SPONHOLTZ FRIEDRICH WILHELM, złotnik
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
[[File:GDANKSK LOGOTYP.jpg|thumb|'''Hasło powstało dzięki Miastu Gdańsk''']] | [[File:GDANKSK LOGOTYP.jpg|thumb|'''Hasło powstało dzięki Miastu Gdańsk''']] | ||
[[File:GAIT LOGOTYP.jpg|thumb|'''Partner redakcji''']] | [[File:GAIT LOGOTYP.jpg|thumb|'''Partner redakcji''']] | ||
| − | '''FRIEDRICH WILHELM SPONHOLTZ''' (Spannholtz | + | '''FRIEDRICH WILHELM SPONHOLTZ''' (Spannholtz) (14 IV 1730 Neuenkirchen, Meklemburgia – 14 IX 1789 Gdańsk), złotnik. W latach 1761–1765 był czeladnikiem w gdańskim warsztacie Wilhelma Rathsa (7 IX 1699 – 23 XI 1777). Ponieważ zamierzał poślubić córkę swego pracodawcy, Elisabeth, wdowę po złotniku Christianie Warmbierze (7 II 1725 – 12 I 1761), skrócono mu czas obowiązkowego stażu czeladniczego do dwóch lat. Pracę mistrzowską wykonał w 1763 w pracowni [[HAUSEN CHRISTIAN von, złotnik| Christiana von Hausena]]. 12 I 1763 uzyskał [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]], płacą 300 florenów. Funkcję starszego gdańskiego [[CECHY, XIV–XVIII wiek| cechu]] złotników pełnił w 1783 i 1787. <br/><br/> |
| − | W jego warsztacie jako czeladnik pracował w latach 1766–1770 Isaac Jacob Lemcke (Lemmich, Lemich, Lemmicke, Lemmichen | + | W jego warsztacie jako czeladnik pracował w latach 1766–1770 Isaac Jacob Lemcke (Lemmich, Lemich, Lemmicke, Lemmichen) (1739 Bergen (Norwegia) – 7 III 1811), od 17 VIII 1770 posiadający [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]], zamieszkały od 1808 we własnej oficynie przy Goldschmiedegasse 1066 i 1067 (ul. Złotników 1 i 2, oficyna kamienicy przy Breitgasse (ul. Szeroka 28)), a pracę mistrzowską wykonał w 1784 [[HECKER JOHANN CARL, złotnik | Johann Carl Hecker]]. Wszyscy jego uczniowie: zapisany w 1763 Johann Gottlieb Draheim, Johann Gottlieb Torffstecher (1763), Johann Michael Trossien (1769), Christian Friedrich Kohlhoff (1770), Gabriel Friedrichau (1775), Johann Friedrich Grass (1776), Gottfried Emmanuel Schakoff (1789) oraz zapisany w 1781 [[LEHNHARD AUGUST NATHANAEL, jubiler | August Nathanael Lehnhard]], ukończyli naukę rzemiosła z dyplomem.<br/><br/> |
| − | Używał znaku mistrzowskiego z pełnym nazwiskiem SPON/HOLTZ, a jako probierz cechowy – znaku z inicjałem S w polu o skomplikowanym obrysie. Jest autorem licznych, choć rozproszonych i zdekompletowanych elementów zastawy stołowej i drobnych sprzętów użytkowych. Zachowały się | + | Używał znaku mistrzowskiego z pełnym nazwiskiem SPON/HOLTZ, a jako probierz cechowy – znaku z inicjałem S w polu o skomplikowanym obrysie. Jest autorem licznych, choć rozproszonych i zdekompletowanych elementów zastawy stołowej i drobnych sprzętów użytkowych. Zachowały się m.in.: waza, kaganek (Muzeum Narodowe w Poznaniu), pucharek, patera, koszyk do pieczywa ([[MUZEUM NARODOWE| Muzeum Narodowe]] w Gdańsku), dzbanek (Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie), półmisek (Zamek Królewski na Wawelu), imbryk do herbaty (Muzeum Narodowe w Warszawie). Przypisuje mu się także wykonanie zastawy srebrnej dla zamku berlińskiego (Czihak 1908, poz. 494/4). Wśród sreber sakralnych wymienić można: kielichy (Muzeum Narodowe w Gdańsku, Koronowo, Krostkowo, Wróblew), plakietę wotywną (Chełmno), aplikację na obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (Skarszewy) oraz rzadkie w złotnictwie gdańskim judaicum – naczynie na etrog (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego). Wykonał też srebrny tłok pieczętny z [[HERBY MIASTA GDAŃSKA I DZIELNIC| herbem Gdańska]] (Czihak 1908, poz. 494/5). <br/><br/> |
| + | Mieszkał przy Goldschmiedegasse 1091 (ul. Złotników 26). Był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żonę, Elisabeth Raths, w wieku 34 lat pochował po roku małżeństwa 3 IV 1764 w kaplicy złotników pw. Św. Krzyża w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), po raz trzeci ożenił się 13 VIII 1778 w kościele NMP z Justiną Renatą (chrzest 1 V 1759), córką złotnika Christiana von Hausena, u którego wykonał pracę mistrzowską. Zob. też [[ZŁOTNICTWO| złotnictwo]]. {{author: AFR}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
'''Bibliografia''': <br/> | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | ''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. III, s. 112, 145; t. VII, s. 378.<br/> | ||
''Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVIII w.'', red. Teresa Grzybkowska, t. II Katalog, Gdańsk 1997, s. 459.<br/> | ''Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVIII w.'', red. Teresa Grzybkowska, t. II Katalog, Gdańsk 1997, s. 459.<br/> | ||
Chodyński Antoni Romuald, ''Uwagi o złotnikach i srebrnikach działających w Gdańsku'', „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 28, 1976, z. 2, s. 109–112. <br/> | Chodyński Antoni Romuald, ''Uwagi o złotnikach i srebrnikach działających w Gdańsku'', „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 28, 1976, z. 2, s. 109–112. <br/> | ||
Czihak Eugen von, ''Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preussen'', t. II, Leipzig 1908, s. 83, poz. 494.<br/> | Czihak Eugen von, ''Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preussen'', t. II, Leipzig 1908, s. 83, poz. 494.<br/> | ||
| − | Rembowska Irena, ''Gdański cech złotników od XIV do końca XVIII w.'', Ossolineum 1970, s. 226. | + | Rembowska Irena, ''Gdański cech złotników od XIV do końca XVIII w.'', Ossolineum 1970, s. 226.<br/> |
| + | Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986-1992, Bd. 4, 333. | ||
Aktualna wersja na dzień 18:26, 5 sty 2024
FRIEDRICH WILHELM SPONHOLTZ (Spannholtz) (14 IV 1730 Neuenkirchen, Meklemburgia – 14 IX 1789 Gdańsk), złotnik. W latach 1761–1765 był czeladnikiem w gdańskim warsztacie Wilhelma Rathsa (7 IX 1699 – 23 XI 1777). Ponieważ zamierzał poślubić córkę swego pracodawcy, Elisabeth, wdowę po złotniku Christianie Warmbierze (7 II 1725 – 12 I 1761), skrócono mu czas obowiązkowego stażu czeladniczego do dwóch lat. Pracę mistrzowską wykonał w 1763 w pracowni Christiana von Hausena. 12 I 1763 uzyskał obywatelstwo Gdańska, płacą 300 florenów. Funkcję starszego gdańskiego cechu złotników pełnił w 1783 i 1787.
W jego warsztacie jako czeladnik pracował w latach 1766–1770 Isaac Jacob Lemcke (Lemmich, Lemich, Lemmicke, Lemmichen) (1739 Bergen (Norwegia) – 7 III 1811), od 17 VIII 1770 posiadający obywatelstwo Gdańska, zamieszkały od 1808 we własnej oficynie przy Goldschmiedegasse 1066 i 1067 (ul. Złotników 1 i 2, oficyna kamienicy przy Breitgasse (ul. Szeroka 28)), a pracę mistrzowską wykonał w 1784 Johann Carl Hecker. Wszyscy jego uczniowie: zapisany w 1763 Johann Gottlieb Draheim, Johann Gottlieb Torffstecher (1763), Johann Michael Trossien (1769), Christian Friedrich Kohlhoff (1770), Gabriel Friedrichau (1775), Johann Friedrich Grass (1776), Gottfried Emmanuel Schakoff (1789) oraz zapisany w 1781 August Nathanael Lehnhard, ukończyli naukę rzemiosła z dyplomem.
Używał znaku mistrzowskiego z pełnym nazwiskiem SPON/HOLTZ, a jako probierz cechowy – znaku z inicjałem S w polu o skomplikowanym obrysie. Jest autorem licznych, choć rozproszonych i zdekompletowanych elementów zastawy stołowej i drobnych sprzętów użytkowych. Zachowały się m.in.: waza, kaganek (Muzeum Narodowe w Poznaniu), pucharek, patera, koszyk do pieczywa ( Muzeum Narodowe w Gdańsku), dzbanek (Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie), półmisek (Zamek Królewski na Wawelu), imbryk do herbaty (Muzeum Narodowe w Warszawie). Przypisuje mu się także wykonanie zastawy srebrnej dla zamku berlińskiego (Czihak 1908, poz. 494/4). Wśród sreber sakralnych wymienić można: kielichy (Muzeum Narodowe w Gdańsku, Koronowo, Krostkowo, Wróblew), plakietę wotywną (Chełmno), aplikację na obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (Skarszewy) oraz rzadkie w złotnictwie gdańskim judaicum – naczynie na etrog (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego). Wykonał też srebrny tłok pieczętny z herbem Gdańska (Czihak 1908, poz. 494/5).
Mieszkał przy Goldschmiedegasse 1091 (ul. Złotników 26). Był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żonę, Elisabeth Raths, w wieku 34 lat pochował po roku małżeństwa 3 IV 1764 w kaplicy złotników pw. Św. Krzyża w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), po raz trzeci ożenił się 13 VIII 1778 w kościele NMP z Justiną Renatą (chrzest 1 V 1759), córką złotnika Christiana von Hausena, u którego wykonał pracę mistrzowską. Zob. też złotnictwo.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. III, s. 112, 145; t. VII, s. 378.
Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVIII w., red. Teresa Grzybkowska, t. II Katalog, Gdańsk 1997, s. 459.
Chodyński Antoni Romuald, Uwagi o złotnikach i srebrnikach działających w Gdańsku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 28, 1976, z. 2, s. 109–112.
Czihak Eugen von, Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preussen, t. II, Leipzig 1908, s. 83, poz. 494.
Rembowska Irena, Gdański cech złotników od XIV do końca XVIII w., Ossolineum 1970, s. 226.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986-1992, Bd. 4, 333.
