsłynniejszego właściciela [[UPHAGEN JOHANN, bibliofil, historyk, rajca | Johanna Uphagena]]. W 1357 parcela należała do Alberta Wredego; właściciel wzniósł na niej budynek mieszkalny, prawdopodobnie w konstrukcji szkieletowej bądź drewniany (badania archeologiczne z 1985 nie natrafiły na jego relikty). Na przełomie XIV i XV wieku parcela w posiadaniu rajcy gdańskiego Johanna van Werne, który wzniósł zapewne budynek murowany; być może już za jego czasów zbudowano w głębi posesji niską oficynę posadowioną na fundamentach z nieobrobionych głazów kamiennych na palach dębowych (odkrytych podczas prac archeologicznych w 1985).<br/><br/> | ||
| + | W 1. połowie XVI wieku kamienicę przebudowano; fasada otrzymała formy gotycko-renesansowe (z tego okresu zachowany relikt renesansowego portalu). Widoczna na rycinie [[DICKMANN AEGIDIUS, rysownik, rytownik | Aegidiusa Dickmanna]] (1617) fasada kamienicy była trójosiowa, wejście znajdowało się w osi środkowej, budynek był zwieńczony trójkątnym szczytem z trzema okrągłymi blendami. Przed kamienicą usytuowane jest niewysokie [[PRZEDPROŻA | przedproże]] z zejściem do piwnicy po zachodniej stronie; sień budynku frontowego dekorowana półkolistym arkadowaniem. Relikty dekoracji zostały odkryte na ścianie wschodniej podczas badań architektonicznych w 1995 roku.<br/><br/> | ||
| + | Od 1627 posesja, połączona z parcelą przy Hundegasse (ul. Ogarna), znajdowała się w posiadaniu Christopha Burchardta, następnie jego spadkobierców. W początku XVIII wieku parcela zmieniała często właścicieli. Byli nimi: Bartholomeus Priesterwald, jego wnukowie Johann Efraim, Anna Dorothea, Nathanael Gottlieb Gropiusowie (dzieci Andreasa Gropiusa, pastora [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]]), Samuel Ramsey, Adelgunde Burnet z domu Lithgow, Johann Lithgow, Sophia Hecker z domu Klein i Georg Hecker, Ignatius Hyacinth Mathy. W 1743 ostatni z wymienionych odsprzedał dom bp. włocławskiemu Walentemu Aleksandrowi Czapskiemu. Po jego śmierci własność bratanka Jakuba Czapskiego, następnie jego córki Konstancji Mielżyńskiej.<br/><br/> | ||
| + | 23 VI 1775 posesję nabył Johann Uphagen, który tegoż roku zlecił mistrzowi murarskiemu Johannowi Benjaminowi Dreyerowi przebudowę założenia. Nowa fasada z rokokowym portalem nosi w szczycie datę: 1776. W 1777 kontrakt rozszerzono o prace przy wystroju wnętrz. Uphagenowie przenieśli się tu z kamienicy przy Długim Targu 45 (Stary Dom Ławy) 16 X 1779, chociaż prace ukończono dopiero w końcu 1786. Po śmierci właściciela w 1802 posesja weszła w skład majątku [[ZWIĄZEK RODZINNY UPHAGENÓW | Związku Rodziny Uphagenów]]. W 1909 Alma Uphagen, wdowa po prezesie fundacji Hansie Uphagenie (31 VII 1863 Mała Słońca koło Tczewa – 1 IV 1909 Gdańsk), wydzierżawiła władzom Gdańska kamieniczkę na 30 lat z przeznaczeniem na siedzibę muzeum. Po remoncie i zebraniu eksponatów 1 XI 1911 otwarto w nim Muzeum Wnętrz Mieszczańskich, jedno z najstarszych tego typu w północnej Europie.<br/><br/> | ||
| + | W 1945 kamienica znacznie zniszczona; fasada zachowana do wysokości I piętra wraz z portalem i nadświetlem; zrujnowane oficyny rozebrano. W latach 1950–1953 kamienica odbudowana według projektu architekta Stanisława Mrozowskiego, z zachowaniem dolnej partii fasady i murów ogniowych; wewnątrz odtworzona z niewielkimi zmianami układu przestrzennego, pozostawiona w stanie surowym. Fasada odtworzona według projektu architektów Kazimierza Orłowskiego i [[MASSALSKI RYSZARD, architekt, konserwator | Ryszarda Massalskiego]]. Po odbudowie w latach 1951–1953 siedziba do 1959 Miastoprojektu, następnie [[WOJEWÓDZKA I MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA IM. JOSEPHA CONRADA-KORZENIOWSKIEGO W GDAŃSKU | Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej]], do 1981 Gdańskiego Ośrodka Dokumentacji Zabytków. W 1981 kamienica przejęta przez Muzeum Historii Miasta Gdańska (obecne [[MUZEUM GDAŃSKA | Muzeum Gdańska]], którego oddziałem jest Dom Uphagena). 7 VI 1998 dom został otwarty dla publiczności jako Muzeum Wnętrz Mieszczańskich. <br/><br/> | ||
| + | Fasada kamienicy trójosiowa, trzykondygnacyjna, z dwukondygnacyjnym poddaszem, artykułowana lizenami, malowana na kolor ceglasty. W osi środkowej kamienny rokokowy portal z herbem rodziny Uphagenów, drzwi rokokowe (rekonstruowane), nadświetle z monogramem Johanna i Abigail Uphagenów (oryginalne). Okna ujęte opaskami, pod nimi usytuowane płyciny. Szczyt z wolutami (z użyciem oryginalnych elementów). Elewacja tylna, od podwórza, z portalem (użyte oryginalne elementy z XVII wieku) z napisem: ''Ora et labora'' (Módl się i pracuj). Oficyna podłużna, dwukondygnacyjna z poddaszem, elewacja od podwórza ośmioosiowa. Oficyna poprzeczna trzykondygnacyjna, z poddaszem, trójosiowa. Nakryte dachem mansardowym. <br/><br/> | ||
| + | We wnętrzu kamienicy wysoka sień z antresolą i rokokową klatką schodową (rekonstruowane), w trakcie tylnym dawne wnętrze kantoru (obecnie ekspozycja czasowa). Na antresoli herbaciarnia (zachowany piec, pozostałe elementy wystroju zrekonstruowane). Na piętrze, w trakcie od ulicy, salon z zachowanym wystrojem, z malowanymi płycinami o tematyce zaczerpniętej z architektury antycznej i płaskorzeźbionymi medalionami o tematyce z mitologii greckiej (oryginalne około 70% wystroju: boazerie, drzwi, szpalety, piec; inne elementy zrekonstruowane). W trakcie tylnym Duża Jadalnia, około 80% zachowanego wystroju drewnianego. Boazerie z dekoracją przedstawiającą antyczne weduty, sceny z kolumny Trajana i sceny mitologiczne. Na II piętrze trzy mniejsze pokoje, dawniej – duża i mała sypialnia oraz salonik. W oficynie podłużnej w przyziemiu kuchnia i spiżarnia. Na III piętrze usytuowane amfiladowo saloniki z boazeriami i drzwiami dekorowanymi motywami ze świata roślin i zwierząt. W pierwszym przedstawienia owadów, w drugim – kwiatów, w ostatnim – ptaków. W oficynie poprzecznej na II piętrze Mała Jadalnia z boazeriami i drzwiami z przedstawieniami owoców. {{author: EBSZ}} {{author: WS}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:48, 26 gru 2022
DOM UPHAGENA, ul. Długa 12, kamienica nazwana od nazwiska jej najsłynniejszego właściciela Johanna Uphagena. W 1357 parcela należała do Alberta Wredego; właściciel wzniósł na niej budynek mieszkalny, prawdopodobnie w konstrukcji szkieletowej bądź drewniany (badania archeologiczne z 1985 nie natrafiły na jego relikty). Na przełomie XIV i XV wieku parcela w posiadaniu rajcy gdańskiego Johanna van Werne, który wzniósł zapewne budynek murowany; być może już za jego czasów zbudowano w głębi posesji niską oficynę posadowioną na fundamentach z nieobrobionych głazów kamiennych na palach dębowych (odkrytych podczas prac archeologicznych w 1985).
W 1. połowie XVI wieku kamienicę przebudowano; fasada otrzymała formy gotycko-renesansowe (z tego okresu zachowany relikt renesansowego portalu). Widoczna na rycinie Aegidiusa Dickmanna (1617) fasada kamienicy była trójosiowa, wejście znajdowało się w osi środkowej, budynek był zwieńczony trójkątnym szczytem z trzema okrągłymi blendami. Przed kamienicą usytuowane jest niewysokie przedproże z zejściem do piwnicy po zachodniej stronie; sień budynku frontowego dekorowana półkolistym arkadowaniem. Relikty dekoracji zostały odkryte na ścianie wschodniej podczas badań architektonicznych w 1995 roku.
Od 1627 posesja, połączona z parcelą przy Hundegasse (ul. Ogarna), znajdowała się w posiadaniu Christopha Burchardta, następnie jego spadkobierców. W początku XVIII wieku parcela zmieniała często właścicieli. Byli nimi: Bartholomeus Priesterwald, jego wnukowie Johann Efraim, Anna Dorothea, Nathanael Gottlieb Gropiusowie (dzieci Andreasa Gropiusa, pastora kościoła św. Trójcy), Samuel Ramsey, Adelgunde Burnet z domu Lithgow, Johann Lithgow, Sophia Hecker z domu Klein i Georg Hecker, Ignatius Hyacinth Mathy. W 1743 ostatni z wymienionych odsprzedał dom bp. włocławskiemu Walentemu Aleksandrowi Czapskiemu. Po jego śmierci własność bratanka Jakuba Czapskiego, następnie jego córki Konstancji Mielżyńskiej.
23 VI 1775 posesję nabył Johann Uphagen, który tegoż roku zlecił mistrzowi murarskiemu Johannowi Benjaminowi Dreyerowi przebudowę założenia. Nowa fasada z rokokowym portalem nosi w szczycie datę: 1776. W 1777 kontrakt rozszerzono o prace przy wystroju wnętrz. Uphagenowie przenieśli się tu z kamienicy przy Długim Targu 45 (Stary Dom Ławy) 16 X 1779, chociaż prace ukończono dopiero w końcu 1786. Po śmierci właściciela w 1802 posesja weszła w skład majątku Związku Rodziny Uphagenów. W 1909 Alma Uphagen, wdowa po prezesie fundacji Hansie Uphagenie (31 VII 1863 Mała Słońca koło Tczewa – 1 IV 1909 Gdańsk), wydzierżawiła władzom Gdańska kamieniczkę na 30 lat z przeznaczeniem na siedzibę muzeum. Po remoncie i zebraniu eksponatów 1 XI 1911 otwarto w nim Muzeum Wnętrz Mieszczańskich, jedno z najstarszych tego typu w północnej Europie.
W 1945 kamienica znacznie zniszczona; fasada zachowana do wysokości I piętra wraz z portalem i nadświetlem; zrujnowane oficyny rozebrano. W latach 1950–1953 kamienica odbudowana według projektu architekta Stanisława Mrozowskiego, z zachowaniem dolnej partii fasady i murów ogniowych; wewnątrz odtworzona z niewielkimi zmianami układu przestrzennego, pozostawiona w stanie surowym. Fasada odtworzona według projektu architektów Kazimierza Orłowskiego i Ryszarda Massalskiego. Po odbudowie w latach 1951–1953 siedziba do 1959 Miastoprojektu, następnie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, do 1981 Gdańskiego Ośrodka Dokumentacji Zabytków. W 1981 kamienica przejęta przez Muzeum Historii Miasta Gdańska (obecne Muzeum Gdańska, którego oddziałem jest Dom Uphagena). 7 VI 1998 dom został otwarty dla publiczności jako Muzeum Wnętrz Mieszczańskich.
Fasada kamienicy trójosiowa, trzykondygnacyjna, z dwukondygnacyjnym poddaszem, artykułowana lizenami, malowana na kolor ceglasty. W osi środkowej kamienny rokokowy portal z herbem rodziny Uphagenów, drzwi rokokowe (rekonstruowane), nadświetle z monogramem Johanna i Abigail Uphagenów (oryginalne). Okna ujęte opaskami, pod nimi usytuowane płyciny. Szczyt z wolutami (z użyciem oryginalnych elementów). Elewacja tylna, od podwórza, z portalem (użyte oryginalne elementy z XVII wieku) z napisem: Ora et labora (Módl się i pracuj). Oficyna podłużna, dwukondygnacyjna z poddaszem, elewacja od podwórza ośmioosiowa. Oficyna poprzeczna trzykondygnacyjna, z poddaszem, trójosiowa. Nakryte dachem mansardowym.
We wnętrzu kamienicy wysoka sień z antresolą i rokokową klatką schodową (rekonstruowane), w trakcie tylnym dawne wnętrze kantoru (obecnie ekspozycja czasowa). Na antresoli herbaciarnia (zachowany piec, pozostałe elementy wystroju zrekonstruowane). Na piętrze, w trakcie od ulicy, salon z zachowanym wystrojem, z malowanymi płycinami o tematyce zaczerpniętej z architektury antycznej i płaskorzeźbionymi medalionami o tematyce z mitologii greckiej (oryginalne około 70% wystroju: boazerie, drzwi, szpalety, piec; inne elementy zrekonstruowane). W trakcie tylnym Duża Jadalnia, około 80% zachowanego wystroju drewnianego. Boazerie z dekoracją przedstawiającą antyczne weduty, sceny z kolumny Trajana i sceny mitologiczne. Na II piętrze trzy mniejsze pokoje, dawniej – duża i mała sypialnia oraz salonik. W oficynie podłużnej w przyziemiu kuchnia i spiżarnia. Na III piętrze usytuowane amfiladowo saloniki z boazeriami i drzwiami dekorowanymi motywami ze świata roślin i zwierząt. W pierwszym przedstawienia owadów, w drugim – kwiatów, w ostatnim – ptaków. W oficynie poprzecznej na II piętrze Mała Jadalnia z boazeriami i drzwiami z przedstawieniami owoców.
