KOWALCZYK ANDRZEJ, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
ANDRZEJ KOWALCZYK (27 XI 1914 Kietlin, gmina Radomsko, powiat radomszczański, obecnie województwo łódzkie – 1 IX 1939 Westerplatte), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu kaprala nadterminowego, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Antoniego i Wiktorii z domu Barankiewicz.
Czynną służbę wojskową odbywał w 85. Pułku Piechoty w Nowej Wilejce. Po jej ukończeniu pozostał w jednostce jako żołnierz nadterminowy w stopniu kaprala. 22 VII 1939 przeniesiony czasowo do 2. Morskiego Pułku Strzelców w Gdyni. Stąd, drogą morską, 13 VIII 1939 przeniesiony do WST wraz z 24 innymi żołnierzami. Od 17 VIII przydzielony do składu 1. drużyny I. plutonu. Rozkazem dziennym Nr 241 z 31 VIII 1939 wyznaczony na stanowisko dowódcy pogotowia.
Po rozpoczęciu działań wojennych walczył w obsadzie placówki „Prom”. W godzinach porannych 1 września został ranny. Według relacji dowódcy placówki, porucznika Leona Pająka, ranę otrzymał podczas likwidowania prowadzącej ogień niemieckiej wartowni, znajdującej się za murem, w pobliżu bramy głównej. Podczas transportu do wartowni Nr 1 pozostawiony został na jej przedpolu przez niosących go kolegów. Nocne próby odszukania go przez żołnierzy z obsady wartowni Nr 1 nie dały rezultatu. Ciała nie znaleziono również po kapitulacji.
W lipcu 1963, w czasie przebudowy nabrzeży portu gdańskiego, podczas prowadzenia wykopów na placu budowy, natrafiono na ludzkie szczątki. Na podstawie znalezionych przy nich rzeczy stwierdzono, że był to polski żołnierz. Na podstawie lokalizacji znaleziska oraz w oparciu o rzeczy osobiste, które rozpoznali uczestniczący w identyfikacji Westerplatczycy, stwierdzono, że poległym był kpr. Andrzej Kowalczyk. Do czasu ostatecznej identyfikacji odnalezione szczątki złożono w grobie na cmentarzu Srebrzysko. Identyfikacji nie przeprowadzono.
1 IX 1992 szczątki przeniesiono do grobu na cmentarzu żołnierzy polskich na Westerplatte. W związku z budową nowego cmentarza, pracownicy Muzeum II Wojny Światowej 16 III 2021 dokonali ekshumacji złożonych tam prochów mjr. Henryka Sucharskiego i szczątków kaprala Andrzeja Kowalczyka. W trakcie wstępnych komisyjnych oględzin stwierdzono jednak, że wśród szczątków mających należeć do tego drugiego są elementy wyposażenia wojskowego należącego do żołnierzy niemieckich w końcowym okresie II wojny światowej.
Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1945 pośmiertnie). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Akta KGRP, sygn.. 259/1068, k. 121, Rozkaz Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte Nr 29 z dnia 14 sierpnia 1939 r.
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 2012 (wyd, 2, poszerzone i poprawione).
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023, s. 27, 92.
Samól Wojciech, Lista poległych we wrześniu 1939 żołnierzy Wojska Polskiego. Załoga Westerplatte, Gdańsk 2020.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski. Warszawa 1978.
