Tekst źródłowy strony KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO

{{paper}}
[[File: 1_Kościól_św._Walentego.JPG |thumb| Kościół św. Walentego, z prawej (wśród drzew) kostnica cmentarna z XIX wieku]]
[[File: 2_Kościół_w_Matarni.JPG |thumb|  Kościół św. Walentego]]
[[File: Organy_kościoła_św._Walentego.jpg |thumb| Organy kościoła św. Walentego, 2015]]
[[File: Ks._Józef_Bigus,_tablica.JPG |thumb| Tablica przy wejściu do kościoła św. Walentego upamiętniająca proboszcza, ks. Józefa Bigusa]]
'''KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO''', [[MATARNIA | Matarnia]], ul. Jesienna 13. Pierwsza świątynia, z fundacji [[CYSTERSI | cystersów]] z [[OPACTWO CYSTERSÓW W OLIWIE | opactwa cystersów w Oliwie]], istniała już w końcu XIV wieku we wsi Wielkie Chojno, leżącej w sąsiedztwie obecnej Matarni, zniszczonej w czasie [[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojny trzynastoletniej]] i odbudowanej przed 1472 pod obecną nazwą. Wraz z nią odbudowano kościół, najmłodszy z parafialnych kościołów w dobrach ziemskich należących do opactwa oliwskiego. Według wizytacji z lat 1583–1584 zamiennie tytułowano go wezwaniem Bożego Ciała lub św. Materna. Wizytacje z okresu 1686–1687 wymieniały już obecne wezwanie św. Walentego. Według danych z XVIII wieku, kościół nosił oba wezwania, św. Materna i św. Walentego i był początkowo miejscem szczególnego kultu pierwszego z tych świętych. Od 2. połowy XVIII wieku coraz większą cześć oddawano św. Walentemu i to przy jego obrazie zawieszano wota. W każdą drugą niedzielę lipca odbywał się tu odpust (na św. Materna), a z Oliwy prowadzono do kościoła w Matarni pielgrzymki młodzieży. Około 1823 zwyczaj ten zaniknął. Przyczynił się do tego zakaz noszenia podczas pielgrzymki feretronów, wydany przez ówczesnego opata komendatariusza oliwskiego [[HOHENZOLLERN-HECHINGEN JOSEPH WILHELM FRIEDRICH | Josepha Wilhelma Friedricha Hohenzollern-Hechingena]], a także malejąca liczba uczestników. Wraz z wygaśnięciem kultu św. Materna w XIX wieku, zanikło ostatecznie i to wezwanie, pozostał tytuł św. Walentego. Dodawano doń w tym czasie także wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. <br/><br/>
Proboszczami w Matarni bywali cystersi, ale także księża diecezjalni. Około 1612 posługiwał tu m.in. Paul Hindenberg, wspomagający w tym czasie duszpasterstwo w pozbawionym własnego konwentu męskiego klasztorze i kościele gdańskich [[BRYGIDKI | brygidek]]. W czasie potopu szwedzkiego (1655–1660) świątynia uległa całkowitemu zniszczeniu. Odbudowana po 1660, zachowała jednonawową bryłę o zewnętrznych cechach gotyckich (schodkowe szczyty fasad), z wystrojem wnętrza barokowym i rokokowym. W 1732 pękł jeden z dzwonów i w 1740 przelano go ponownie w jednej z gdańskich ludwisarni. Po poświęceniu przez opata [[RYBIŃSKI JACEK JÓZEF, opat oliwski, patron gdańskiej ulicy | Józefa Jacka Rybińskiego]] otrzymał imiona Józef Walenty. Parafia do 1821 znajdowała się w granicach diecezji włocławskiej, a od 1821 do 1992 wchodziła w skład diecezji chełmińskiej. W latach 1983–1994 był tu proboszczem historyk, badacz m.in. przeszłości diecezji i parafii, ks. Władysław Szulist. W latach 80. XX wieku wybudowano dom katechetyczny. Przy kościele zachowały się [[CMENTARZE W MATARNI | cmentarze]]. Po reformie administracji kościelnej w Polsce, parafia św. Walentego weszła w skład [[ARCHIDIECEZJA GDAŃSKA | archidiecezji gdańskiej]]. <br/><br/>
Świątynia z kamienia i cegły, bez wieży z jedną nawą, przykrytą stropem beczkowym, wyściełanym boazerią. Kruchta od południa, prezbiterium i zakrystia od północy. Okna dzielone w stylu tzw. gdańskim. W prezbiterium głównym ołtarz w stylu barokowym, z przedstawieniem św. Walentego w części centralnej i obrazem św. Materna w części górnej nastawy. Ołtarze boczne, również w prezbiterium, z lewej strony ołtarza głównego poświęcony św. Michałowi Archaniołowi, z prawej – Matce Bożej. Z boku nawy ambona w stylu rokokowym, z rzeźbami świętych w korpusie i balustradzie schodów, nakryta kopułą, z drewnianą figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. Na chórze organy ośmiogłosowe, na tylnej ścianie kościoła (od północy) na zewnątrz dzwony zwane obecnie Valentinus i Maternus. W parafii działa wiele stowarzyszeń religijnych, m.in. Droga Neokatechumenalna. {{author: SK}} <br /><br />
{| class="tableGda"
|-
|+ Proboszczowie kościoła św. Walentego
|-
| 1472
| Nicolaus
|-
| 1591–1596
| Johann Falconius
|-
| 1596–1601
| Clemens Montaw
|-
| 1683–1688
| ks. Mateusz Böhm
|-
| 1703
| ks. Szymon Brandt
|-
| 1706–1713
| ks. Robert Sękowski
|-
| 1715–1723
| ks. Bernard Łaszewski
|-
| 1723–1732
| ks. Jan Kahmel
|-
| 1732–1739
| ks. Iwo Roweder
|-
| 1739–1747
| ks. Edmund Schlesier
|-
| 1748–1750
| ks. Bernard Matemblewski
|-
| 1750–1759
| ks. Izydor Tokarzewski
|-
| 1760–1763
| ks. Bernard Matemblewski
|-
| 1765–1771
| ks. Kwintylian Ustarbowski
|-
| 1773–1776
| ks. Paweł Puchlikowski
|-
| 1776–1781
| ks. Kwiryn Dering
|-
| 1788–1791
| ks. Paweł Puchlikowski
|-
| 1791–1796
| ks. Ignacy Śliwiński
|-
| 1797–1810
| ks. Cyprian Dettloff
|-
| 1811
| ks. Grzegorz Arndt
|-
| 1811–1813
| ks. Jan Wysiecki (Wisiecki)
|-
| 1826
| ks. Kwintylian Tempski
|-
| 1833–1842
| ks. Franz Karaszewski
|-
| 1842–1852
| ks. Alojzy Słowiński
|-
| 1853–1860
| ks. Johann Kajewicz
|-
| span style="white-space: nowrap" | 1860–1880
| ks. Eduard Herth
|-
| 1881–1889
| ks. Thaddäus Łysakowski
|-
| 1899–1901
| ks. Kazimierz Gregorkiewicz
|-
| 1901–1945
| ks. Kazimierz Rhode
|-
| 1945–1946
| ks. Walerian Kabattek (administrator)
|-
| 1946–1983
| span style="white-space: nowrap" | ks. Józef Bigus (do 1969 administrator)
|-
| 1 VII  1983 – 24 VI 1994
| ks. Władysław Szulist
|-
| 24 VI 1994 – 26 VI 1997
| ks. Wojciech Chistowski
|-
| 26 VI 1997 – 16 XI 2003
| ks. Adam Rakowski
|-
| 16 XI 2003 –
| ks. Jarosław Ropel
|-
| class="authorEgTab" | {{author: AGK}}
|} [[Category: Encyklopedia]][[Category: Przestrzeń miasta]]