ORGANIZACJA WOJSKOWA POMORZA (1918–1920)
| < Poprzednie | Następne > |
ORGANIZACJA WOJSKOWA POMORZA (1918–1920) (OWP). W momencie wybuchu rewolucji listopadowej w 1918 w Niemczech w społeczeństwie polskim Prus Zachodnich pojawiła się tendencja do natychmiastowej rozprawy z zaborcą. Bezpośrednie przygotowanie do walki zbrojnej prowadzono za pośrednictwem legalnie działających organizacji, takich jak Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Towarzystwa Wojackie „Jedność” i Straż Ludową, podporządkowaną Podkomisariatowi Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku.
W końcu 1918 ukształtowała się na ich bazie Organizacja Wojskowa Pomorza, pod protektoratem komisarza Stefana Łaszewskiego, działająca w łączności z ośrodkiem dowodzenia w Poznaniu. Kierownikiem OWP został Franciszek Kręcki, jego zastępca dr Józef Wybicki. Dowództwo OWP mieściło się w biurze Wydziału Straży Ludowych Podkomisariatu, którego kierownikiem był Leon Czarliński. Teren Pomorza podzielono na cztery okręgi OWP, skupiające w swoich ośrodkach lokalnych od kilkuset do kilku tysięcy członków, których liczba w całości szacowana jest na 10 000 (Niemcy szacowali na 50 000).
Zwolennicy OWP liczyli na przybycie do Gdańska z Francji armii gen. Józefa Hallera i przy jej pomocy wyzwolenie spod władzy niemieckiej. Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, znając realia polityczne i militarne na Pomorzu, w momencie wybuchu powstania wielkopolskiego, w końcu grudnia 1918 wypowiedział się za ograniczeniem powstania do terenów Wielkopolski, przyczyniając się do wydania 3 I 1919 przez mjr. Stanisława Taczaka, głównodowodzącego wojskami powstańczymi, rozkazu o zaniechaniu walki zbrojnej na Pomorzu. OWP, podporządkowując się z trudem rozkazowi, zajęła się akcją przerzucania ochotników do armii powstańczej i wszelkiej pomocy (broń, wywiad, podatek narodowy) dla powstania w Wielkopolsce. Duże zasługi na tym polu położył Edmund Jonas – prezes Rady Żołnierzy Polaków oraz członek Wydziału Wykonawczego niemieckiej Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Gdańsku.
W niektórych ośrodkach Pomorza doszło do starć z żołnierzami niemieckimi, zwłaszcza z oddziałami Grenzschutzu, które przeszły do legendy jako lokalne powstania, podobnie jak partyzantka w Borach Tucholskich. Z ochotników pomorskich w wielkopolskiej armii powstańczej utworzono specjalne formacje wojskowe, między innymi pułki toruński, grudziądzki, starogardzki i kaszubski, wchodzące w skład dywizji strzelców pomorskich. Struktury organizacyjne OWP przetrwały do chwili przejęcia Pomorza przez Wojsko Polskie. Jej wielu działaczy uhonorowano Odznaką Frontu Pomorskiego i Krzyżem OWP z wizerunkiem Gryfa.
