Tekst źródłowy strony KSIĘGARSTWO

{{paper}}
[[File:1_Ksiegarstwo.jpg|thumb|Księgarz Pierre André Penarié działający w Gdańsku w 1764-1776, na rysunku [[CHODOWIECKI DANIEL, malarz, rysownik, patron gdańskiej ulicy | Daniela Chodowieckiego]], 1773]]
[[File:Bernhard_Lehmann.png|thumb|Bernhard Lehmann (1851 Gdańsk – 1934 Gdańsk), właściciel księgarni przy ul. Koziej 11 (1897–1934), [[RADA MIEJSKA | radny]] Gdańska (1897–1902)]]
[[File: Księgarnia___Homann_&_Weber.jpg |thumb| Księgarnia L.G. Homanm & F.A. Weber przy Langer Markt 10 (Długi Targ, około 1910]]
[[File:2_Księgarstwo.jpg|thumb|Księgarnia Hermanna Lau przy Langgasse 71 (ul. Długa), przed 1930]]
[[File: Marcus_Bruckstein.jpg |thumb| Księgarnia–antykwariat Marcusa Brucksteina (1856–1930) działająca od 1903 w należącej do niego (od 1912) kamienicy przy Langer Markt 22, po 1930 prowadzili ją jego synowie Arthur i Felix, w 1939 kamienica skonfiskowana przez władze niemieckie jako mienie pożydowskie, jedna z siedzib Sparkasse der Stadt Danzig (Gdańskiej Kasy Oszczędnościowej), księgarnię przejął Hugo Schultz]]


'''KSIĘGARSTWO''', rozpowszechnianie książek (rękopiśmiennych i drukowanych) w Gdańsku należy łączyć z pierwszą biblioteką w mieście, powołaną 24 VI 1413 przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] ([[ANDREAS SLOMMOW, proboszcz kościoła NMP | Andreas Slommow]]). W tym czasie do Gdańska przybywały głównie książki rękopiśmienne o tematyce liturgicznej, prawniczej i filozoficznej.<br/><br/>
Narodziny księgarstwa w obecnym tego słowa znaczeniu było efektem wynalazku druku. Początkowo książki do Gdańska sprowadzano przy pośrednictwie wyjeżdżających na studia zagraniczne i dzięki kontaktom handlowym. Pierwsi zawodowi księgarze pojawili się w Gdańsku pod koniec XV wieku. Czasowo przebywał w Gdańsku Ambrosius Schrotter, oferujący około 100 pozycji, których tytuły reklamował w rękopiśmiennym katalogu. Kolportażem książek w Gdańsku zajmowali się również miejscowi introligatorzy oraz drukarze, między innymi rodzina Rhode ([[DRUKARSTWO I DRUKARNIE | drukarstwo]]).<br/><br/>
Zawód księgarza usamodzielnił się w XVII wieku, kiedy konkretne osoby głównie importowały książki oraz inwestowały w edytorstwo dzieł mogących przynieść zysk. Dzięki dużym kontaktom handlowym w Gdańsku można było nabyć książki zarówno z Hiszpanii czy Niderlandów, jak i Cesarstwa Rosyjskiego. Sprzedawano też czasopisma, prasę oraz kalendarze, w efekcie Gdańsk był jednym z największych ośrodków księgarskich w Rzeczypospolitej. Działali w Gdańsku tacy księgarze, jak Balthasar Andreae (wydawca słownika [[VOLCKMAR NICOLAUS | Nicolausa Volckmara]]), czy Jakob Weiss (wydawca „Polnische Novellen”).<br/><br/>
W 1617, na podstawie zezwolenia [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]], działalność księgarską rozpoczął w Gdańsku [[FÖRSTER CASPER sen. | Casper Förster sen]]. Wyspecjalizował się w rozprowadzaniu druków muzycznych, między innymi zaopatrywał w materiały nutowe królewską kapelę. W 1633 otrzymał od króla pozwolenie na prowadzenie księgarstwa na terenie całej Polski. Nawiązał stały kontakt z Antwerpią, skąd, jako jedyny w Polsce, sprowadzał katolickie publikacje. W 1637 księgarnię przejął, początkowo współpracując z ojcem, Georg Förster jr. Kolportując dzieła znanych polskich autorów, stworzył z niej jeden z największych tego typu ośrodek w ówczesnej Rzeczypospolitej. Księgarnia miała liczne filie, między innymi w Warszawie, Lublinie, Krakowie, także w Amsterdamie. W 1647 Georg Förster jr otrzymał od króla tytuł bibliofila królewskiego. Ocenia się, że podczas swojej działalności wydał w Gdańsku ponad 80 pozycji.<br/><br/>
Wobec wzrostu wśród gdańskiego patrycjatu zainteresowań kupnem cenionych książek w 2. połowie XVII wieku zaczęto urządzać aukcje, na których sprzedawano książki z kolekcji zmarłych osób. Od XVIII wieku stałe miejsce aukcji (również i innych ruchomości) znajdowało się przy Tagnetergasse (ul. Tandeta). Organizacją aukcji zajmowali się najczęściej księgarze, zwykle publikujący drukowane katalogi oraz ogłaszający o nich informacje. Stałe stoisko sprzedające książki znajdowało się w Dworze Artusa. W 1728 swoją księgarnię przy Jopengasse (ul. Piwna) uruchomił [[KNOCH GEORG MARKUS, księgarz, nakładca | Georg Markus Knoch]], specjalizujący się w publikacjach bibliograficznych oraz polonikach (współpracujący w tym między innymi z [[LENGNICH GOTTFRIED, prawnik, historyk, patron gdańskiej ulicy | Gotfrydem Lengnichem]]). Zakład przejął po nim Daniel Meissner. Od lat 80. XVII wieku w Gdańsku działała przy Langgasse (ul. Długa) filia znanej firmy drukarsko-wydawniczo-księgarskiej rodziny Waesberge. Wydawała ona między innymi historię Gdańska [[CURICKE REINHOLD, historyk, sekretarz Rady Miejskiej, były patron ulicy | Reinholda Curickego]]. Dużą działalność księgarską w latach 1761–1805 prowadził także drukarz [[WEDEL DANIEL LUDWIG, księgarz | Daniel Ludwig Wedel]]. <br/><br/>
{| class="tableGda"
|- 
|+ Największe księgarnie w Gdańsku <br /> w XVI–XVIII wieku* 
|- 
! Nazwisko i imię księgarza
! Lata działalności
|- 
| Baltazar Andreae
| 1594–1626
|- 
| [[FÖRSTER CASPER sen. | Casper]] i Georg Försterowie
| 1617–1660
|- 
| [[KNOCH GEORG MARKUS, księgarz, nakładca | Georg Markus Knoch]]
| 1728–1759
|- 
| rodzina van Waesberge
| lata 80. XVII wieku – 1768
|- 
| Johann Heinrich Rüdiger
| 1739–1760
|- 
| Johann Christian Schuster
| 1755–1771
|- 
| Daniel Meisner
| 1760–1767
|- 
| Peter Andreas Penarier
| 1764–1776
|- 
| Samuel Gottlieb Fischer
| 1770–1787
|- 
| [[TROSCHEL ADOLPH HEINRICH FERDINAND | Adolf Heinrich Troschel]]
| 1791–1810
|-
| class="authorEgTab" | *Poza działającymi przy drukarniach. <br />{{author: PP}}
|}
{| class=tableGda
|- 
|+ Księgarnie w latach 1800–1945
|-
! Nazwa księgarni (Buchhandlung, Kunstbuchhandlung) 
! Adres
! Lata działalności
! Właściciel
|- 
| style="vertical-align:top" | Adalbertus
| style="vertical-align:top" | Jopengasse 40/41 (ul. Piwna)
| style="vertical-align:top" | 1939–1944
| style="vertical-align:top" | 1939–1944 Werner Ewert
|- 
| style="vertical-align:top" | Akademische Buchhandlung
| style="vertical-align:top" | 1912–1925 Hauptstraße 29 (al. Grunwaldzka)<br />
1928–1944 Baumbachallee 1 (ul. Konopnickiej)
| style="vertical-align:top" | 1912–1944
| style="vertical-align:top" | 1912–1915 Walter Schwarz<br />
1918–1944 Gertrud Rahn
|- 
| style="vertical-align:top" | Mina Albes
| style="vertical-align:top" | Altstädtischer Graben 102 (ul. Podwale Staromiejskie) 
| style="vertical-align:top" | 1935–1939
| style="vertical-align:top" | 1935–1939 Mina Albes
|- 
| style="vertical-align:top" | S. Anhuth
| style="vertical-align:top" | Langer Markt 10 (Długi Targ)
| style="vertical-align:top" | 1831–1884
| style="vertical-align:top" | 1831–1833 Simon Anhuth<br />
1833–1840 Christina Renata Anhuth, wdowa<br />
1840–1872 Theodor Julius Anhuth<br />
1872–1884 Paul Theodor Anhuth 
|- 
| style="vertical-align:top" | Franz Axt
| style="vertical-align:top" | 1884–1897 Hundegasse 124 (ul. Ogarna)<br />
1914 Frauengasse 43 (ul. Mariacka)
| style="vertical-align:top" | 1884–1914
| style="vertical-align:top" | 1884–1914 Franz Axt
|- 
| style="vertical-align:top" | R. Barth
| style="vertical-align:top" | Jopengasse 19 (ul. Piwna)
| style="vertical-align:top" | 1897–1900
| style="vertical-align:top" | 1897–1900 Rudolf Barth
|- 
| style="vertical-align:top" | Th. Bertling
| style="vertical-align:top" | 1847 Heilige-Geist-Gasse 113 (ul. św. Ducha)<br />
1854 Große Gerbergasse 3 (ul. Garbary)<br />
1869 Große Gerbergasse 2 (ul. Garbary)
| style="vertical-align:top" | 1845–1900
| style="vertical-align:top" | 1845–1890 [[BERTLING KARL THEODOR, księgarz, wydawca | Karl Theodor Bertling]]<br />
1891–1900 Anton Bertling
|- 
| style="vertical-align:top" | F.E. Beuth
| style="vertical-align:top" | 1874 Jopengasse 19 (ul. Piwna) <br />
1892 Brotbänkengasse 33 (ul. Chlebnicka)
| style="vertical-align:top" | 1874–1892
| style="vertical-align:top" | 1874 Franz Ernst Beuth i Friedrich Eduard Prowe<br />
1874–1892 Franz Ernst Beuth
|- 
| style="vertical-align:top" | Georg Bönig
| style="vertical-align:top" | Kohlenmarkt 30 (Targ Węglowy)
| style="vertical-align:top" | 1912–1925
| style="vertical-align:top" | 1912, 1921 Georg i Doris Bönigowie <br />
1921–1925 Doris Bönig
|- 
| style="vertical-align:top" | Ida Bless
| style="vertical-align:top" | Kürschnergasse 2 (ul. Kuśnierska)
| style="vertical-align:top" | 1935–1939
| style="vertical-align:top" | 1935–1939 Ida Bless
|- 
| style="vertical-align:top" | Rol Bochert
| style="vertical-align:top" | Elisenstraße 4 (ul. Ceynowy)
| style="vertical-align:top" | 1939–1944
| style="vertical-align:top" | 1939–1944 Roland Bochert
|- 
| style="vertical-align:top" | B. Bruckstein und Sohn (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | 1900 Milchkannengasse 18 (ul. Stągiewna)<br />
1903–1939 Langer Markt 22 (Długi Targ) oraz<br />
1912 Hauptstraße 105 (al. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1900–1939
| style="vertical-align:top" | 1900–1930 Marcus Bruckstein, do 1939 synowie Arthur i Felix 
|- 
| style="vertical-align:top" | Franz Brüning (księgarnia i antykwariat)
| style="vertical-align:top" | Hundegasse 41 (ul. Ogarna)
| style="vertical-align:top" | 1897–1928
| style="vertical-align:top" | 1897–1924 Franz Brüning<br />
1928 Willi John
|- 
| style="vertical-align:top" | Büchergewölbe Alt Danzig (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | Kohlenmarkt 25, Stockturm (Targ Węglowy, [[KATOWNIA | Katownia]])
| style="vertical-align:top" | 1922–1933
| style="vertical-align:top" | 1922–1926 Hans Rhaue<br />
1926–1933 Gertrrud Rhauschen Erben
|- 
| style="vertical-align:top" | Die Bücherstube (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | 1930 Hundegasse 38 (ul. Ogarna)<br />
1935–1939 Langer Markt 22 (Długi Targ)
| style="vertical-align:top" | 1931–1939 
| style="vertical-align:top" | 1931–1939 Hugo Schultz
|- 
| style="vertical-align:top" | Buchhandlung Landeskirchliche Gemeinschaft I
| style="vertical-align:top" | Paradiesgasse 33 (ul. Rajska)
| style="vertical-align:top" | 1928–1933
| style="vertical-align:top" | 1928–1933 Karl Reichle, pastor
|- 
| style="vertical-align:top" | Christliche Buch- und Kunsthandlung
| style="vertical-align:top" | 1928 Johannisgasse 18 (ul. Świętojańska)<br />
1928–1930 Brotbänkengasse 45/48 (ul. Chlebnicka)<br />
1935–1944 Heilige-Geist-Gasse 13 (ul. św. Ducha)
| style="vertical-align:top" | 1925–1944
| style="vertical-align:top" | 1925–1944 Leonhard Fritz
|- 
| style="vertical-align:top" | Gustav Ehrke<br />
Gustav Ehrke Nachfl.
| style="vertical-align:top" | 1892 Mirchauer Weg 15 (ul. Partyzantów)<br />
1897–1900 Hauptstraße 18 (al. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1892<br />
1897–1900
| style="vertical-align:top" | 1892 Gustav Ehrke<br />
1897–1900 Alwina Gutzke
|- 
| style="vertical-align:top" | Roman von Czarliński (1868 ? –  19 X 1931 Gdańsk)<br /><br /><br />
Roman von Czarliński Nachfl. A.J. Pilarczyk
| style="vertical-align:top" | 1910 Breitgasse 1 (ul. Szeroka)<br />
1912 Töpfergasse 19 (ul. Garncarska)<br />
1916–1930 Töpfergasse 30 (ul. Garncarska)<br />
1930–1939 Töpfergasse 30 (ul. Garncarska)
| style="vertical-align:top" | 1910–1930<br /><br /><br />
1930–1939
| style="vertical-align:top" | 1910 – 1930 Roman von Czarliński<br /><br /><br />
1930–1939 Alojzy Józef Pilarczyk
|- 
| style="vertical-align:top" | K. Dahmcke 
| style="vertical-align:top" | 1914–1921 Stadtgraben 6 (Podwale Grodzkie)<br />
1928–1944 Dominikswall 4 (Wały Jagiellońskie)
| style="vertical-align:top" | 1914–1944
| style="vertical-align:top" | 1914–1944 Karl Dahmcke
|- 
| style="vertical-align:top" | L. Dannemann
| style="vertical-align:top" | Tagnetergasse 2 (ul. Tandeta)
| style="vertical-align:top" | 1817
| style="vertical-align:top" | 1817 L. Dannemann
|- 
| style="vertical-align:top" | Danziger Vorposten Buchhandlung
| style="vertical-align:top" | 1935 Jopengasse 11 (ul. Piwna)<br />
1939–1945 Langgasse 13 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1935–1945
| style="vertical-align:top" | 1935–1945 Gert Steinweg
|- 
| style="vertical-align:top" | W. Derwein<br /><br />

Derwein W. Nachfl. F. Tosch 
| style="vertical-align:top" | 1884 Breitgasse 20 (ul. Szeroka)<br />
1892 Breitgasse 118 (ul. Szeroka)<br />
1912–1916 Pfefferstadt 68 (ul. Korzenna)
| style="vertical-align:top" | 1884–1895<br /><br />
1912–1916
| style="vertical-align:top" | 1884–1895 Wilhelm Derwein<br /><br />
1912–1916 Franziska Tosch
|- 
| style="vertical-align:top" | Deutsche Buchgemeinschaft GmbH
| style="vertical-align:top" | 1931 Stadgraben 8 (ul. Podwale Grodzkie)<br />
1937 Langgarten 37 (ul. Długie Ogrody)
| style="vertical-align:top" | 1931–1937
| style="vertical-align:top" | 1931–1937 GmbH (spółka z o.o.)
|- 
| style="vertical-align:top" | Deutsche Volksbücherei und Auslieferungsstelle 
| style="vertical-align:top" | Altstädtischer Graben 110 (ul. Podwale Staromiejskie)
| style="vertical-align:top" | 1928–1930
| style="vertical-align:top" | 1928–1930 Georg Möbius
|- 
| style="vertical-align:top" | W. Devrient
| style="vertical-align:top" | Langgasse 35 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1849–1855
| style="vertical-align:top" | 1849–1855 Woldemar Devrient
|- 
| style="vertical-align:top" | E.L. Doubreck 
| style="vertical-align:top" | 1861–1869 Langgasse 35 (ul. Długa)<br />
1874 Langer Markt 1 (Długi Targ)
| style="vertical-align:top" | 1861–1874
| style="vertical-align:top" | 1861–1874 Ernst Ludwig Doubreck
|- 
| style="vertical-align:top" | Bernhard Edel
| style="vertical-align:top" | Fischmarkt 8 (Targ Rybny)
| style="vertical-align:top" | 1935
| style="vertical-align:top" | 1935 Bernhard Edel
|- 
| style="vertical-align:top" | Evangelische Missionsbuchhandlung
| style="vertical-align:top" | Langgarten 88 (ul. Długie Ogrody)
| style="vertical-align:top" | 1928–1935
| style="vertical-align:top" | 1928–1935 Paul Rad
|- 
| style="vertical-align:top" | Evangelische Vereinsbuchhandlung
| style="vertical-align:top" | 1897 Hundegasse 13 (ul. Ogarna) <br />
1912–1921 Hundegasse 106/107 (ul. Ogarna)<br />
1925–1928 Hundegasse 90 (ul. Ogarna)
| style="vertical-align:top" | 1897–1928
| style="vertical-align:top" | 1897–1928 Evangelischer Verein Danzig
|- 
| style="vertical-align:top" | Georg Falk Nachfl.
| style="vertical-align:top" | Lange Brücke 11 (ul. Długie Pobrzeże)
| style="vertical-align:top" | 1912
| 
|- 
| style="vertical-align:top" | Paul Fiebig
| style="vertical-align:top" | 1902–1923 Hauptstraße 12/13 (al. Grunwaldzka)<br />
1933 Hauptstraße 32 (al. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1902–1933
| style="vertical-align:top" | 1902–1923 Paul Fiebig<br />
1925–1933 Elfrieda Fiebig
|- 
| style="vertical-align:top" | Fritz Feldner
| style="vertical-align:top" | 1902–1909 Pelonkerstraße 1 (ul. Polanki)<br />
1925–1944 Pelonkerstraße 135 (ul. Polanki)
| style="vertical-align:top" | 1902–1944
| style="vertical-align:top" | 1902–1909 Fritz Feldner<br />
1925–1944 Johanna Feldner
|- 
| style="vertical-align:top" | Gebr. Freymann
| style="vertical-align:top" | Kohlenmarkt 28/29 (Targ Węglowy)
| style="vertical-align:top" | 1921–1925
| style="vertical-align:top" | 1921–1925 Gebr. Freymann (firma-dom towarowy; <br/>
zob. [[FREYMANN KASPAR, właściciel domu towarowego | Kaspar Freymann]]
|- 
| style="vertical-align:top" | Friede Georg
| style="vertical-align:top" | Kohlenmarkt 13 (Targ Węglowy)
| style="vertical-align:top" | 1935
| style="vertical-align:top" | 1935 Friede Georg 
|- 
| style="vertical-align:top" | [[GAZETA GDAŃSKA (I) | Gazeta Gdańska]]
| style="vertical-align:top" | 1900 Vorstädtischer Graben 49 (ul. Podwale Przedmiejskie)<br />
1924–1928 Kassubischer Markt 21 (Targ Kaszubski)
| style="vertical-align:top" | 1900–1928 
| style="vertical-align:top" | 1900 Bernard Milski<br />
1924–1928 Pelagia Palędzka
|- 
| style="vertical-align:top" | J. Gehl & Co. Volksbuchhandlung
| style="vertical-align:top" | Am Spendhaus 8 (ul. Sieroca)
| style="vertical-align:top" | 1928–1931
| style="vertical-align:top" | 1928–1931 Julius Gehl & Co. ([[GEHL JULIUS, polityk | Julius Gehl]])
|- 
| style="vertical-align:top" | F.S. Gerhard
| style="vertical-align:top" | 1797–1836 Heilige-Geist-Gasse 755 (ul. św. Ducha 16)<br />
1836–1848 Langgasse 39 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1797–1848
| style="vertical-align:top" | 1797–1831 Friedrich Samuel Gerhard<br />
1831–1848 [[GERHARD GUSTAV ADOLPH FRIEDRICH | Gustav Adolph Friedrich Gerhard]]
|- 
| style="vertical-align:top" | C. Goldstamm
| style="vertical-align:top" | 1806 Hundegasse 98 (ul. Ogarna)<br />
1817 Jopengasse 62 (ul. Piwna)
| style="vertical-align:top" | 1806–1817
| style="vertical-align:top" | 1806–1817 Carl Goldstamm
|- 
| style="vertical-align:top" | Ernst Gruih
| style="vertical-align:top" | 3. Damm 8 (ul. Grobla III)
| style="vertical-align:top" | 1884
| style="vertical-align:top" | 1884 Ernst Carl Wilhelm Gruih
|- 
| style="vertical-align:top" | Hansa Buchhandlung
| style="vertical-align:top" | 1925 Kohlenmarkt 7 (Targ Węglowy)<br />
1931 Große Wollwebergasse 8 (ul. Tkacka)<br />
1935–1944 Langgasse 69/70 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1925–1944
| style="vertical-align:top" | 1925, 1944 Fritz Pollakowsky
|- 
| style="vertical-align:top" | L.G. Homann<br /><br />
L.G. Homanm und F.A. Weber<br />
| style="vertical-align:top" | Jopengasse 19 (ul. Piwna)<br /><br />
Langer Markt 10 (Długi Targ)<br />
1931 Hundegasse 90 (ul. Ogarna)
| style="vertical-align:top" | 1837–1884<br /><br />
1884–1931
| style="vertical-align:top" | 1837–1874 Leopold Gottlieb Homann<br />
1892 Karl Beyer<br />
1897 Karl Beyer i Waldemar Scheibel<br />
1908–1924 Robert von Bötticher<br />
1931 Robert von Bötticher i Hugo Schultz
|- 
| style="vertical-align:top" | John und Rosenberg 
| style="vertical-align:top" | 1905–1918 Langer Markt 35 (Długi Targ)<br />
1921 Kohlenmarkt 13 (Targ Węglowy)<br />
1924–1925 Zeughaus-Passage, Große Wollwebergasse 1 (Pasaż Zbrojowni, ul. Tkacka)
| style="vertical-align:top" | 1905–1925
| style="vertical-align:top" | 1905–1918 Willi John i Paul Rosenberg<br />
1921–1925 Friedrich Händler
|- 
| style="vertical-align:top" | C.F. Kabus
| style="vertical-align:top" | Langgasse 55 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1846–1865
| style="vertical-align:top" | 1846–1865 Carl Friedrich Bruno Kabus
|- 
| style="vertical-align:top" | A.W. Kafemann
| style="vertical-align:top" | Ketterhagergasse 1/4 (ul. Zbytki)
| style="vertical-align:top" | 1924–1944
| style="vertical-align:top" | 1924–1944 Kafemann A.W. GmbH (spółka z o.o.)<br />
(zob. August Wilhelm Kafemann)
|- 
| style="vertical-align:top" | G.A. Krause
| style="vertical-align:top" | Brotbänkengasse 44 (ul. Chlebnicka)
| style="vertical-align:top" | 1817
| style="vertical-align:top" | 1817 G.A. Krause
|- 
| style="vertical-align:top" | Krömersche Buchhandlung
| style="vertical-align:top" | Adolf-Hitler-Straße 86 (ul. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1935–1937
| style="vertical-align:top" | 1935–1937 Kromer
|- 
| style="vertical-align:top" | G. Krosch (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | Kassubischer Markt 22 (Targ Kaszubski)
| style="vertical-align:top" | 1939–1944
| style="vertical-align:top" | 1939–1944 Gustav Krosch
|- 
| style="vertical-align:top" | Paul Lange 
| style="vertical-align:top" | Hauptstraße 91A (al. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1931–1933
| style="vertical-align:top" | 1931–1933 Paul Lange
|- 
| style="vertical-align:top" | H. Lau (artykuły muzyczne*)
| style="vertical-align:top" | 1874 Langgasse 74 (ul. Długa) <br />
1884 Große Wollwebergasse 10 (ul. Tkacka) <br />
1892–1921 Langgasse 71 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1874–1921
| style="vertical-align:top" | 1874–1901 Robert Hermann Lau<br />
1901–1921 Friedrich Paul Lau 
|- 
| style="vertical-align:top" | B. Lehmann
| style="vertical-align:top" | 1886–1935 Ziegengasse 11 (ul. Kozia)<br />
1936–1944 Stadtgraben 7 (ul. Podwale Grodzkie)
| style="vertical-align:top" | 1886–1944
| style="vertical-align:top" | 1897–1934 Bernhard Lehmann<br />
1935–1944 Ortwin Lehmann
|- 
| style="vertical-align:top" | W. Lohde
| style="vertical-align:top" | Hundegasse 95 (ul. Ogarna)
| style="vertical-align:top" | 1823–1825/1826
| style="vertical-align:top" | 1823–1826 Wilhelm Lohde
|- 
| style="vertical-align:top" | Loss
| style="vertical-align:top" | Matzkauschegasse 1 (ul. Ławnicza)
| style="vertical-align:top" | 1817
| style="vertical-align:top" | 1817 A. Loss
|- 
| style="vertical-align:top" | Ludendorf Bücherstube
| style="vertical-align:top" | Langer Markt 21 (Długi Targ)
| style="vertical-align:top" | 1935–1939
| style="vertical-align:top" | 
|- 
| style="vertical-align:top" | R. Markiewicz
| style="vertical-align:top" | Heilige-Geist-Gasse 87/89 (ul. św. Ducha)
| style="vertical-align:top" | 1928–1931
| style="vertical-align:top" | 1928–1931 Robert Markiewicz
|- 
| style="vertical-align:top" | E. Michałowski 
| style="vertical-align:top" | Milchkannengasse 15 (ul. Stągiewna)
| style="vertical-align:top" | 1877–1883
| style="vertical-align:top" | 1877–1883 Edward Michałowski
|- 
| style="vertical-align:top" | M. Obst
| style="vertical-align:top" | Lawendelgasse 2/3 (ul. Lawendowa)
| style="vertical-align:top" | 1933–1939
| style="vertical-align:top" | 1933–1939 Maria Obst
|- 
| style="vertical-align:top" | Alice Pfund
| style="vertical-align:top" | Faulgraben 9A (ul. Gnilna)
| style="vertical-align:top" | 1935
| style="vertical-align:top" | 1935 Alice Pfund
|- 
| style="vertical-align:top" | Rahnsche Buchhandlung
| style="vertical-align:top" | 1928 Große Wollwebergasse 26<br />
1935–1944 Große Wollwebergasse 12 (ul. Tkacka)
| style="vertical-align:top" | 1928–1944
| style="vertical-align:top" | 1928–1944 Gertrud Rahn
|- 
| style="vertical-align:top" | Ratsbuchhandlung
| style="vertical-align:top" | Ziegengasse 9 (ul. Kozia)
| style="vertical-align:top" | 1931–1944 
| style="vertical-align:top" | 1931–1944 Martin Kloschies
|- 
| style="vertical-align:top" | C.A. Reichel (artykuły muzyczne)
| style="vertical-align:top" | Heilige-Geist-Gasse 20 (ul. św. Ducha)
| style="vertical-align:top" | 1808–1839
| style="vertical-align:top" | 1808–1839 Carl Anton Reichel
|- 
| style="vertical-align:top" | Hermann Reinshagen
| style="vertical-align:top" | Adolf-Hitler-Straße 31 (al. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1942
| style="vertical-align:top" | 1942 Hermann Reinshagen
|- 
| style="vertical-align:top" | Léon Saunier
| style="vertical-align:top" | Langgasse 20 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1865–1921
| style="vertical-align:top" | 1865 Friedrich Wilhelm Herdig<br />
1866–1892 Georg Gottfried Adolph Scheinert<br />
1895–1897 Gustav Horn i Ernst Schlichting <br />
1908 Gustav Horn<br />
1914–1921 Max Schneider
|- 
| style="vertical-align:top" | C.A. Schultz
| style="vertical-align:top" | Langgasse 35 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1857
| style="vertical-align:top" | 1857 Carl August Schultz
|- 
| style="vertical-align:top" | D.G. Schultz (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | Faulgraben 17 (ul. Gnilna)
| style="vertical-align:top" | 1817
| style="vertical-align:top" | 1817 D.G. Schultz
|- 
| style="vertical-align:top" | E.E. Siegismund
| style="vertical-align:top" | Johannisgasse 56 (ul. Świętojańska)
| style="vertical-align:top" | 1892–1918
| style="vertical-align:top" | 1892–1918 Emil Ernst Siegismund
|- 
| style="vertical-align:top" | Spiro
| style="vertical-align:top" | 1921 Langgasse 2 (ul. Długa) <br />
1925–1935 Neugarten 35 (ul. Nowe Ogrody)
| style="vertical-align:top" | 1921–1935 
| style="vertical-align:top" | 1921–1935 Eugen Spiro
|- 
| style="vertical-align:top" | Georg Stilke
| style="vertical-align:top" | 1925 Hauptstraße 8 (al. Grunwaldzka)<br />
1928–1929 Hauptstraße 31 (al. Grunwaldzka) oraz<br />
1928–1930 Langgasse 27 i 1939 Langgasse 13 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1925–1939
| style="vertical-align:top" | 1925–1939 Georg Stilke
|- 
| style="vertical-align:top" | Tolkien (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | 1808 Tagnetergasse 11 (ul. Tandeta) <br />
1817 Kleine Scharmachergasse 3 (ul. Teatralna)
| style="vertical-align:top" | 1808–1817
| style="vertical-align:top" | 1808–1817 Christian Tolkien
|- 
| style="vertical-align:top" | Adolph Heinrich Troschel
| style="vertical-align:top" | Heilige-Geist-Gasse 14 (ul. św. Ducha)
| style="vertical-align:top" | 1796–1813
| style="vertical-align:top" | 1796–1813 [[TROSCHEL ADOLPH HEINRICH FERDINAND | Adolf Heinrich Troschel]]
|- 
| style="vertical-align:top" | August Trosien (antykwariat)
| style="vertical-align:top" | Petersiliengasse 6 (ul. Warzywnicza)
| style="vertical-align:top" | 1869–1912
| style="vertical-align:top" | 1869 Trosien, wdowa<br />
1874–1912 Rudolf Gäbert
|- 
| style="vertical-align:top" | K. und E. Twardy
| style="vertical-align:top" | Hauptstraße 8 (al. Grunwaldzka)
| style="vertical-align:top" | 1921
| style="vertical-align:top" | 1921 Elli Sternberg
|- 
| style="vertical-align:top" | Volksbuchhandlung
| style="vertical-align:top" | 1931 Schüsseldamm 24 (ul. Łagiewniki) <br />
1933 Am Spendhaus 6 (ul. Sieroca)
| style="vertical-align:top" | 1931–1933
| style="vertical-align:top" | Sozialdemokratische Partei Deutschland Danzig
|- 
| style="vertical-align:top" | F.A. Weber (księgarnia i artykuły muzyczne)<br /><br />
L.G. Homann und F.A.Weber<br />(wydawca prasy: „Katholisches Kirchenblatt für Diözese Culm und Ermland” 1869)
| style="vertical-align:top" | 1844 2. Damm 6 (ul. Grobla II) <br />
1854–1890 Langgasse 78 (ul. Długa)
| style="vertical-align:top" | 1844–1890<br />
1892–1928
| style="vertical-align:top" | 1844–1869 Franz Anton Weber<br />
1874–1888 Carl August Scharf
|- 
| style="vertical-align:top" | Weichsel Buchhandlung
| style="vertical-align:top" | Holzmarkt 15 (Targ Drzewny)
| style="vertical-align:top" | 1935–1944
| style="vertical-align:top" | 1935–1944 Wilhelm Riemer
|- 
| style="vertical-align:top" | Ziemssen (artykuły muzyczne)
| style="vertical-align:top" | 1861–1876 Langgasse 55 (ul. Długa) <br />
1892 Langer Markt 1 (Długi Targ)<br />
1897–1928 Hundegasse 36 (ul. Ogarna)<br />
1935 Langer Markt 47 (Długi Targ)
| style="vertical-align:top" | 1861–1935 
| style="vertical-align:top" | 1861–1900 [[ZIEMSSEN CONSTANTIN FRIEDRICH | Constantin Friedrich Ziemssen]]<br />
1908 Hermann Julich<br />
1914 Paulina Julich, wdowa<br />
1921–1939 Klara Dörmann
|- 
|  class=authorEgTab | *Uwaga: artykuły muzyczne = księgarnia muzyczna (nuty) + sprzęt muzyczny. <br /> {{author: MrGl}}
|}
<br /> '''Księgarnie 1945–1990.''' W latach 1945–1946 powstały w Gdańsku pierwsze po II wojnie światowej księgarnie prywatne i spółdzielcze. Ich rozwój zablokował dekret o upaństwowieniu i przejęciu przez powstałe 1 I 1950 Państwowe Przedsiębiorstwo Dom Książki. W latach następnych w Polsce i Gdańsku działały okresowo tylko małe prywatne antykwariaty, nieodgrywające roli na rynku księgarskim. Zmiany ustrojowe i systemowe z 1989 spowodowały złamanie w 1990 monopolu Domu Książki i rozpoczęcie reprywatyzacji rynku księgarskiego. Powstały księgarnie prowadzone przez osoby prawne i fizyczne, nowo założone, jak i przejęte od Domu Książki. Częste zmiany ich lokalizacji, nazw firm, jak i właścicieli, nie pozwalają na pełne przedstawienie ich dziejów w latach 1991–2010. {{author: PP}} {{author: MrGl}}<br /><br /> 
{| class="tableGda"
|- 
|+ Księgarnie prywatne, spółdzielcze i państwowe w latach 1945–1959
|- 
| 1946
| Atlas
| ul. Grunwaldzka 47
|- 
| 1948
| Książka, Spółdzielnia Wydawnicza
| ul. Jana z Kolna 8
|- 
| 1949–1950
| Książka i Wiedza, Spółdzielnia Wydawnicza
| ul. Jana z Kolna 8
|- 
| 1948–1950 
| Czytelnik, Spółdzielnia Wydawnicza
| ul. Grunwaldzka 8
|- 
| 1948–1950 
| Nauka
| ul. Barlickiego (ul. Dmowskiego) 5
|- 
| 1949–1950 
| Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych
| ul. Miszewskiego 16
|- 
| 1946–1950
| Księgarnia Gdańska (zob. Aleksander Krawczyński)
| ul. Grunwaldzka 66
|- 
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | 1950–1959
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Gdański Antykwariat Naukowy (zob. Aleksander Krawczyński)
| 1950–1953 ul. Grunwaldzka 66
|- 
| 1953–1959 ul. Marchlewskiego (Dmowskiego) 15
|-
|  class="authorEgTab" |   {{author: MrGl}}
|}
{| class="tableGda"
|- 
|+ Księgarnie Państwowego Przedsiębiorstwa Dom Książki w latach 1950–1990
|- 
| 1950–1990 
| pl. Sikorskiego 1, od 1953 pl. Gorkiego 1 (ul. Podwale Grodzkie 9)
|- 
| 1950–1951
| ul. Jana z Kolna 8
|- 
| 1950–1960
| al. Grunwaldzka 8
|- 
| 1950–1985
| al. Grunwaldzka 76/78 (Antykwariat Naukowy)
|- 
| 1950–1990
| ul. Barlickiego 1, od 1953 Marchlewskiego 1 (ul. Dmowskiego)
|- 
| 1950–1990 
| ul. Barlickiego 5, od 1953 Marchlewskiego 5 (ul. Dmowskiego), po 1970 antykwariat
|- 
| 1951–1990
| al. Grunwaldzka 94/96
|- 
| 1952–1990
| ul. Długa 62/63
|- 
| 1952–1990
| ul. Jedności Robotniczej 22 (Trakt św. Wojciecha)
|- 
| 1952–1990
| ul. Miszewskiego 16
|- 
| 1953–1980
| al. Grunwaldzka 66
|- 
| 1952–1990 
| ul. Łowczyńskiego 8 (ul. Góreckiego)
|- 
| 1955–1990
| ul. Kartuska 80
|- 
| 1958–1990
| Stocznia Gdańska, ul. Doki 1
|- 
| 1958–1990
| ul. Chopina 40
|- 
| 1958–1990
| al. Grunwaldzka 126/128
|- 
| 1960–1990
| al. Grunwaldzka 107/109, następnie nr 111/113 (Naukowa)
|- 
| 1960–1990
| ul. Heweliusza 32
|- 
| 1960–1990
| ul. Grobla II 12/14
|- 
| 1963–1990
| ul. Miszewskiego 5
|- 
| 1964–1972
| ul. Racławicka 8
|- 
| 1964–1990
| pl. Komorowskiego
|- 
| 1965–1990
| ul. Wyspiańskiego 25
|- 
| 1971–1990
| ul. Krzywoustego 25
|- 
| 1973–1990
| ul. Manifestu Połanieckiego 36
|- 
| 1974–1990
| ul. Śląska 66C
|- 
| 1974–1990
| ul. Rajska 6
|- 
| 1975–1990
| ul. Pomorska 88
|- 
| 1976–1990
| ul. Grobla I 13 (Antykwariat Naukowy im. A. Krawczyńskiego)
|- 
| 1978–1990
| ul. Łagiewniki 56 (Ossolineum)
|- 
| 1979–1990
| Długi Targ 37/38 (Klub Międzynarodowej Prasy i Książki)
|- 
| po 1982 – 1990
| ul. Paderewskiego 11 
|- 
| po 1982 – 1990
| ul. Opolska 3
|- 
| po 1982 – 1990
| ul. Gdańska 2
|- 
| 1988–1990
| ul. Dragana 17
|- 
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}}
|}
[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]