Tekst źródłowy strony DOM ANGIELSKI

{{paper}}
[[File: Dom_Angielski_1861.jpg |thumb| Dom Angielski, na podstawie [[GRETH JULIUS GOTTHARD BENIAMIN, artysta plastyk | Juliusa Gottharda Gretha]] z 1857]]
[[File:Dom Angielski, 1881.JPG|thumb|Dom Angielski, 1881]]
[[File: Dom_Angielski_od_zachodu.jpg |thumb| Dom Angielski, widok od strony zachodniej, początek XX wieku]]
[[File:Dom Angielski, początek XX wieku.JPG|thumb|Dom Angielski,<br/>początek XX wieku]]
[[File: Dom_Angielski_przedproże.jpg |thumb| Dom Angielski, przedproże, przed 1945]]
[[File: 1_Dom_Angielski.jpg |thumb| Dom Angielski, około 1948]]
[[File: 2_Dom_Angielski.jpg |thumb| Dom Angielski, około 1948]]
[[File:Dom_Angielski.jpg|thumb|Dom Angielski, 2010]]

'''DOM ANGIELSKI''' (das Englische Haus), zwany niekiedy Anielskim (das Engelische Haus), ul. Chlebnicka 16. Nazwa (notowana w 1716) od mających tam siedzibę angielskich kupców; według przeciwników ich tak wczesnej tutaj obecności – od wieńczącej szczyt postaci anioła. Jedna z najznakomitszych i największych renesansowych kamienic gdańskich. Zbudowana w latach 1569–1570 na podwójnej parceli na zlecenie kupca z Westfalii Dircka Lylge’a (żonatego z gdańszczanką Elisabeth Rosenberg; zob. [[ROSENBERG GEORG, burmistrz Gdańska | Georg Rosenberg]]). Zaprojektowana przez [[KRAMER HANS, architekt, fortyfikator | Hansa Kramera]], powstała we współpracy z Johannem Schneiderem z Lindau i rzeźbiarzem Willemem Jacobsenem.<br/><br/>
Po bankructwie Lylge’a w 1574 i wyroku sądu, w 1586 podzielona przez wierzycieli Michaela Roggego i Hildegardę Speyman. Do lat 30. XVII wieku pozostawała w posiadaniu rodziny Rogge (zob. [[ROGGE JOHANN, burmistrz Gdańska | Johann Rogge]]). W latach 60.–80. XVII wieku należała do rodzin Zirenberg i von Krockow. W latach 1640–1690 część dzierżawili kupcy angielscy, którzy mimo protestów gdańszczan wykorzystywali wielką sień na zebrania, nabożeństwa i faktorię handlową. W efekcie podziałów majątkowych kamienica dziedziczona była w częściach; do scalenia w rękach jednego właściciela doszło dopiero w latach 30. XVIII wieku.<br/><br/>
Od 1722 kamienica służyła jako zajazd. W październik 1810 zakupił ją Paul Heinrich Müller, dotychczasowy właściciel gospody i ogrodu na Neugarten ([[NOWE OGRODY | Nowe Ogrody]]), od 1823 dzierżawca Stawowia (obecnie w granicach Sopotu), gdzie urządzał publiczne koncerty. W 1829 sprzedał kamienicę, od 1832 pełniącą rolę hotelu (właściciele: [[HOTELE| hotele, tabela]]). W 1842 została połączona z kamienicą przy Langer Markt 486 (Długi Targ 30), nabytej od [[SIMPSON JOHN, kolekcjoner dzieł sztuki | Johna Simpsona]] i tworzyła zespół hotelowy (18 pokoi). W 1912 planowano jej rozbiórkę, [[STOWARZYSZENIE NA RZECZ ZACHOWANIA STARODAWNYCH BUDOWLI I ZABYTKÓW SZTUKI GDAŃSKA | Stowarzyszenie na Rzecz Zachowania Zabytków Budownictwa i Sztuki Gdańska]] zorganizowało publiczną zbiórkę pieniędzy w celu wykupienia budynku. W akcję zaangażowały się władze miasta i dom stał się własnością gminy miejskiej aż do 1945. W latach 1914–1920 miały w nim siedzibę między innymi żydowska loża masońska Łańcuch nad Wisłą, Akademicki Związek Architektów, biuro Zjednoczenia Cegielni. Nastąpiło też rozdzielenie z posesją przy Długim Targu 30. W 1912 [[WEBER CARL, profesor Technische Hochschule Danzig| Carl Weber]] przebadał, zinwentaryzował i sporządził projekt rekonstrukcji dekoracji fasady. W latach 1924–1931 wykonano prace zabezpieczające i konserwatorskie, wymieniono 40% dekoracji kamieniarskiej. <br/><br/>
Dom, usytuowany na podwójnej działce, pięciokondygnacyjny, z trzykondygnacyjnym poddaszem. Nakryty potężnymi, przenikającymi się dwuspadowymi dachami, z wieżyczką na skrzyżowaniu. Wieżyczka z latarnią dawała możliwość obserwacji panoramy aż po linię horyzontu. Fasada sześcioosiowa, opięta parami kanelowanych pilastrów toskańskich, jońskich i korynckich, w partii poddasza z hermami. Na osi fasady umieszczono rozbudowany portal. Zwieńczona szczytem schodkowym, zakończonym tympanonem i figurą anioła. Pierwotnie fasada pokryta była bogatą, barwną dekoracją sgraffitową; dekoracja kamienna była polichromowana i złocona.<br/><br/>
W marcu [[ROK 1945 | 1945]] uległ niemal całkowitemu zniszczeniu, w latach 1957–1959 odbudowany w stanie surowym z zachowaniem ocalałych partii fasady, detalu architektonicznego i fragmentów ścian bocznych według projektu architekta Kazimierza Orłowskiego. Dalsze prace przy wystroju fasady prowadzono w latach 70. XX wieku (zakończone w 1979) wraz z rekonstrukcją wystroju rzeźbiarskiej fasady. Wnętrza razem z sąsiednimi kamienicami (nr 13–15) zaprojektowano na potrzeby domu studenckiego [[AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH W GDAŃSKU | Akademii Sztuk Pięknych]]. <br/><br/> 
W kwietniu 1966 Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, przy wsparciu Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku podjęło (niezrealizowaną) uchwałę o umieszczeniu na ścianie Domu Angielskiego tablic upamiętniających pobyt w hotelu Ignacego Krasickiego (1778), Zygmunta Krasińskiego (1838, 1843), Józefa Ignacego Kraszewskiego (1867) i [[ŁUSZCZEWSKA JADWIGA, poetka, pisarka, patronka ulicy (Deotyma) | Jadwigi Łuszczewskiej, "Deotymy"]]. {{author:EBSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]