Tekst źródłowy strony EPIDEMIE ŚREDNIOWIECZNE

{{paper}}
'''EPIDEMIE ŚREDNIOWIECZNE.''' W średniowieczu także w Gdańsku epidemie chorób zakaźnych określano słowem ''pest'', ''pestilencia'', niekiedy morowym powietrzem. Najczęstszą chorobą zakaźną był wówczas tyfus głodowy. Najstarsza z wymienianych w nowożytnych i najnowszych opracowaniach historycznych epidemia dżumy, panująca w Gdańsku podobno w latach 1313–1315, w rzeczywistości nie jest notowana w źródłach.<br/><br/>
Za pierwszą znaną uchodzić więc musi epidemia dżumy („czarnej śmierci”) z lat 1349–1350, przywleczona z Indii do śródziemnomorskich krajów Europy, skąd rozprzestrzeniła się na cały kontynent. Do Prus dotarła jesienią 1349, pojawiając się w Elblągu, Fromborku i Braniewie, do Gdańska – w lipcu 1350. Szczegółowy jej przebieg w Gdańsku nie jest znany, do ofiar można zaliczyć członków [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] zmarłych akurat w 1350 (burmistrz [[DETLEF von OSTEN, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Detlef von Osten]], rajcy: Jeske von Osseck i Augustion Glocke, ławnicy: Arnold i Gryvener). W latach poprzednich i następnych śmiertelność wśród przedstawicieli władz miejskich była niższa. Nie znajduje w źródłach potwierdzenia opinia historyków, że w 1352 doszło do nawrotu epidemii.<br/><br/>
Druga ze znanych epidemii miała miejsce latem 1382. Wśród ofiar źródła wymieniają ośmioro z dziewięciorga dzieci [[DOROTA Z MĄTÓW WIELKICH, mistyczka, błogosławiona | Doroty z Mątów]], a w księdze radzieckiej Głównego Miasta pojawiła się informacja o ustanowieniu w związku z zarazą opiekunów dla osieroconych dzieci, którzy mieli także zabezpieczyć mienie po zmarłych. Pod rokiem 1406 kontynuator kroniki Johanna von Posilge odnotował zarazę, która zaatakowała Prusy, ale objęła jedynie Gdańsk i Malbork. Kolejne epidemie przypadały zapewne na jesień 1415 roku (król polski Władysław Jagiełło, wystawiając 7 I 1416 glejt dla udającego się na Litwę [[KOMTURSTWO GDAŃSKIE | komtura gdańskiego]] Heinricha Holtego, wyrażał nadzieję na nieprzywleczenie tam zarazy) i w 1450 (o czym wspominała kontynuacja [[KRONIKA OLIWSKA | ''Kroniki oliwskiej'']]).<br/><br/>
W średniowiecznych źródłach nie ma potwierdzenia wymieniana niekiedy przez historyków zaraza z 1427. W 2. połowie XV wieku do kolejnych epidemii dochodziło mniej więcej w sekwencji około 10-letniej. We wrześniu 1464 zaraza dotarła do Gdańska (szerzej: do Prus) z Niderlandów i terenów Cesarstwa Niemieckiego (grasowała tam jesienią 1463) przez Hamburg i Lubekę (między innymi odwołał wówczas swój przyjazd do Gdańska kronikarz Jan Długosz). Wedle kontynuacji ''Kroniki oliwskiej'' przed 28 września zmarło około 5000 osób, a od 28 września do 28 października kolejne 800. Szacuje się, że ówczesna ludność Gdańska to około 30 000, choroba mogła więc pochłonąć około 19% mieszkańców Gdańska, co nie wydaje się nieprawdopodobne. Następna epidemia miała miejsce zapewne latem 1473. Przywleczona z niemieckich miast hanzeatyckich objęła Pomorze, Prusy, Inflanty. W Gdańsku wywołała wielki niepokój, czego wyrazem był wzrost liczby zapisywanych w księgach miejskich testamentów mieszczan (spośród około 92 testamentów z lat 1466–1476 niemal ¼, bo aż 23, przypadała na rok 1474).<br/><br/>
Kolejna epidemia zdarzyła się w 1484, trwała od lipca do jesieni, zmarło wówczas (wedle kronikarza [[BEYER CHRISTOPH, rajca, kronikarz | Christopha Beyera]]) 5400 osób, pochowano je na cmentarzu przy szpitalu św. Gertrudy ([[CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA. GŁÓWNE MIASTO | cmentarze na terenie Śródmieścia. Główne Miasto]]). Następna wybuchła w Gdańsku na przełomie 1494/1495, była długotrwała, nawracała falami w kolejnych trzech latach (do 1497). Ponowne, ale ogólne informacje o epidemiach na Pomorzu Wschodnim i w Gdańsku pochodzą z lat 1505, 1507 i 1509. Lepiej znana jest zaraza („morowe powietrze”) z okresu 1514–1515, trwająca od początku września. Na prośbę Rady Miejskiej 3 września w gdańskich kościołach ogłoszono polecenie, by w domach objętych zarazą wywieszano kawałki sukna: każdy kawałek miał wskazywać liczbę zmarłych. Z jej powodu grudniowy przyjazd do Gdańska odwołał król polski Zygmunt I. Ustąpiła dopiero jesienią 1515. {{author: BM}} <br /><br /> 
{| class="tableGda"
|-
|+ Epidemie do 1515 roku 
|- 
! Lata
! Choroba
! Szacowana liczba zgonów
|- 
|1349–1350
|dżuma
| 
|- 
|1382
|dżuma
| 
|- 
|1406
| 
| 
|- 
|1415–1416
| 
| 
|- 
|1450
| 
| 
|- 
|1464
| 
|5800
|- 
|1484
| 
|5400
|- 
|1473–1474
| 
| 
|- 
|1494/1495
| 
| 
|- 
|1505
| 
| 
|- 
|1507
| 
| 
|- 
|1509
| 
| 
|- 
|1514–1515
| 
|9079
|- 
|  class="authorEgTab" | {{author: BM}}
|}
 [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]