Tekst źródłowy strony EHLER CARL GOTTLIEB, burmistrz Gdańska

{{paper}}
[[File:Carl_Gottlieb_Ehler.jpg|thumb|Carl Ehler (3 II 1646 – 13 VI 1686), ojciec burmistrza, Charles de la Haye według [[STECH ANDREAS| Andreasa Stecha]]]]
'''CARL GOTTLIEB EHLER''' (8 IX 1685 Gdańsk – 22 XI 1753 Gdańsk), [[BURMISTRZOWIE MIAST GDAŃSKICH | burmistrz]] Gdańska. Wnuk burmistrza [[EHLER FRIEDRICH | Friedricha Ehlera]]. Syn Carla (3 II 1646 Gdańsk – 13 VI 1686 Gdańsk), [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] (od 1681), [[RADA MIEJSKA | rajcy]] (w 1686), dzierżawcy należącego do [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]] majątku [[KONRADSHAMMER | Konradshammer]], z pierwszą żoną Anną Elisabeth z Schumannów założyciela fundacji stypendialnej na rzecz ubogich uczniów gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. Matką była druga żona Carla, Constantia (zm. lipiec 1704 Gdańsk), córka burmistrza [[BODECK NICOLAUS von | Nicolausa von Bodecka]]. Miał trzy siostry, z których Constantia Elisabeth (21 IV 1683 – 1731) wyszła w 1710 za Melchiora Schefflera, potomka znanego gdańskiego medyka [[SCHEFFLER JOHANN ERNST | Johanna Ernsta Schefflera]]; Adelgunda Concordia (10 IV 1684 – 1744) poślubiła w 1708 późniejszego burmistrza [[WAHL JOHANN | Johanna Wahla]]; Anna Wirginia (22 X 1686 jako pogrobowiec – 1733) wyszła za mąż w 1711 za Georga Ludwiga Franckenbergera. <br/><br/>
We wrześniu 1700 podjął naukę w gdańskim Gimnazjum Akademickim, od razu w wyższej klasie (secunda). W 1705, na zakończenie nauki w gimnazjum, wziął udział w dyspucie odbytej pod kierunkiem profesora prawa w Gdańsku, [[WILLENBERG SAMUEL FRIEDRICH | Samuela Friedricha Willenberga]]. W 1705 studiował na uniwersytecie w Królewcu i opublikował tam dysertację z zakresu prawa. W 1706 podjął studia na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą, mającym – podobnie jak królewiecka uczelnia – luterański charakter. W 1707, na zakończenie edukacji, odwiedził jeszcze kalwiński uniwersytet w Lejdzie. Nawiązał tu naukowy kontakt z innym gdańszczaninem, meteorologiem i astronomem Johannem Arndtem, późniejszym profesorem gimnazjów akademickich w Toruniu i Gdańsku. W kolejnej dekadzie współpracował i korespondował z filozofem racjonalistą z uniwersytetu w Halle, Chrystianem Wolffem oraz Johannem Christophem Gottschedem, pisarzem i teoretykiem literatury. <br/><br/>
Od 1711 był sekretarzem miejskim, od 1722 ławnikiem [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]], w 1726 conseniorem Ławy, od 1727 rajcą, w 1730 był [[SĘDZIA | sędzią]]. Od 1740 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1741, 1745 i 1750 (w tym ostatnim roku dwukrotnie, również w wyborach uzupełniających z sierpnia), drugiego w 1740, 1744, 1748 i 1753, trzeciego w 1743, 1747, 1749 i 1752, czwartego w 1742, 1746 i 1751. W 1737 i 1743 król polski August III wyznaczył go [[BURGRABIOWIE | burgrabią]] w Gdańsku. <br/><br/>
Jako sekretarz w 1713 przebywał z misją dyplomatyczną w Anglii. W 1720 był jednym spośród kilku członków założycieli pierwszego gdańskiego towarzystwa naukowego [[SOCIETAS LITTERARIA CUIUS SYMBOLUM VIRTUTIS ET SCIENTIARUM INCREMENTA | Societas Litteraria]]. W ramach prac tego towarzystwa zajmował się pisaniem przyczynków z zakresu filozofii i matematyki. Promocję w szeregi patrycjatu (od zgonu jego ojca, Karla Ehlera, nikt z Ehlerów nie zasiadał w gremiach rządzących miastem) z pewnością utorowało mu nie tylko świetne nazwisko i odziedziczony majątek, ale także reprezentowane przezeń umiejętności i wiedza. Poprzez swoje uniwersyteckie przygotowanie i naukowe inklinacje znakomicie bowiem pasował do rządzącej wówczas Gdańskiem elity tzw. uczonych, profesorów Gimnazjum Akademickiego i oświeceniowych pasjonatów nauki spośród patrycjuszowskich kręgów. <br/><br/>
W 1733, podczas przygotowań do [[OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1734 ROKU | wojny]] w obronie tronu króla Stanisława Leszczyńskiego, jako zwolennik jego elekcji był jednym z dwóch pełnomocników [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] (obok szwagra, wówczas jeszcze rajcy, Johanna Wahla) wyznaczonych do kontaktów z chroniącym się w mieście monarchą i jego wojskowym otoczeniem. Uzgadniał środki obrony, podział militarnych zadań, zaciągi nowych żołnierzy do gdańskiego garnizonu. Już po kapitulacji Gdańska obaj rajcy przewodniczyli gdańskiej delegacji wysłanej we wrześniu 1734 na dwór carycy Anny do Sankt Petersburga w celu wynegocjowania między innymi wysokości kontrybucji, zapłatą której obciążono Gdańsk. Rokowania trwały do czerwca 1735 i zakończyły się połowicznym sukcesem. Miasto uzyskało tzw. akt przebaczenia, jednak musiało zapłacić Rosji milion talarów odszkodowania. Trzy gdańskie ordynki wysoko oceniły starania delegatów, po powrocie otrzymał podarek w wysokości 2.000 dukatów jako zwrot kosztów pobytu (przewodniczący delegacji Johann Wahl otrzymał 8.000 dukatów). <br/><br/>
Podczas pobytu w Sankt Petersburgu nawiązał również kontakty naukowe z tamtejszą Akademią Nauk, między innymi w latach 1735–1742 korespondował z wybitnym matematykiem szwajcarskim Leonhardem Eulerem, twórcą tzw. teorii grafów, tam wówczas pracującym. Patronował również kontaktom innych uczonych gdańskich z ośrodkiem naukowym w Sankt Petersburgu. Jego zamiarem było wówczas także opracowanie spuścizny po [[HEWELIUSZ JAN | Janie Heweliuszu]], znajdującej się od pewnego czasu w Paryżu. W tym celu korespondował z astronomami francuskimi. <br/><br/>
W sierpniu 1739 brał udział w negocjacjach z przeorem klasztoru cystersów w Oliwie w sprawie renowacji brzegu Wisły między Szańcem Zachodnim Wisłoujścia a Karczmą Balastową (w [[NOWY PORT | Nowym Porcie]]). Sporne kwestie jurysdykcyjne ciągnęły się aż do marca 1740, tj. do jego wyboru na burmistrza. Cystersi zarzucali mu podczas negocjacji, jako dzierżawcy ich posiadłości w Konradshammer, złą wolę i jedynie udawanie przyjaźni. Obie strony nie doszły do porozumienia. W okresie nowej fali walk i konfliktów społeczno-politycznych w Gdańsku w połowie XVIII wieku między patrycjatem a opozycją cechową, wówczas już jako burmistrz, odegrał pierwszoplanową rolę. Niechęć pospólstwa i plebsu kierowała się wówczas w sposób szczególny przeciwko rządom „uczonych”, których był przedstawicielem. Między innymi w 1749 doszło do incydentu pomiędzy nim a tragarzem, [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelem miasta]] Johannem Wilhelmem Wernerem. Zasądzony osobiście przez niego na wysoką i niesprawiedliwą karę, Werner odwołał się do króla Augusta III  i uzyskał nie tylko zmianę wyroku, ale i wysokie odszkodowanie. <br/><br/>
W 1750, za jego prezydentury, król deklaracją z 20 lipca ogłosił wprowadzenie w życie szeregu ustępstw na rzecz cechowej opozycji, między innymi dokooptowanie do Rady i Ławy Miejskiej przedstawicieli pospólstwa oraz zwiększenie uprawnień kontrolnych [[TRZECI ORDYNEK | Trzeciego Ordynku]]. Deklaracja ta weszła ostatecznie w życie 8 II 1752. Oznaczała nie tylko złamanie monopolu patrycjatu na władzę w mieście, ale także zwiększenie uprawnień monarszych. <br/><br/>
28 XI 1713 poślubił Anne Florentine, córkę kupca Andreasa Franckenbergera. W związku tym doczekał się trojga dzieci. Syn Karl Ludwig (23 XI 1717 Gdańsk – 15 XII 1768 Gdańsk) był sekretarzem miejskim (od 1746), ławnikiem (od 1755) i rajcą (od 1765), również uczony, interesował się zoologią, ożenił się z Florentiną Constantią, córką burmistrza [[REYGER FRIEDRICH | Friedricha Reygera]]. Córki Florentine Constantia (ur. 1714) oraz Anna Wirginia (ur. 1716) dożyły późnej starości, nie wiadomo jednak, czy wyszły za mąż. <br/><br/>
Pochowany 13 XII 1753 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. {{author:SK}}[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]