STRAŻEWICZ WACŁAW, profesor Akademii Lekarskiej w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 12:25, 30 wrz 2022

WACŁAW JAN STRAŻEWICZ (2 V 1889 Sakniewo, obecna Litwa – 5 VIII 1950 Drewnica pod Gdańskiem) farmaceuta, profesor Akademii Lekarskiej w Gdańsku (od 1950 Akademia Medyczna). Syn Kazimierza Strażewicza, rolnika, uczestnika powstania styczniowego, i Bronisławy z domu Żytkowskiej. W dzieciństwie i wczesnych latach młodości pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Edukację rozpoczął w 1898 uczęszczając do trzyletniej rosyjskiej szkoły powszechnej w Mereczu. Wysłany przez rodziców do Wilna kontynuował naukę w tajnej szkole polskiej, prowadzonej przez siostrę Helenę Szabłowską. W 1906 zdał eksternistycznie egzaminy w gimnazjum w Petersburgu oraz w Szkolnym Kuratorium Okręgowym w Petersburgu, uzyskując status ucznia aptekarstwa. Praktyki nabywał pracując w aptekach w centralnej Rosji. W 1910 uniwersytet w Tomsku nadał mu stopień pomocnika aptekarskiego. Od 1913 praktykował w aptekach Syberii, otworzył własną w obwodzie Kupinot, w guberni tomskiej. W latach 1918–1921 był kierownikiem apteki w uzdrowisku Czemał w Górach Ałtajskich, w 1920 brał udział w badaniach flory Gór Ałtaju, finansowanej przez rząd rosyjski.

W Polsce od 1922, rok później otrzymał polskie świadectwo dojrzałości. Podjął studia na Oddziale Farmaceutycznym Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (USB). Zorganizował Ogródek Botaniczny i Muzeum Botaniczne przy Miejskiej Pracowni Przyrodniczej. W 1922 otrzymał stanowisko inspektora Ogrodu Roślin Leczniczych USB i był nim do 1937. W 1925 podjął pracę w Katedrze Farmakognozji USB na stanowisku asystenta, rok później ukończył studia, otrzymał tytuł magistra farmacji. W latach 1926–1927 odbył studia uzupełniające na czwartym roku Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1928–1932 był także kierownikiem Pracowni Chemii Toksykologicznej i Sądowej USB.

Od 1931, na podstawie pracy Kozłek lekarski jako surowiec oraz jego przetwory, doktor nauk farmaceutycznych. Od 1934, na podstawie rozprawy Kwasowość destylatów niektórych surowców leczniczych, nadano mu tytuł veniam legendi (odpowiednik doktora habilitowanego) w zakresie farmakognozji. W 1936 przebywał na stypendium naukowym Funduszu Kultury Naukowej w Austrii, w latach 1936–1937 na stypendiach w Zakładzie Farmakognozji Uniwersytetu w Budapeszcie oraz w Instytucie Normalizacji w Szegedzie. W 1937 został kierownikiem Katedry Farmakognozji Oddziału Farmaceutycznego Wydziału Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. W tym samym roku otrzymał tam tytuł profesora nadzwyczajnego. Po wybuchu II wojny światowej powrócił na Wileńszczyznę, do Santocka koło Wilna. Pracował w gospodarstwie rolnym, kontynuował badania naukowe. Uprawiał między innymi rumianek, walerianę, miętę, pokrzywę, soję i naparstnicę. W 1942 został aresztowany przez Gestapo i na kilka miesięcy osadzony w wileńskim więzieniu na Łukiszkach.

Po zakończeniu wojny, w 1945, powrócił do Poznania i podjął pracę na tamtejszym uniwersytecie. W roku następnym został czasowo oddelegowany do Gdańska, do pomocy w tworzeniu Wydziału Farmaceutycznego Akademii Lekarskiej. Był koordynatorem prac organizacyjnych oraz członkiem Komitetu Organizacyjnego i Senackiej Komisji do spraw tego Wydziału. Od 1946 profesor zwyczajny, od 1947 kierownik powstałej Katedry Farmakognozji Akademii Lekarskiej i dyrektor nowego Instytutu Naukowego Leczniczych Surowców Roślinnych. W latach 1947–1949 w macierzystej, poznańskiej, uczelni był prodziekanem nowego Oddziału Farmaceutycznego. Ze względu na trudności z pogodzeniem obowiązków, w 1948 zrezygnował z pracy w gdańskiej Akademii Lekarskiej, choć jeszcze od 1949 do 1952 kierował utworzoną przez siebie stacją Naukowo–Doświadczalną Państwowego Instytutu Naukowego Leczniczych Surowców Roślinnych w Gdańsku. Od 1950, po przyłączeniu Wydziału Farmaceutycznego UP do tamtejszej Akademii Medycznej, został kierownikiem Katedry Farmacji.

Interesował się fitochemią, fizjologią roślin, toksykologią i historią farmacji. Prowadził badania morfologiczno–anatomiczne i chemiczne leczniczych surowców roślinnych. Absorbowały go zagadnienia farmakobotaniczne, mikrochemia ilościowa, badania mikroklimatyczne, fitoklimatyczne, geobotaniczne, selekcja roślin leczniczych, biologiczne czynniki zmienności surowców roślinnych, oznaczenia chemiczne i farmakodynamiczne ciał czynnych w roślinach, metody identyfikacji surowców roślinnych. Zajmował się tworzeniem nowych odmian elity nasiennej, ich aklimatyzacją, suszeniem i przechowywaniem. Był twórcą prawa dojrzałości wegetatywnej. Dzięki jego staraniom wprowadzono do przepisów farmaceutycznych jednostkę ciał czynnych, oznaczaną metodą chemiczną lub farmakodynamiczną. Zapoczątkował uprawianie w Polsce na skalę przemysłową rącznika, mięty i kolendry. Sprowadzał do Polski liczne rośliny lecznicze z całego świata. Był zwolennikiem zwalczania szkodników metodami biologicznymi.

Autor między innymi prac Hodowla roślin lekarskich (Wilno, 1925); Widoki produkcji mentolu naturalnego w Polsce („Wiadomości Farmaceutyczne”, 1930); Studia nad produkcją rumianku pospolitego („Farmacja Polska”, 1948); Dojrzałość wegetatywna jako biologiczny czynnik zmienności surowców farmakognostycznych (Warszawa, 1950). Współpracował z czasopismami zielarskimi i rolniczymi, między innymi z „Tygodnikiem Rolniczym” i czasopismem „Rośliny Lecznicze i Przemysłowe”. Tego drugiego był w latach 1928–1931 redaktorem. Członek Komisji Farmaceutycznej Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiego Towarzystwa Popierania Produkcji Roślin Leczniczych w Polsce (od 1927), Towarzystwa Lechicja, Komisji Matematyczno-Przyrodniczej Wydziału III Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki (1939), Towarzystwa Przyjaciół Oddziałów i Wydziału Farmaceutycznego przy Uniwersytetach w Polsce, Polskiego Związku Zielarskiego, Oddziału Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego (od 1947), Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Zespołu Farmaceutycznego w Radzie Naukowej przy Ministerstwie Oświaty, Państwowej Rady Zdrowia, Podkomisji Farmakognostycznej w Komisji Farmakopei Polskiej III (1949-1950), Podsekcji Nauk Farmaceutycznych w Sekcji Nauk Medycznych (1951).

W 1946 nadano mu Pieczęć Uniwersytetu Poznańskiego, odznaczony był między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1949). Żonaty był z Zofię z domu Bagraniec, niepraktykującą lekarką, ojciec Włodzimierza Tadeusza, magistra farmacji. Zmarł podczas urlopu spędzanego nad morzem. Pochowany w Poznaniu na cmentarzu na Jeżycach. Upamiętniony został w powieści Wojciecha Żukrowskiego Mądre Zioła (Warszawa 1953). SeKo PP