KRZESZEWSKI JAN, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JAN KRZESZEWSKI, pseudonim „Józef Kawczyński” (18 X 1895 Małocin koło Nakła nad Notecią – 22 III 1940 Stutthof), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu sierżanta rezerwy, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn mistrza kołodziejskiego Stanisława Krzeszewskiego (ur. 22 IV 1867 Jeżewo koło Łabiszyna) i Weroniki z domu Rafińskiej (ur. 2 I 1868 Ryczywieś koło Bydgoszczy). Brat Franciszka (ur. 16 IX 1893 Małocin), Romana (ur. 24 VI 1906 Żurawie koło Szubina), Eleonory (ur. 10 IV 1908 Żurawie) i Władysława (ur. 1 XII 1903 Żurawie).
Z zawodu krawiec. W czasie I wojny światowej służył w armii niemieckiej, następnie żołnierz Armii Polskiej gen. Józefa Hallera. W Gdańsku prowadził zakład krawiecki przy Breitgasse 67 (ul. Szeroka) i Langgarten 9 (ul. Długie Ogrody). Od 1 VIII 1935 przyjęty do pracy w WST jako czeladnik krawiecki z uposażeniem XII grupy, po okresie próbnym z XI grupą uposażenia i 125-proc. dodatkiem lokalnym. W związku ze zmianą zatrudnienia przeniósł się do Nowego Portu, gdzie mieszkał na Olivaer Strasse 35c (ul. Oliwska), następnie zaś przy Hindersinstrasse 1 (ul. Kasztanowa).
Członek Związku byłych Powstańców i Wojaków oraz Związku Podoficerów Rezerwy, który reprezentował na drużynowych zawodach strzeleckich, zorganizowanych 11 IX 1938 w Gdańsku w ramach Dnia Wychowania Fizycznego Młodzieży. Zwyciężył w nich otrzymując zespołowo (razem z Alojzym Troką, Augustynem Liedtke, Franciszkiem Ceynową, Marcinem Ruszkowskim i Antonim Meissnerem) nagrodę w postaci karabinka (dar komisarza generalnego RP w Gdańsku Mariana Chodackiego) oraz proporzec (dar Polskiej Rady Sportowej w Gdańsku).
Zmobilizowany 24 VIII 1939. Podczas obrony WST znajdował się w obsadzie tzw. placówki Deika ( Władysław Deik), celowniczy lekkiego karabinu maszynowego. 1 września około godz. 7, na rozkaz kapitana Franciszka Dąbrowskiego, placówka została przeniesiona w rejon schronów amunicyjnych, pomiędzy wartownią Nr 5 i placówką „Fort”. Po kapitulacji, od 7 września był przetrzymywany koszarach na Biskupiej Górce, skąd 11 września został przetransportowany z innymi westerplatczykami do stalagu Stablack I A (Stabławki) w Prusach Wschodnich, gdzie otrzymał numer jeniecki 2475. Zwolniony 19 XII 1939, powrócił do Gdańska. W związku z zajęciem przez Niemców koszar w Nowym Porcie, gdzie miał dotychczas mieszkanie, zatrzymał się przy Am Leegetor Tor 3 (ul. Dolna Brama). Aresztowany przez gestapo, został osadzony w obozie Stutthof. Zginął prawdopodobnie w zbiorowej egzekucji 67 działaczy polskich z Wolnego Miasta Gdańska oraz Pomorza. Podczas ekshumacji ofiar zbrodni, która odbyła się na terenie Nadleśnictwa Stegna 28 listopada – 4 grudnia 1946, jego szczątki nie zostały jednak rozpoznane, choć udział w identyfikacji brała udział żona Anna. Pomordowanych pochowano 4 IV 1947 na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu na Zaspie.
Odznaczony Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921, w 1937 otrzymał Medal Niepodległości, wyróżniony Państwową Odznaką Sportową. Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska. Upamiętniony na tablicy poświęconej honorowym obywatelom Gdańska, która znajduje się na Westerplatte. Żonaty był z Jadwigą Agnieszką z domu Bryllowską (7 XI 1902 Gdańsk – 1937 Gdańsk), córką robotnika Józefa Bryllowskiego i Marianny z domu Makurat. Ojciec Janiny (zm. po 1937), Marianny (4 IX 1924 Gdańsk – 1991) oraz Krystyny po mężu Jasińską (ur. 28 XII 1925 Gdańsk). Po owdowieniu ożenił się w 1938 z Anną Pieper (ur. 20 I 1902 Puck), córką marynarza Bernarda Piepera i Marii z domu Ceynowa.
Bibliografia:
Archiwum rodzinne Sylwii Krzeszewskiej.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Akta KGRP, sygn. 259/1068, k. 20, Rozkaz Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte Nr 18 z dnia 31 III 1938; Kolekcja Stanisławy Górnikiewicz-Kurowskiej, Teczka osobowa Krzeszewski Jan.
„Straż Gdańska” nr 18 z 15 IX 1938.
Dąbrowski Franciszek, Wspomnienia z obrony Westerplatte. Wspomnienia i dokumenty, Gdańsk 1957.
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 2012 (wyd. 2 uzupełnione i poprawione).
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023 (przez indeks).
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
