LANGE CARL, publicysta, poeta, tenisista, działacz sportowy
| < Poprzednie | Następne > |
CARL LANGE (27 I 1885 Berlin Schöneberg – 29 V 1959 Brema-Oberneuland), publicysta, poeta, tenisista, działacz tenisowy. Najmłodszy z sześciu synów Carla (1850-1921), berlińskiego bankiera, i Mathilde (1851-1923), córki lipskiego kapelmistrza i dyrektora muzycznego Gustava Adolfa Friedricha Riede (1820-1879). Absolwent liceum w Berlinie, jako uczeń w 1902 odwiedził Gdańsk podczas jednego z sopockich turniejów tenisowych. W 1903 zaciągnął się jako Fahnenjunker (odpowiednik podchorążego) do 2. Zachodniopruskiego Pułku Artylerii Pieszej Nr. 17 (2. Westpreußisches Fußartillerie-Regiment Nr. 17), którego 1.batalion stacjonował czasowo w Gdańsku–Nowym Porcie. W czasie pobytu w wojsku kolejne rozkazy kierowały go do Berlina na Technische Akademie, Militär-Turnanstalt, producenta telegrafów Siemensa & Halske i Kavallerie-Telegraphenschule, a już jako oficera do jednostek wojskowych w Swinemünde (Świnoujście) i Borkum na wschodnio-fryzyjskiej wyspie o tej samej nazwie, uczęszczał także na wykłady z literatury i sztuki Adalberta Matthaei na Technische Hochschule Danzig i Heinricha Wölfflina na Friedrich-Wilhelms-Universität w Berlinie. W 1912 w Lipsku ukazał się tomik jego poezji Verse, w 1914 w Berlinie kolejny - Strom aus der Tiefe.
Podczas I wojny światowej, w której zginęli jego czterej bracia, początkowo szef baterii przeciwlotniczej na froncie wschodnim, po powrocie do Borkum na zlecenie dowódcy twierdzy w celu „przybliżenia żołnierzom ojczystej sztuki i poezji” wydawał pismo „Borkumer Kriegszeitung” (wybór tekstów wydany drukiem jako Auswahlband der Borkumer Kriegszeitung, Berlin 1917). Pod koniec wojny był dowódcą batalionu na froncie zachodnim, m.in. organizował programy muzyczno-literackie, także w radiu frontowym. W 1920 na własną prośbę zwolniony z wojska w stopniu majora, zamieszkał w Oliwie.
W 1919 wydał tomik Harzbuch zilustrowany przez Bertholda Hellingratha. Założyciel w 1919 i do 1939 wydawca „Ostdeutsche Monatshefte”, gdzie – jako zwolennik porozumienia pomiędzy różnymi środowiskami - publikował utwory autorów różnej orientacji politycznej, m.in. Wernera Bergengrüna, Hansa Friedricha Bluncka, Lovisa Corintha, Hansa Francka, Maxa Halbego, Carla i Gerharta Hauptmannów, Käthe Kollwitz, Agnes Miegel czy Waltera von Molo. W 1920 opublikował w obronie feldmarszałka Augusta von Mackensena głośną książkę Der Kronprinz und sein wahres Gesicht, następnie jej kontynuacje, Geist von Potsdam. Der Kronprinz (1933), Deutscher Geist 1935 (1934) oraz Generalfeldmarschall von Mackensen (1935). Współpracował z innymi pismami gdańskimi i niemieckimi. Współzałożyciel poetyckiego stowarzyszenia "Die Kogge" (w 1932 zorganizował jego zjazd w Gdańsku, w 1963 reaktywował w Minden). Autor zbiorów wierszy i książek o Gdańsku i Operze Leśnej w Sopocie (m.in. razem z Fritzem Braunem Die Freie Stadt Danzig, 1929 oraz Die Zoppoter Waldoper). Od marca 1926 kierownik literacki wysoko nakładowego (20.000) kalendarza „Danziger Bote”. W 1933 podpisał, razem z 87 innymi niemieckimi pisarzami, "Deklarację lojalności wobec Adolfa Hitlera" ("Gelöbnis treuester Gefolgschaft für Adolf Hitler").
Tenisista, wygrał już pierwszy turniej juniorów, w którym wystartował (Berlin, 1897). Wielokrotny mistrz Niemiec w kategorii juniorów, także w deblu ze swym bratem Erichem. Dwukrotny mistrz Niemiec seniorów (1902, 1909), w czasach seniorskich partner deblowy zaprzyjaźnionego z nim Kronprinza (następcy tronu) Wilhelma Hohenzollerna w oficjalnych turniejach. Uczestnik turniejów międzynarodowych, jeden z najlepszych sportowców w II Wolnym Mieście Gdańsku. Jeszcze w 1954 wystąpił jako zawodnik w Otwartych Mistrzostwach Niemiec w Hamburgu. Łącznie jako zawodnik zdobył przeszło 100 tytułów mistrzowskich i ponad 800 nagród. Także działacz tenisowy, m.in. w 1899 współzałożyciel sekcji tenisowej klubu Blau-Weiß Berlin (jako Lawn-Tennis-Club 1899), następnie jego członek honorowy; w 1902-1903 przewodniczący Ostdeutscher Lawn-Tennis-Turnier–Verband, od 1920 przewodniczący odrębnego już Gdańskiego Stowarzyszenia Tenisowego (Danziger Tennisverein) oraz członek zarządu Niemieckiego Związku Tenisa (Deutscher Tennisbund).
Po zakończeniu II wojnie światowej mieszkał w jednej z willi przy ul. Hołdu Pruskiego w Gdańsku-Oliwie. W lipcu 1945 wysiedlony został z Gdańska, mieszkał w swoim górskim domku w Wernigerode (Harz, strefa radziecka); szykanowany i w 1950 z powodu „zagrożenia dla bezpieczeństwa NRD” aresztowany i postawiony przed sądem. Mimo wyroku uniewinniającego uciekł do Bremy gdzie w 1955 wznowił wydawanie pisma „Ostdeutsche Monatshefte”. Członek PEN Clubu.
Odznaczony Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec I klasy (Bundesverdienstkreuz 1. Klasse, 1958). Laureat Zachodniopruskiej Nagrody Kulturalnej (Westpreußischer Kulturpreis, 1959). Od 1919 żonaty był z Marią (ur, 2 II 1898 Brema – zm. Brema), córką bremeńskiego kupca Johanna Daniela Ruytera (27 VIII 1854 Brema – 4 III 1931 Brema) i Emilii z domu Lange (26 X 1860 Brema – 22 XII 1936 Hamburg). Ojciec Ericha (30 V 1928 Gdańsk – 24 X 2010 Heidelberg), Evy Marii (ur. 17 II 1923 Gdańsk) zamężnej Schröck oraz Helgi (ur. 7 IX 1925 Gdańsk). (zob. Elsa Faber, ilustracja 3).
Bibliografia:
b. k. , Coś tu jest nie w porządku. O poecie i pisarzu Carlu Lange z Oliwy, „Dziennik Bałtycki”, nr 29, 21 VI 1945, s. 2.
Carl Lange siebzig Jahre alt, "Berliner Tennis-Blatt", 1955, H. 1/2, s. 6.
Danziger Bürgerbuch. Bilder aus Leben und Wirken Danziger Männer und Frauen in Politik, Wirtschaft, Presse, Kunst, Wissenschaft, Danzig 1927.
Luh Jürgen, Carl Lange und „Der Kronprinz“, Texte des RECS #42, 11/05/2021, https://recs.hypotheses.org/6381.
Radke Heinz, Lange Carl, w: Neue Deutsche Biographie, Bd. 13, Berlin 1982, s. 565.
Steinke Marianne, Eine Brücke zum Osten geschaffen, "Das Ostpreußenblatt", 26 I 1985, s. 9.
