Tekst źródłowy strony CMENTARZE NA WESTERPLATTE

{{paper}}
[[File: Symboliczny_cmentarz_poległych_na_Westerplatte.jpg |thumb| Symboliczny cmentarz poległych na Westerplatte, 1950]]
[[File:1.__Cmentarze_na_Westerplatte.jpg|thumb|Tablica ustawiona 27 VII 1946]]
[[File:2._Cmentarze_na_Westerpaltte.jpg|thumb|Czołg na cmentarzu Westerplatte]]
[[File:Cmentarz na Westerplatte, lata 60. XX wieku.JPG|thumb|Cmentarz na Westerplatte,<br/>lata 60. XX wieku]]
[[File:Symboliczny_cmentarz_na_Westerplatte.jpg|thumb|Cmentarz na Westerpaltte, 2019]]

'''CMENTARZE NA WESTERPLATTE. 1.''' Powstały w połowie XVIII wieku, chowano na nim wyrzucane na brzeg morski ciała zmarłych marynarzy. Zlokalizowany był na wschód od trzeciej reduty, zbudowanej przez Prusaków w latach 1788–1790, i na zachód od późniejszych łazienek męskich kurortu, zniszczony w początku XIX wieku. <br/> <br/>
'''2.''' Symboliczny cmentarz polskich żołnierzy poległych we wrześniu 1939 w obronie Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Powstał z inicjatywy [[DĄBROWSKI FRANCISZEK, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | kpt. Franciszka Dąbrowskiego]] i żołnierzy zrzeszonych w Związku Obrońców Westerplatte (został powołany w maju 1946 jako sekcja Wojewódzkiego Zarządu Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Wolność i Demokrację), w miejscu, gdzie znajdowała się zniszczona 2 IX 1939 Wartownia nr 5, wykonany częściowo w czynie społecznym przez pracowników [[BIURO ODBUDOWY PORTÓW | Biura Odbudowy Portów]] (BOP). Odsłonięty 27 VII 1946 z udziałem ministra obrony narodowej Michała Roli-Żymierskiego, apel poległych odczytał kpt. Franciszek Dąbrowski. Ustawiono (projekt inż. Jelińskiego z BOP) płytę granitową z napisem: TU SPOCZYWAJĄ BOHATERSCY OBROŃCY WESTERPLATTE, POLEGLI WE WRZEŚNIU 1939, KAWALEROWIE KRZYŻA VIRTUTI MILITARI i z nazwiskami poległych (według ówczesnej wiedzy) oraz prosty betonowy krzyż (symbolizujący Krzyż Virtuti Militari). Krzyż usunięto 2 VII 1962 (uratowany przez [[GUSTKOWICZ JAN, proboszcz kościoła św. Jadwigi Śląskiej, patron placu | ks. Jana Gustkowicza]], przechowywany w [[KOŚCIÓŁ ŚW. JADWIGI ŚLĄSKIEJ | kościele św. Jadwigi Śląskiej]] w [[NOWY PORT | Nowym Porcie]]), ustawiając w jego miejsce czołg T-34 (w 1945 walczący o Gdynię, nie Gdańsk). 1 IX 1971 złożono w ceglanej niszy urnę z prochami majora
[[SUCHARSKI HENRYK, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, honorowy obywatel Gdańska | Henryka Sucharskiego]], przywiezioną z cmentarza w Casamassima koło Bari (Włochy), nad którą na betonowej płycie ustawiono rzeźbę orła i tekst informacyjny projektu artysty plastyka [[KORPALSKI ZYGFRYD, rzeźbiarz | Zygfryda Korpalskiego]]. <br/><br/>
W 1981 krzyż z 1946, z inicjatywy członków [[SOLIDARNOŚĆ | Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”]] Portu Gdańskiego ([[NOWAK CZESŁAW, polityk, działacz społeczny | Czesław Nowak]], [[HAŁAS JAN, działacz opozycji demokratycznej | Jan Hałas]],  [[JAROSZ STANISŁAW, działacz opozycji demokratycznej | Stanisław Jarosz]], Zygmunt Sikorski), ponownie postawiono 27 sierpnia na Westerplatte i 30 tego miesiąca poświęcono, m.in. w obecności biskupa [[KACZMAREK LECH, biskup gdański | Lecha Kaczmarka]], ks. Jerzego Popiełuszki, prezydenta Gdańska [[MŁYNARCZYK JERZY MARIAN, prezydent Gdańska | Jerzego Młynarczyka]] i [[WAŁĘSA LECH, prezydent Polski | Lecha Wałęsy]], ale bez udziału wojska. Krzyż stanął tuż przy czołgowej lufie, władze centralne i dowództwo Marynarki Wojennej nie wyraziło zgody na przesunięcie czołgu pod byłą placówkę Fort. Obok krzyża ustawiono dwie tablice: z 1959, pod którą w 20. rocznicę wybuchu II wojny światowej złożono ziemię z miejsc oporu i kaźni Polaków, i z 1966, pod którą złożono dwanaście urn z ziemią z pól bitewnych II wojny światowej uświęconych krwią polskich żołnierzy.<br/><br/>
W 1989, z okazji 50. rocznicy walk na Westerplatte, cmentarz zrewitalizowano (według projektu [[DUSZEŃKO FRANCISZEK, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Franciszka Duszeńki]]); czołg (zgodnie z wcześniejszym postulatem „Solidarności”) przeniesiono pod byłą placówkę Fort, ostatecznie w 2007 przekazano do Lubuskiego Muzeum Wojskowego w Drzonkowie. Prochy mjr. Henryka Sucharskiego złożono w nowej drewnianej skrzynce i umieszczono pod krzyżem (rzeźbę Zygfryda Korpalskiego – z uwagi na brak korony, co nie odpowiadało ówczesnym czasom – umieszczono w wartowni Nr 1, w 1997 przekazano w depozyt do kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie), po jego bokach umieszczono piętnaście kamiennych krzyży z żeliwnymi tabliczkami w kształcie nieśmiertelników, symbolizujących poległych w boju. 1 IX 1992 na cmentarz przeniesiono szczątki obrońcy Westerplatte kpr. [[KOWALCZYK ANDRZEJ, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Andrzeja Kowalczyka]] (odnalezione 25 VII 1963 w czasie modernizacji nabrzeża i pochowane czasowo na [[CMENTARZE WE WRZESZCZU. SREBRZYSKO | cmentarzu Srebrzysko]]). W związku z planami budowy nowego cmentarza polskich obrońców Westerplatte, 16 III 2021 ekshumowano urnę z prochami majora Henryka Sucharskiego i złożono w podziemiach [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY| kościoła św. Brygidy]], w tzw. Krypcie Czaszek. Stwierdzono jednocześnie, że szczątki przypisywane kapralowi Andrzejowi Kowalczykowi w rzeczywistości należą do poległego pod koniec II wojny światowej żołnierza niemieckiego. {{author: JWL}} {{author: BŚ}} <br/><br/>
'''3.''' '''Cmentarz Żołnierzy Wojska Polskiego'''. Podczas prowadzonych na Westerplatte (od 2016) prac archeologicznych w 2019 natrafiono na szczątki dziewięciu polskich żołnierzy pochowanych w mogile wojennej we wrześniu 1939 po kapitulacji Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST). Zdecydowano o zbudowaniu nowego cmentarza poległych w miejscu mogiły (na zachód od istniejącego wówczas cmentarza). Międzynarodowy konkurs na koncepcję urbanistyczno-architektoniczną Muzeum II Wojny Światowej ogłosiło 10 VIII 2020. Z 27 prac 19 XII 2020 komisja konkursowa wybrała koncepcję biura projektowego NM Architekci z Warszawy, autorstwa Jerzego Grochulskiego, Karoliny Kayzer, Tomasza Marcinkiewicz, Zuzanny Szpocińskiej. Budowę nowego cmentarza rozpoczęto w maju 2022, zakończono na przełomie września i października.<br/><br/>
Cmentarz wkomponowano w istniejący w tym miejscu las. Tworzy go 18 betonowych steli ustawionych na planie okręgu. Pod każdą z nich znajduje się komora grobowa przeznaczona na pochówek szczątków poległych żołnierzy. Ciąg komunikacyjny tworzy podwyższony betonowy krąg. W centrum kręgu ustawiono betonowy pomnik w postaci Orderu Wojennego Virtuti Militari. Cmentarz posiada iluminację podświetlającą go od spodu. Podczas uroczystego pogrzebu 4 XI 2022 pochowano szczątki odnalezionych dziewięciu żołnierzy, obrońców WST na Westerplatte, oraz szczątki ich dowódcy, mjr. [[SUCHARSKI HENRYK, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, honorowy obywatel Gdańska | Henryka Sucharskiego]]. Miejsce oryginalnej mogiły wojennej, gdzie znaleziono szczątki polskich żołnierzy, zaznaczono nasadzeniem białych róż kwitnących we wrześniu.<br/><br/>
Uzupełnieniem cmentarza jest ekspozycja odkopanych podczas wykopalisk archeologicznych, znajdujących się w sąsiedztwie, willi oficerskiej oraz wartowni nr 5. Miejsce upadku bomby lotniczej, która zniszczyła wartownię (północno-wschodni narożnik) oznaczono nasadzeniem ozdobnej trawy. {{author: JTU}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]<br/><br/>

{| class="tableGda" 
|- 
|+ Pochowani na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte
|-
! style="width: 80px" | Imię i nazwisko
! style="width: 150px" | Stopień
|-
| style="vertical-align:top" | [[SUCHARSKI HENRYK, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, honorowy obywatel Gdańska | Henryk Sucharski]] 
| style="vertical-align:top" | major
|-
| style="vertical-align:top" | [[GĘBURA JAN, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Jan Gębura]]
| style="vertical-align:top" | kapral
|-
| style="vertical-align:top" | [[KITA JÓZEF, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Józef Kita]]
| style="vertical-align:top" | legionista
|-
| style="vertical-align:top" | [[OKRASZEWSKI WŁADYSŁAW, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Władysław Okraszewski (Okrasa)]]
| style="vertical-align:top" | starszy strzelec
|-
| style="vertical-align:top" | [[PERUCKI BRONISŁAW, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Bronisław Perucki]]
| style="vertical-align:top" | kapral
|-
| style="vertical-align:top" | [[PETZELT ADOLF, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Adolf Petzelt]]
| style="vertical-align:top" | plutonowy
|-
| style="vertical-align:top" | [[ZATORSKI IGNACY, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Ignacy Zatorski]]
| style="vertical-align:top" | starszy legionista
|-
| style="vertical-align:top" | [[ZIĘBA ZYGMUNT, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Zygmunt Zięba]]
| style="vertical-align:top" | starszy legionista
|-
| style="vertical-align:top" | NN Nr 1
| style="vertical-align:top" | 
|-
| style="vertical-align:top" | NN Nr 2
| style="vertical-align:top" | 
|-
| class="authorEgTab" | {{author: JTU}}
|}
{| class="tableGda"
|-
|+ Groby symboliczne na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte
! style="width: 80px" | Imię i nazwisko
! style="width: 150px" | Stopień
|-
| style="vertical-align:top" | [[CZYWIL JAN, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Jan Czywil]]
| style="vertical-align:top" | strzelec
|-
| style="vertical-align:top" | [[JAKUBIAK WŁADYSŁAW, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Władysław Jakubiak]]
| style="vertical-align:top" | kanonier
|-
| style="vertical-align:top" | [[JEZIERSKI KONSTANTY, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Konstanty Jezierski]]
| style="vertical-align:top" | strzelec
|-
| style="vertical-align:top" | [[KOWALCZYK ANDRZEJ, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Andrzej Kowalczyk]]
| style="vertical-align:top" | kapral
|-
| style="vertical-align:top" | [[KRZAK MIECZYSŁAW, obrońca Westerplatte 1939, honorowy obywatel Gdańska | Mieczysław Krzak]]
| style="vertical-align:top" | legionista
|-
| style="vertical-align:top" | [[NAJSAREK WOJCIECH, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Wojciech Najsarek]]
| style="vertical-align:top" | starszy sierżant rezerwy
|-
| style="vertical-align:top" | [[PIRÓG ANTONI, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Antoni Piróg]]
| style="vertical-align:top" | legionista
|-
| style="vertical-align:top" |[[USS BRONISŁAW, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska | Bronisław Uss]]
| style="vertical-align:top" | strzelec
|-
|class="authorEgTab" |{{author: JTU}}