KRUSZYŃSKI ZBIGNIEW, działacz polityczny, urzędnik, dyrektor
| < Poprzednie | Następne > |
ZBIGNIEW JAN KRUSZYŃSKI (16 IV 1921 Poznań – 12 VIII 1987 Sopot), działacz polityczny, urzędnik. Syn przybyłych z Syberii do Poznania 2 IV 1921 urzędnika Józefa (ok. 1884 – 1953 lub 1954) i Zenoidy z domu Mezerlińskiej (2 IX 1892 Jekaterynburg, Rosja – 1956), brat Haliny (ur. 1919) i Zofii (zm. 1947). W kartotece mieszkańców Poznania (1870–1931) zarówno jego rodzice, jak i on występują pod nazwiskiem Kruszczyński. W okresie pracy politycznej (1945–1964) jako pierwszego używał imienia Jan, później Zbigniew.
Ukończył siedem klas szkoły podstawowej w Poznaniu, później łącznie dwie klasy gimnazjum kupieckiego. W trakcie nauki i po niej pracował dorywczo jako goniec, ekspedient i robotnik rolny w różnych miejscowościach. W lipcu 1939 wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego, służył w 69. Pułku Piechoty w Gnieźnie. Walczył w wojnie obronnej Polski, 17 IX 1939 pod Kutnem został wzięty do niewoli. Przez kilka tygodni przebywał w obozie jenieckim w Kutnie, został zwolniony z powodu młodego wieku. W 1940 wywieziony na roboty do Niemiec, gdzie do końca II wojny światowej pracował w odlewni metalu we Freitel koło Drezna.
Po powrocie do kraju pracował jako robotnik w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym (SPB) Warszawa-Mokotów (lipiec–grudzień 1945). Formalnie od 28 IX 1945 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR), od 15 XII 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W SPB pełnił funkcję kierownika propagandy koła PPR. W latach 1945–1957 i 1960–1964 był etatowym pracownikiem politycznym PPR/PZPR na kolejnych stanowiskach: słuchacz pięciotygodniowej szkoły partyjnej w Warszawie (październik – 22 XII 1945) i (zapewne) instruktor Wydziału Organizacyjnego Komitetu Warszawskiego.
Od stycznia 1946 w województwie gdańskim, pracował jako instruktor organizacyjny (od stycznia 1946), instruktor propagandy (od marca 1946) i referent personalny (od marca 1947) Komitetu Miejskiego (KM) w Gdańsku, II sekretarz Komitetu Powiatowego (KP) w Tczewie (od listopada 1948), instruktor Wydziału Organizacyjnego Komitetu Wojewódzkiego (KW) w Gdańsku (od stycznia 1949), II sekretarz KP w Kartuzach (od kwietnia 1949), I sekretarz KM w Sopocie (od listopada 1949), I sekretarz KP w Tczewie (od kwietnia 1951), zastępca kierownika Wydziału Organizacyjnego KW w Gdańsku (od stycznia 1952), słuchacz dwuletniej szkoły partyjnej przy Komitecie Centralnym (KC) w Warszawie (od września 1952), I sekretarz KM w Gdyni (od października 1954), kierownik Wydziału Organizacyjnego KW w Gdańsku (od lutego 1956). Członek Miejskiej Rady Narodowej w Gdyni (wybrany 15 XII 1954). W kolejnych miastach był członkiem egzekutyw poszczególnych komitetów; członek KW PZPR (styczeń–grudzień 1956 i od kwietnia 1962 do 1965?). W latach 1946–1947 był członkiem Związku Walki Młodych (ZWM), ponadto od 1946 Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych i od 1947 Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (TPPR).
W ramach oczyszczania aparatu partyjnego po Październiku ’56 do końca 1956 został usunięty ze stanowiska (prawdopodobnie 30 XI 1956) i innych pełnionych funkcji. Jako stypendysta KW PZPR został skierowany do pracy w Technikum Budowy Okrętów w Gdańsku, z której prawdopodobnie zrezygnował. Formalne zwolnienie nastąpiło w marcu lub kwietniu 1957. W późniejszych latach uczył się w Państwowym Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących w Gdańsku, w którym zdał maturę w 1960.
Po zwolnieniu z pracy partyjnej pracował podobno jako inkasent w elektrowni w Gdyni, następnie kierownik klubu Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (TPPR) (marzec – 15 V 1957) i zastępca przewodniczącego Komisji Gdańskiej Gry Liczbowej „Jantar” (15 V 1957 – 30 IX 1958), skąd został skierowany przez KW PZPR na stanowisko zastępcy kierownika Urzędu Spraw Wewnętrznych Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (1 X 1958 – 31 III 1960). Formalnie od 1 V 1960, urlopowany na czas nieokreślony do pracy w KW PZPR w Gdańsku, został zatrudniony jako kierownik reaktywowanego (po zlikwidowaniu na początku 1957) Wydziału Administracyjnego Komitetu Wojewódzkiego w Gdańsku (1 IV 1960 – 31 VII 1964). Decyzja o jego odwołaniu zapadła najpóźniej w kwietniu 1964. Objął następnie stanowisko dyrektora naczelnego Państwowej Chłodni Składowej Wojewódzkich Zakładów Chłodniczych (późniejsze Przedsiębiorstwo Przemysłu Chłodniczego „Lodmor”) w Gdańsku. W 1975 przeszedł na emeryturę.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), odznaką „Za zasługi dla Gdańska” (1965?), odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego (1964).
Po przybyciu do Trójmiasta początkowo mieszkał w Gdańsku, od 1949 w Sopocie. Żonaty był z Zofią Lucyną z domu Szczepańską (27 IV 1925 – 18 V 2011), ojciec Wiesława (4 VIII 1947 – 2 V 2014), Romana (ur. 9 I 1949) i Teresy (ur. 1 IV 1953). Pochowany wraz z żoną i teściową na Cmentarzu Parafialnym w Sopocie (w bazie pochowanych na cmentarzu podana błędna data urodzenia (27 IV 1921)).
Bibliografia:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. CK XX 1923, Akta osobowe Jana Kruszyńskiego.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku, sygn. 2384/12398, Akta osobowe Zbigniewa Kruszyńskiego.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta miasta Poznania, 14681, Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931, k. 455.
Czerwiński Daniel, „Obecnie zainteresowanie się obywatelem wymaga dowodów…”. Analiza pracy organów bezpieczeństwa podczas egzekutywy KW PZPR w Gdańsku 9 marca 1956 roku, „Komunizm. System – Ludzie – Dokumentacja”, 2016, nr 5.
Kaliszuk Kamil, Nie ma sytuacji beznadziejnych. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1956–1959, Gdańsk–Warszawa 2023.
Kłodziński Marcin, Funkcjonowanie aparatu władzy politycznej w Tczewie i powiecie tczewskim w latach 1945–1956 (w druku).
