POŁOŻNICTWO

Aktualna wersja na dzień 06:42, 14 paź 2024

Siedziba Prowincjonalnego Zakładu Kształcenia Położnych przy Sandgrube 41A (ul. Rogaczewskiego), wybudowana w latach 1878–1880, w okresie II Wolnego Miasta Gdańska siedziba administracji służby zdrowia Senatu.

Szpital Położnictwa i Chorób Kobiecych, 1 połowa XX wieku, widok ze skrzyżowania Ostseestraße (al. Hallera) i Schellmühler Weg (ul. Kliniczna)

POŁOŻNICTWO (postępowanie medyczne w okresie ciąży, porodu i połogu), szkoły położnych. W 1450 wzmiankowano w szpitalu św. Elżbiety osobną izbę dla kobiet w ciąży i położnic, wraz z położną oraz opiekunką dzieci. Pierwsze informacje o położnych opłacanych przez Radę Miejską pochodzą z 1571 i lat 80. XVI wieku. Od 1610 istniał stały etat akuszerki miejskiej, w 1630 podzielony na etat starszej akuszerki i dwóch młodszych. Do ich obowiązków należała pomoc przy porodach (w razie potrzeby wezwanie lekarza i ochrzczenie dziecka), ponadto sprawdzanie dziewictwa, występowanie w charakterze biegłych w sprawach o dzieciobójstwo i porzucenia dziecka oraz zgłaszanie władzom porodów odbywających się w podejrzanych okolicznościach.

Akuszerki praktykowały korzystając z doświadczeń, pierwszy (niezrealizowany) projekt powołania szkoły nauczającej położne powstał w 1781 w Towarzystwie Przyrodniczym (nad jego programem pracowali lekarze Ephraim Krüger, Heinrich Jacob de la Motte, Johann Eilhard Reinick i Philipp Adolph Lampe). Prywatną naukę dla położnych organizował dr Franz Christian Brunatti specjalizujący się w położnictwie. W 1804 jemu i Johannowi Gottfriedowi Kleefeldowi powierzono zorganizowanie Zakładu Szkolenia Położnych (Entbindungs-Lehranstalt, Prowincjonalny Zakład Kształcenia Położnych).

Władze Gdańska już w połowie XIX wieku powołały w poszczególnych dzielnicach miasta stanowiska miejskich położnych, z których usług korzystały głównie uboższe rodziny. Do 1945 do dyspozycji rodzących kobiet pozostawało zarówno kilkadziesiąt licencjonowanych akuszerek świadczących usługi odpłatnie, jak i grono prywatnych lekarzy, w tym opłacani przez miasto lekarze dla osób ubogich (Armenärzte). W roku budżetowym 1888/1889 pracowało w wyznaczonych rejonach miasta 21 takich lekarzy. Głównie w XIX wieku część kobiet korzystała przy porodach z pomocy znajomych starszych kobiet, prawie wszystkie rodziły dzieci w swoich mieszkaniach; osobom zamożnym często towarzyszył lekarz.

Zwyczaj korzystania z usług szpitala przyjął się po 1920, kiedy działał już Szpital Położnictwa i Chorób Kobiecych przy Schellmühler Weg 1 (ul. Kliniczna). Brak przestrzegania podstawowych warunków sanitarnych zarówno w mieszkaniach, jak i w czasie samego porodu oraz nieznajomość sposobów zwalczania gorączki połogowej (sepsy porodowej) były przyczyną dużej śmiertelności młodych kobiet już przy pierwszym porodzie, i to niezależnie od ich statusu materialnego, jak też dzieci do drugiego roku życia.

Poprawa wiedzy medycznej, poznanie roli aseptyki pomieszczeń oraz osób biorących udział w odbieraniu porodów, polepszenie stanu sanitarnego mieszkań poprzez dostęp do nowej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej spowodowały po 1880 widoczny spadek śmiertelności rodzących i stopniowy niemowląt do roku, widoczny w statystykach po 1900. Obniżenie liczby zgonów i ustabilizowanie współczynnika umieralności wśród dzieci nastąpiły dopiero po 1920.

W 2. połowie XIX wieku działały liczne gabinety prywatne, następnie i kliniki prywatne specjalizujące się w położnictwie i leczeniu chorób kobiecych. Ich właściciele zaliczali się do lekarskiej elity miasta. Po 1945 reaktywowano działalność prywatnych akuszerek, ale wobec upaństwowienia służby zdrowia i przeniesienia porodów do szpitali i izb porodowych, funkcja akuszerki jako przedstawicielki wolnego zawodu uległa likwidacji. Wykwalifikowane położne znalazły zatrudnienie w państwowych placówkach służby zdrowia: szpitalach i przychodniach rejonowych. ASZ