Tekst źródłowy strony PRZEKOP WISŁY

{{paper}}

[[File:1_Przekop_Wisły.jpg|thumb|Początek prac, 7 X 1891]]
[[File:2_Przekop_Wisły.jpg|thumb|Prace w październiku 1892 ]]
[[File:3_Przekop_Wisły.jpg|thumb|Uroczyste otwarcie 31 III 1895, widoczne pierwsze połączenie o metrowej szerokości następnego dnia miało szerokość 300 m]]
[[File:4_Przekop_Wisly.jpg|thumb|Pierwsze minuty przekopu z widokiem z wydmy w Przegalinie na Mikoszewo, 31 III 1895]]
[[File:5_Przekop_Wisły.jpg|thumb|Widok z wydmy na przekop w stronę morza, 2,5 godziny po otwarciu przekopu 31 III 1895]]
[[File:6_Przekop_Wisły.jpg|thumb|Wody Wisły w przekopie, widok na morze, 3 godziny po otwarciu przekopu 31 III 1895, fot. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT| Rudolf Theodor Kuhn]]]]

'''PRZEKOP WISŁY''' (Weichseldurchstich), sztuczny ujściowy odcinek [[WISŁA | Wisły]], długości 7,1 km, szerokości 250–400 m, wybudowany w latach 1891–1895 od Szewców Gdańskich (Schusterkrug) i Drewnicy (Schönbaum) w kierunku północnym, z ujściem do Zatoki Gdańskiej między [[ŚWIBNO | Świbnem]] a Mikoszewem (Nickelswalde) w celu umożliwienia szybkiego odpływu wód powodziowych i lodów najkrótszą drogą do morza, tym samym ochrona Gdańska i Żuław przed powodzią.<br /><br /> 

Autorem pierwszej znanej koncepcji Przekopu Wisły był Jan Jerzy de Woyten, major artylerii wojsk koronnych, który w 1768 roku na zamku w Malborku sporządził memoriał do króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, postulujący wyprowadzenie wód Wisły do morza szlakiem jej dawnej odnogi Przemysławy, z równoczesnym odcięciem Nogatu.<br /><br />

Kolejny niezrealizowany projekt Przekopu Wisły przedstawił w 1816 pruski architekt i radca budowlany [[COCHIUS FRIEDRICH AUGUST | Fryderyk August Cochius]]. Projekt, który w roku 1877 na zamówienie rządu Prus opracowali inżynierowie Ludwik Alsen i Henryk Fahl, zakładający – oprócz wykonania Przekopu Wisły – zamknięcie wszystkich trzech głównych odnóg deltowych Wisły (Nogatu, Wisły Gdańskiej i Szkarpawy), wywołał obawy, że odcięcie Nogatu spowoduje spłycenie Głębi Piławskiej. Ostatecznie w lutym 1888 roku do pruskiego Landtagu wpłynął projekt ustawy rządowej polecającej rozpoczęcie procesu budowy Przekopu Wisły, zamknięcie Wisły Gdańskiej i Szkarpawy oraz wzmocnienie wałów na wlocie do Nogatu.<br /><br /> 

Prace przygotowawcze przyśpieszyła wielka powódź 25 III 1888 (zalaniu uległy wówczas Żuławy Elbląskie). 20 VI 1888 cesarz Wilhelm II podpisał stosowną ustawę (nr 9303), w czerwcu 1891 roku rozpoczęto roboty ziemne. Uroczystego otwarcia Przekopu Wisły – poprzez odblokowanie kilkusetmetrowego rowu szerokości około 1 m – dokonał 31 III 1895 o godzinie 15.45 nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie [[GOSSLER GUSTAV HEINRICH | Gustav Gossler]] na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II; wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całej Europie.<br /><br /> 

Dotychczasowy ujściowy odcinek Wisły odcięto śluzą w [[PRZEGALINA | Przegalinie]], Szkarpawę – w [[GDAŃSKA GŁOWA | Gdańskiej Głowie]]. W roku 1898 zamknięto również Nogat. Budowa Przekopu Wisły spowodowała przecięcie starodawnego szlaku z Gdańska na Mierzeję Wiślaną i konieczność korzystania z istniejącej do dziś przeprawy promowej pomiędzy Świbnem a Mikoszewem. W latach 1905–1945 i 1948–1959 czynny był również prom kolejowy Schiewenhorst (po II wojnie światowej i remoncie przemianowany na Świbno), przewożący pociągi linii wąskotorowej pomiędzy stacjami Lewy Brzeg Wisły (w pobliżu Świbna) i Prawy Brzeg Wisły (później, do 1971 przewożono pasażerów łodzią motorową). Od 1973 roku Przekop Wisły stanowi wschodnią granicę administracyjną Gdańska. <br /><br />

W 1896 w Mikoszewie, w na wzgórzu z którego 30 sierpnia książę i regent Brunszwiku Friedrich Wilhelm Albert Hohenzollern (bratanek cesarza Wilhelma I) oglądał przekop, wystawiono kamień pamiątkowy, przeniesiony w latach 60. XX wieku do centrum wsi. W roku 1995 w Świbnie, w pobliżu przeprawy promowej, wzniesiono pomnik/obelisk upamiętniający stulecie wykonania przekopu. 31 III 2015 pomnik/obelisk wystawiono w Błotniku z napisem zaznaczającym, że prace nad przekopem zaczęły się w tym miejscu, co zilustrowano wytłoczoną na nim mapą.{{author: ZdK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Środowisko i przyroda]]