SOBOCIŃSKI WINCENTY, pułkownik Wojska Polskiego

Aktualna wersja na dzień 07:23, 4 wrz 2024

Od lewej: major Henryk Sucharski, Wincenty Sobociński, kapitan Franciszek Dąbrowski, na pierwszym planie suczka, foksterierka, Beza, podarowana majorowi Henrykowi Sucharskiemu przez Elżbietę Sobocińską, Westerpaltte 1939

Od prawej: major Henryk Sucharski, porucznik Leon Pająk, Wincenty Sobociński (w cywilu), kapitan Franciszek Dąbrowski na Westerplatte, 1939

Wincenty Sobociński i major Henryk Sucharski (z prawej), 1939

Grób Wincentego Sobocińskiego na cmentarzu św. Izabeli w Merlo

WINCENTY SOBOCIŃSKI (14 VII 1894 Murzynno, powiat inowrocławski – 29 VII 1959 Merlo, aglomeracja Buenos Aires, Argentyna), pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego (WP), ostatni szef Wydziału V Wojskowego Komisariatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej (KG RP) w Wolnym Mieście Gdańsku (WMG). Syn Józefa i Elżbiety z Benedykcińskich (ur. Płowce – zm. 1951 Murzynno). Brat Stanisława (30 X 1889 Murzynno – 31 VII 1942 obóz koncentracyjny Dachau), Hilarego (1897-20 VII 1980), Kazimierza (1902-?), Tadeusza (ur. 1905), Sylwestra (ur. 1907), Telesfora (ur. 1915), oraz Ludwiki (ur. 1888), Cecylii (ur. 1898), Teodory (ur. 1900), Stanisławy (ur. 1904). Brat Stanisław był kapelanem rezerwy WP (zdemobilizowany 1921), od 1923 proboszczem w Samoklęskach Dużych (gmina Szubin, powiat nakielski, województwo kujawsko-pomorskie), w listopadzie 1939 aresztowany przez Niemców, był więźniem obozów koncentracyjnych w Stutthofie, Sachsenhausen i Dachau.

Po ukończeniu szkoły powszechnej w latach 1904–1913 uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Inowrocławiu. Po zdaniu matury w 1913 rozpoczął studia medyczne, przerwane po pierwszym semestrze wybuchem I wojny światowej. 20 XI 1914 powołany do służby w armii niemieckiej, służył w 42. Pułku Piechoty (PP) w Stralsundzie, od 14 II 1915 w 34. PP w Szczecinie, od 15 VI 1916 w 2. Pułku Grenadierów (szeregowy, od 1915 lub 1916 starszy szeregowy, od lipca 1916 kapral, od grudnia 1916 podoficer i aspirant). Walczył na frontach: rosyjskim (15 lipca – 20 października 1916), rumuńskim (20 X 1916 – 15 III 1918), zachodnim (15 marca – 8 sierpnia 1918). Na froncie rumuńskim zachorował na tyfus brzuszny i malarię, które leczył w szpitalu (lipiec – sierpień 1917). Podczas walk nad Sommą 8 VIII 1918 dostał się do niewoli brytyjskiej i przebywał w obozie jenieckim w Southampton (Wielka Brytania). 29 XI 1918 wstąpił do Armii Polskiej gen. Józefa Hallera, służył w 16. Kompanii Piechoty Stacjonującej w obozie Plouaret (Francja). 15 I 1919 rozpoczął naukę w polskiej przyarmijnej szkole podchorążych. 15 V 1919 powrócił z Armią Hallera do Polski. Kontynuował naukę w szkole podchorążych przeniesionej z Francji do Modlina. Po jej ukończeniu 20 VI 1919 otrzymał awans na stopień podporucznika. W 1920 Komisja Weryfikacyjna WP, według przyjętych przeliczników, przyznała mu stopień porucznika ze starszeństwem od 1 VI 1920, a zweryfikowała ostatecznie 3 V 1922 do stopnia kapitana ze starszeństwem od 1 VI 1919.

W szkole podchorążych pozostał jako instruktor. 4 VI 1920 przeniesiony został do Szkoły Podoficerskiej w Komarowie, był dowódcą 5. Kompanii II Batalionu 101 PP. Wraz z pułkiem walczył w wojnie polsko-rosyjskiej 1920–1921 pod Zwiahelem, nad rzeką Słucz, pod Brodami, Osowcem, Grajewem, Łomżą, Dzbądzem, Pułtuskiem, Ciechanowem, Przasnyszem, Nowym Dworem. 23 IX 1920 w walkach pod Grodnem został ranny w rękę i ramię. Po wyleczeniu w szpitalu w Inowrocławiu powrócił na stanowisko dowódcy kompanii do swojego pułku, przekształconego w 3. Syberyjski Pułk Piechoty (od jesieni 1921 – 84. PP). Został dowódcą Batalionu Sztabowego oraz 1. Kompanii Ciężkich Karabinów Maszynowych (CKM). Od 2 stycznia do 1 maja 1923 był komendantem Korpusowej Szkoły CKM i Broni Specjalnej przy 30. Dywizji Piechoty (DP) w Kobryniu (obecnie Białoruś). 28 I 1924 został I oficerem Sztabu 30. DP w Kobryniu, a 7 III 1924 – przydzielony etatowo na to stanowisko. 28 XI 1924 kierownik Referatu Wyszkolenia i Organizacyjnego Dowództwa Okręgu Korpusu (DOK) IX w Brześciu (obecnie Białoruś). Od 29 XII 1924 referent operacyjny Oddziału Wyszkolenia tegoż DOK. 27 XI 1925 przeniesiony do Sztabu Generalnego w Warszawie. 8 III 1926 powrócił do 84. PP. Od 6 V 1926 referent operacyjny Oddziału Wyszkolenia DOK IX w Brześciu. 25 VI 1927, po zdaniu egzaminów do Wyższej Szkoły Wojennej, przeniesiony został do kadry oficerów Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.). W latach 1928–1930 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, po ukończeniu oficer dyplomowany. Od 1 X 1930 był I oficerem Sztabu 20. DP w Baranowiczach (obecnie Białoruś), major dyplomowany. Od 1 X 1931 dowodził batalionem w 52. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Złoczowie (obecnie obwód lwowski, Ukraina). 15 XI 1932 przeniesiony do Warszawy na stanowisko referenta Referatu „Niemcy” II Oddziału Sztabu Głównego (SG). W 1935 został mianowany kierownikiem tego referatu.

Od 19 III 1938 podpułkownik dyplomowany, 15 V 1938 awansowany na stanowisko szefa Wydziału V Wojskowego KG RP w WMG, któremu administracyjnie podlegały również sprawy polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte. Zaprzyjaźniony z majorem Henrykiem Sucharskim (poznali się wcześniej, na szkoleniu w II Oddziale SG), przekazywał mu na bieżąco informacje o niemieckich posunięciach w Gdańsku, a szczególnie o wzmacnianiu potencjału militarnego Niemców w mieście. Od 24 VIII 1939 WST przeszła spod podległości szefowi Wydziału Wojskowego KG RP do Dowódcy Obszaru Nadmorskiego, kontradmirała Józefa Unruga.

Rano 31 VIII 1939 otrzymał informację od majora Jana Żychonia, szefa Ekspozytury Nr 3 II Oddziału WP (wywiad wojskowy) w Bydgoszczy, że WST zostanie zaatakowana w ciągu 24 godzin. Od godzin rannych było też wiadomo, że Korpus Interwencyjny generała Stanisława Skwarczyńskiego, przeznaczony do prowadzenia działań operacyjnych w Gdańsku, został rozwiązany i nie udzieli pomocy WST po rozpoczęciu konfliktu zbrojnego. Nie bacząc na napiętą sytuację w Gdańsku oraz fakt, że może być aresztowany przez koncentrujące się przy twierdzy Wisłoujście oddziały niemieckie, po południu 31 VIII 1939 przybył na Westerplatte i podczas osobistej wieczornej rozmowy przekazał majorowi Henrykowi Sucharskiemu posiadane informacje, odbierając przyrzeczenie, że ten zachowa je tylko dla siebie.

Noc z 31 sierpnia na 1 IX 1939 spędził w budynku KG RP przy Neugarten 27 (ul. Nowe Ogrody) wraz z kilkoma podległymi pracownikami Wydziału oraz kilkunastoma cywilnymi pracownikami Komisariatu. 1 IX 1939, około godziny 10:00, pomimo posiadania immunitetu dyplomatycznego, został wraz z innymi aresztowany przez gdańską policję i przewieziony do Victoriaschule, na dziedzińcu szkoły otrzymał silny cios kolbą karabinu w plecy. Z polecenia niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych wraz z innymi polskimi dyplomatami w Gdańsku przewieziony został następnie do Budynku Prezydium Policji przy Karrenwall 9 (ul. Okopowa), po zabraniu z mieszkania rzeczy osobistych wraz z innymi przetrzymywany był w hotelu „Vanselow” przy Heumarkt 3 (Targ Sienny). Rankiem 4 września, nadal z grupą polskich dyplomatów, wywieziony został do Tilsit (Tylża, obecnie Sowietsk, obwód kaliningradzki, Rosja), następnego dnia rano wymieniony został za kapitana Ludendorffa z attachatu niemieckiego w Warszawie. Po przekroczeniu granicy litewskiej zatrzymał się w Kownie, 7 września przekroczył granicę polsko-litewską i pociągiem 9 września dotarł do Brześcia. Następnego dnia zameldował się w Naczelnym Dowództwie w Brześciu, przydzielony do drugiego rzutu II Oddziału Straży Granicznej. 11 września, wraz z Naczelnym Dowództwem, ewakuowany został z Brześcia, 18 września na rozkaz Naczelnego Dowództwa przekroczył granicę polsko-rumuńską w Kutach. Internowany w obozie w Călimănești (Rumunia), 18 XI 1939 w konsulacie polskim otrzymał fałszywy paszport na nazwisko: Witold Filipowicz i wyjechał do Francji. Granicę włosko-francuską przekroczył w Modanie (Francja) 4 XII 1939 i następnego dnia zgłosił się w Stacji Zbornej w Paryżu.

Od 5 XII 1939 do 26 VI 1942 pełnił służbę w biurze generała Kazimierza Sosnkowskiego, w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza (utrzymywanie łączności radiowej i kurierskiej z Komendantem Głównym Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej (ZWZ/AK)). 27 VI 1942 mianowany szefem Sztabu 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Skierowany na kurs spadochronowy od 1 do 14 VIII 1942. Podczas trzeciego skoku odniósł kontuzję uniemożliwiającą dalszą służbę w wojskach spadochronowych. 23 XI 1943 przeniesiony do Inspektoratu Zarządu Wojskowego, a 13 XI 1944 do Sekcji Taktycznej Samodzielnej Kompanii Grenadierów (jednostki specjalnej przeznaczonej do działań dywersyjnych za linią frontu). Od 1 I 1945 pułkownik dyplomowany. Po zakończeniu wojny 31 VIII 1945 przydzielony do Polskiej Misji Wojskowej przy brytyjskiej 21. Grupie Armii marszałka Bernarda Law Montgomery’ego, a 12 II 1946 – do Polskiego Sztabu Łącznikowego przy Kwaterze Głównej Brytyjskiej Armii Renu (BAOR). Od 15 VI do 6 IX 1946 pełnił służbę w Ośrodku Zapasowym Inspektoratu Służby Cywilnej. 6 IX 1946 zdecydował się na wstąpienie do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (PKPR) w Wielkiej Brytanii. Z PKPR zwolniony 16 V 1948. Wyemigrował do Argentyny gdzie przybył wraz z żoną 16 V 1948 (ta sama data co zwolnienie z PKPR) na statku „Cordoba”. Przy załatwianiu formalności emigracyjnych jako swój zawód podał stolarz meblowy. Był członkiem stowarzyszenia Polaków w Argentynie „Orzeł Biały”. Pochowany na cmentarzu komunalnym św. Izabeli w Merlo.

Odznaczony Krzyżem Żelaznym II i I klasy (armia niemiecka), Krzyżem Walecznych (1920 lub 1921), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1925), Krzyżem i Medalem Niepodległości (1933), Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (1938), Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę (1938), francuskim Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, Orderem Białej Róży Finlandii, Krzyżem Oficerskim Estonii.

Od 28 II 1937 (Wilno) żonaty był z Elżbietą (ur. 19 I 1906 Warszawa) z domu Szostak, z pierwszego małżeństwa Filipowicz.

31 VIII 2020 Gdański Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) im. dr. Jerzego Szukalskiego zorganizował I Rowerowy Rajd PTTK im. ppłk. Wincentego Sobocińskiego. Uczestnicy przejechali rowerami historyczną trasą przejazdu podpułkownika Sobocińskiego z byłej siedziby KG RP (obecnie budynek Komendy Miejskiej Policji) przy ul. Nowe Ogrody 27 na Westerplatte w dniu 31 VIII 1939. W 2023 założone zostało Stowarzyszenie im. płk. Wincentego Sobocińskiego, stawiające sobie za cel sprowadzenie prochów płk. Wincentego Sobocińskiego z Argentyny i uroczysty pochówek w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym św. Mateusza w Murzynnie. Cel pierwszy został zrealizowany 23 XII 2023, urna z jego prochami została umieszczona w gdańskim kościele św. Brygidy. Po uroczystym pożegnaniu jego prochów przy siedzibie KG RP i na cmentarzu na Westerplatte 31 VIII 2024, dzień później zostały przewiezione z Wartowni nr 1 do Murzynna, gdzie nastąpił pochówek w grobowcu rodzinnym. JTU

Bibliografia:
Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), Akta personalne: Wincenty Sobociński
Dąbrowski Franciszek, Wspomnienia z obrony Westerplatte, Gdańsk 1957.
Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków Gdańszczan, wybór i opracowanie Brunon Zwarra, Gdańsk 1984.
Drzycimski Andrzej, Major Henryk Sucharski, Wrocław 1990.
Drzycimski Andrzej, Westerplatte. Reduta w budowie, Gdańsk 2014.
Mikos Stanisław, Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Warszawa 1971.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.