LWI ZAMEK
| < Poprzednie | Następne > |
LWI ZAMEK, jedna z najwspanialszych renesansowych kamienic gdańskich, przy obecnej ► ul. Długiej 35. Nazwa pochodzi od umieszczonych w portalu w latach 70. XIX wieku dwóch postaci leżących, niewielkich lwów. W 2. połowie XIV i początku XV wieku posesja należała do rodziny Bartela Grossa. W XV wieku mieściła się tu krzyżacka mennica. Parcela do XIX wieku była przejściowa, rozciągała się od obecnej ul. Długiej po obecną ► ul. Ogarną (z domem tylnym pod nr 105). Nową kamienicę zbudowano w 1569 (data w szczycie budynku); autorstwo projektu przypisywane jest ► Hansowi Kramerowi. W 1573 właścicielem był Peter Behme.
Od 1615 posesja należała do ► ławnika Heinricha Schwarzwalda (1582–1630), 7 II 1636 wdowa po nim Brygida, siostra ówczesnego burmistrza i burgrabiego królewskiego ► Johanna Czirenberga, gościła w niej króla Polski Władysław IV, żegnającego się z gdańskimi matronami. Po ich spadkobiercach (zob. ► Johann Karl Schwartzwald), w XVIII i XIX wieku właścicielami byli między innymi: w latach 1781–1795 Johann Heinrich Lehmann, w 1809 kupiec Carl Wilhelm Hiller (1758–1818) (na parterze funkcjonował należący do niego sklep spożywczy), w 1817–1829 kupiec ► Georg Andreas Broschke, w 1829–1831 lekarz prywatny Johann Friedrich Wilhelm Schwan. Od 1838 właścicielem był księgarz ► Gustav Adolph Gerhard, w latach 1840–1855 na parterze działały: księgarnia „Buch und Kunst Handlung” należąca do zajmującego mieszkania w kamienicy z rodziną Waldemara Devrienta i biura drukarni Carla Edwina Gröninga. Kolejnym właścicielem był oficer gdańskiego garnizonu, baron Maximilian Ernst von Katzler (1806–1865), który – obok księgarni prowadzonej za jego czasów przez Ernsta Ludwiga Doubbrecka – uruchomił w kamienicy kasyno oficerskie, sam od 1864 mieszkał w Dreźnie). W 1868, nabywszy kamienicę od spadkobierców barona, właścicielem (już bez domu tylnego na Hundegasse 105) był kupiec Adalbert Joseph Karau, który na parterze otworzył sklep (towary lniane i przemysłowe) i wytwórnię parasoli. Za jego czasów, w 1871–1872 dokonano rozbiórki przedproża i przebudowano wejście do kamienicy. Jej nowy od 1884 właściciel, kupiec Franz Baumann (zm. po 1935), przejął sklep i wytwórnię parasoli (zachowując ich nazwę „Adalbert Karau”), inne pomieszczenia wydzierżawiał na sklep konfekcji damsko-męskiej firmy „Amort & Bolcio” i sklep owocowo-cytrusowy Hermanna Stegmannna (1892), następnie na bar szybkiej obsługi „Restaurant Automat” (1908–1914), restaurację „Löwenschloss” („Lwi Zamek”) (1918–1941), w 1918 działał tu krótko kantor firmy sprzedaży samochodów Artura Raube. Ostatnią właścicielką, od 1939, była Hildegarda Potrykus. Kolejne przebudowy doprowadziły do przekształcenia i usunięcia części wspaniałego wystroju.
Kamienica trójosiowa, czterokondygnacyjna, z poddaszem, pierwotnie z oficynami. Fasada opięta pilastrami w porządku doryckim, jońskim i korynckim (zmieniającymi się od dołu ku górze). Fryzy poszczególnych kondygnacji z belkowaniem, w którym na osi pilastrów są rzeźbione płyciny. Na osi fasady portal; z dwiema kanelowanymi kolumnami ustawionymi na wysokich cokołach, z przyłuczami dekorowanymi postaciami geniuszy. Na gzymsie umieszczono leżące figury lwów, pochodzące zapewne z dekoracji przedproża. Szczyt dekorowany pilastrami hermowymi, zwieńczony postacią Cerery.
W przyziemiu znajdowała się renesansowa sień, znana z rycin ► Johanna Carla Schultza (z 1854) i zdjęć archiwalnych. Ściany ogniowe sieni artykułowane były półkolistymi łukami wspartymi na rzeźbionych konsolach. Ściana arkadowa wspierała się na kanelowanych kolumnach, ustawionych na rzeźbionych podstawach. Fryz ozdabiały cztery płyciny z dekoracją rzeźbiarską przedstawiającą alegorie Gramatyki, Arytmetyki, Retoryki i Geometrii. Murowana klatka schodowa była przesklepiona.
Kamienica zniszczona w 1945, odbudowana w latach 1950–1953 w pełnej głębokości (jako trójtraktowa) według projektu architekta Jerzego Bojarskiego, z zamiarem odtworzenia wystroju sieni. Funkcjonalnie połączona z kamienicą nr 36. Fasadę zrekonstruowano według projektu architekta Wojciecha Zaleskiego w 1953 z użyciem fragmentów zabytkowej kamieniarki. Zabudowy parceli nie odtworzono. Po odbudowie zajmowana początkowo przez pracownie kreślarskie Miastoprojektu, od lat 60. XX wieku siedziba Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Od 1996 do 28 II 2022 (oficjalne opuszczenie budynku 18 III 2022) w części użytkowana przez Rosyjski Ośrodek Nauki i Kultury; na wyższych kondygnacjach znajdują się prywatne mieszkania. Od 2023 m.in. tymczasowa siedziba projektu Gdańsk Miasto Literatury, z docelową lokalizacją w odrestaurowanym ► Domu Dobroczynności/Sierocińcu.
