Tekst źródłowy strony ZŁOTA KAMIENICZKA

{{paper}}
[[File:Złota_Kamienica,_Julius_Greth,_1857.jpg|thumb|Złota Kamieniczka, rys. Julius Greth, 1857]]
[[File:Złota Kamienica z fasadą Abrahama van den Blocka.JPG|thumb|Złota Kamieniczka, koniec XIX wieku]]
[[File: Złota_Kamieniczka.jpg |thumb|Złota Kamieniczka na przełomie XIX/XX wieku]]
[[File:Przedproże Złotej Kamieniczki, 1920–1930.jpg|thumb|Przedproże Złotej Kamieniczki, 1920–1930]]
[[File:Zrujnowana fasada Złotej Kamieniczki, około 1950.jpg|thumb|Zrujnowana fasada Złotej Kamieniczki, około 1950]]
[[File:Figury na attyce Złotej Kamienicy, symbolizujące cnoty kardynalne.jpg|thumb|Figury na attyce Złotej Kamieniczki, symbolizujące cnoty kardynalne]]
[[File:Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki.jpg|thumb|Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki]]

'''ZŁOTA KAMIENICZKA''' (Dom Steffensów, Dom Speimanna), Długi Targ 41. Posesja w 2. połowie XIV wieku była własnością ławnika i rajcy Meinharda Steina, do 1411 ławnika, rajcy i burmistrza Arnolda Hechta, od 1443 jego spadkobiercy, ławnika i rajcy Johanna Bylera. Najpewniej w końcu XV wieku wzniesiono jednopiętrową kamienicę (widoczną na obrazie z 1601 [[MÖLLER ANTON, malarz, rysownik, grafik | Antona Möllera]] ''Grosz czynszowy''). Pod koniec XVI wieku kilkakrotnie wchodziła w skład pomieszczeń rezydencji króla polskiego Zygmunta III Wazy podczas jego pobytu w Gdańsku.<br/><br/>
Od 1601 własność [[SPEIMANN JOHANN,  burmistrz Gdańska | Johanna Speimanna]]. W 1609 polecił on wzniesienie nowej kamienicy, według projektu [[BLOCK ABRAHAM van den, rzeźbiarz | Abrahama van den Blocka]], z kamienną manierystyczną fasadą o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, ukończonej w 1618, fragmentarycznie przypisywanej Hansowi Voigtowi z Roztoku (Rostock). Kamieniczka jeszcze za życia Johanna Speimanna pełniła funkcję muzeum osobliwości, z kolekcją obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, minizbrojownią z mediolańskimi zbrojami i biblioteką. Po kamieniczce-muzeum raz w tygodniu oprowadzał zainteresowanych gości specjalnie wynajęty do tego celu i przeszkolony kustosz. W XVIII wieku w sień wbudowano kantorek i antresolę. <br/><br/>
Po śmierci Johanna Speimanna właścicielami zostali jego zięciowie, następnie rodzina Krause. W 1786 właścicielem został [[STEFFENS CARL GOTTLIEB, kupiec | Carl Gottlieb Steffens]], w rękach tej rodziny pozostawała do 1918, następnie przeszła na własność miasta. W 1924 przebudowana i połączona z sąsiednimi kamienicami nr 40 i 42 stanowiła siedzibę Sparkasse der Stadt Danzig. W 1938 na parter przeniesiono zbiory (głównie przyrodnicze i bursztynu) [[MUZEUM PROWINCJI ZACHODNIOPRUSKIEJ | Państwowego Muzeum Przyrodniczego i Prehistorii]], zaginione z końcem II wojny światowej. Zniszczona w 1945, ocalała fasada (zniszczone fragmenty zrekonstruowano według projektu Mariana Bajdo). <br/><br/>
Trójosiowa, czterokondygnacyjna fasada o podziałach pilastrowych ma bogatą, złoconą kamienną dekorację. Program zawarty w wyobrażeniach jest gloryfikacją cnót obywatelskich. W przyziemiu pilastry toskańskie zostały ozdobione przepaskami z płaskorzeźbionych motywów panoplii, w drugiej i trzeciej kondygnacji jońskie i korynckie udekorowane motywem winnej latorośli, w czwartej hermowe z symbolami cnót kardynalnych (głowy jelenia, lwa, baranka i wołu). Portal zaznaczony jedynie głęboką archiwoltą – tu w przyłuczach płaskorzeźbione alegorie Wiary i Nadziei, nad wejściem pełnoplastyczna rzeźba alegorii Miłosierdzia i sentencje łacińskie: „Cnotę kochaj, to cię uszczęśliwi, zechcesz prześladować, to obali”, „Czyń słusznie, nikogo się nie lękaj”. W szerokich fryzach pod oknami płaskorzeźbione sceny prezentujące czyny bohaterów historycznych i mitologicznych, ich popiersia opatrzone podpisami – w I kondygnacji od lewej: Wawrzyniec Medyceusz, król Zygmunt III Waza, cesarz Henryk IV (lub Henryk IV król Francji), Scypion Afrykański Młodszy Numatyjski; na płycinach: Juda Machabeusz, Horacjusz Kokles, Kamilliusz; w II kondygnacji: Marek Katon Młodszy, cesarz Otton III, król Władysław Jagiełło, Fabrycjusz; na płycinach: Brutusowie, herby – własny Speimanna, także Rawicz – jego małżonki, Horacjusze i Kuracjusze; w III kondygnacji: Solon, Attiliusz Regulus, Scypion Afrykański Starszy, Katon Starszy; na płycinach: Temistokles, albański bohater narodowy Gjergj Skanderberg (Jerzy Kastriota, 1405–1468), Janos Hunyady i Mucjusz Scewola. Fasadę wieńczy attyka w formie tralkowej balustrady, rozdzielonej słupkami, na których płaskorzeźbione popiersia: nieokreślonej postaci, Regulusa, Scypiona Młodszego i Scypiona Starszego, nad nimi rzeźby – od lewej: Roztropność, Sprawiedliwość, Męstwo i Umiarkowanie; na cokole data 1609. Za nimi taras i cofnięty szczyt naczółkowy, szczyt dachu wieńczy cokół z posągiem alegorii Fortuny (wykonany w 1991 roku według modelu Krystyny Frejer).<br/><br/>
Zniszczone w 1945 przedproże zrekonstruowano z użyciem oryginalnych elementów, konserwowanych w 1990. W 1995 zabezpieczono także elewacje i wyremontowano dach, renowacja fasady w latach 1999–2001. Od 1952 siedziba [[INSTYTUT MORSKI| Instytut Morskiego]]. {{author: TD}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]