JURKOWSKI JÓZEF, oficer Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
JÓZEF JURKOWSKI (Jungman; Jungban) (30 III 1913 Lublin – ? Kopenhaga), pułkownik (według niektórych źródeł major) Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (UBP). Syn Dawida (Daniela) i Rywki (Marii). W 1928 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce (późniejszego Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (KZMP)). Po ukończeniu gimnazjum od 1932 był zawodowym funkcjonariuszem Komitetu Centralnego KZMP: sekretarzem okręgów Lublin, Siedlce i Płock. W latach 1933–1934 i 1935–1939 osadzony w więzieniach za komunistyczną działalność polityczną. 6 IX 1939 opuścił więzienie (po ucieczce strażników) i udał się do Kowla, gdzie pracował w Radzie Związków Zawodowych. Od kwietnia 1941 przebywał w Charkowie.
Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej (22 VI 1941) do grudnia 1941 służył w Armii Czerwonej. Po zwolnieniu z armii został zatrudniony jako traktorzysta w sowchozie Młoda Gwardia pod Kujbyszewem. W listopadzie 1942 wyznaczony na stanowisko instruktora Obwodowego Komitetu Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) w Kujbyszewie. Pod koniec roku rozpoczął pracę w tamtejszej fabryce łożysk, a od stycznia do maja 1943 pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komitetu Fabrycznego w tymże zakładzie pracy. 20 V 1943 rozpoczął służbę w 1. Dywizji Piechoty Wojska Polskiego (WP) im. Tadeusza Kościuszki. Pełnił funkcje: zastępcy do spraw polityczno-wychowawczych Dowódcy Kompanii Czołgowej i zastępcy do spraw polityczno-wychowawczych Dowódcy Baonu Szturmowego (24 VI 1944 – 1 VIII 1944), był adiutantem Naczelnego Dowódcy WP (12 X 1944 – 22 I 1945).
Od listopada 1944 w Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Wieloletni pracownik organów bezpieczeństwa państwa: 1 VIII 1944 – 12 X 1944 oficer do zleceń specjalnych Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, 23 I 1945 – 25 XII 1945 p.o. kierownika Grupy Operacyjnej na Górnym Śląsku, 25 XII 1945 – 15 III 1948 kierownik Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Bydgoszczy. Od 15 III 1948 do 15 VIII 1950 kierownik WUBP w Gdańsku. Z racji pełnionej funkcji zasiadał w egzekutywie Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i miał realny wpływ na kształtowanie życia społecznego (stalinizację) Gdańska. Był współodpowiedzialny za represje wobec członków gdańskiej opozycji politycznej i brutalne metody stosowane w procesie „zjednoczenia” Polskiej Partii Socjalistycznej i PPR. W świetle dotychczasowych ustaleń dotyczących referendum w 1946 i wyborów w 1947 należy przyjąć, że jako kierownik WUBP był współodpowiedzialny za ich sfałszowanie.
W okresie 15 III 1950 – 1 IX 1951 oddelegowany do dyspozycji wiceministra Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP), 1 IX 1951 – 1 XII 1951 starszy inspektor MBP, 1 XII 1951 – 1 I 1955 szef WUBP / Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego (KdsBP) w Katowicach (Stalinogrodzie), 1 VI 1955 – 1 VI 1956 dyrektor Departamentu V KdsBP w Warszawie, 12 VI 1956 przeniesiony do Jednostki Wojskowej nr 2000 (Zarząd II Sztabu Generalnego WP). W 1956 skierowano go do Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Indochinach. 31 V 1958 został zwolniony ze służby. Otrzymywał rentę z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i pracował w Zarządzie Budowy Maszyn Pompowych w Warszawie. 4 VIII 1969 pozwolono mu wyjechać do Danii, gdzie aż do śmierci pracował jako kustosz w Bibliotece Królewskiej (Det Kongelige Bibliotek) w Kopenhadze. 26 III 1971 na fali antysemickiej czystki w Siłach Zbrojnych PRL – na mocy rozkazu podpisanego przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego – został zdegradowany do stopnia szeregowca. Jako powód podjęcia takiej decyzji podano „brak wartości moralnych”.
W latach 40. i 50. odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy, medalem „Zasłużonym na Polu Chwały”, Krzyżem Partyzanckim, Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Medalem X-lecia Polski Ludowej, Złotym Krzyżem Zasługi (trzy razy).
