IŻEWSKA TERESA, aktorka
| < Poprzednie | Następne > |
TERESA IŻEWSKA (8 IV 1933 Warszawa – 26 VIII 1982 Gdańsk), aktorka teatralna i filmowa. Po wojnie zamieszkała z matką w Łodzi, gdzie w 1951 zdała maturę. W 1952 rozpoczęła studia chemiczne na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Na pierwszym roku przeniosła się do warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, gdzie w 1957 została absolwentką Wydziału Aktorskiego. Była współautorką sztuki Tylko dziewięćdziesiąt dziewięć, napisanej z Piotrem Paradowskim i wystawionej w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie 7 III 1964.
W latach 1958–1963 występowała w Teatrze Dramatycznym we Wrocławiu, w 1963–1964 w Teatrze Ludowym w Krakowie. Od 1964 roku do śmierci występowała w Teatrze Wybrzeże. Zadebiutowała tu w sztuce Stanisława Grochowiaka Król IV w reżyserii Piotra Paradowskiego. Zagrała m.in. w Tangu Sławomira Mrożka w reżyserii Piotra Paradowskiego (premiera 21 XI 1965), Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego w reżyserii Marka Okopińskiego (premiera 16 V 1973), Dziadach Adama Mickiewicza w reżyserii Macieja Prusa (premiera 3 XI 1979), a także w sztukach Izaaka Babla, Mikołaja Gogola, Moliera, Williama Shakespeare’a, Stanisława Wyspiańskiego i innych. Jej pożegnaniem ze sceną była rola Anioła w Betlejem polskim Lucjana Rydla w reżyserii Marcela Kochańczyka (premiera 21 I 1982).
Do historii polskiego kina przeszła jej rola Stokrotki, uczestniczki powstania warszawskiego, w filmie Kanał (1957) Andrzeja Wajdy. Film otrzymał w 1957 na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes nagrodę „Srebrnej Palmy”, jej wypowiedź dla prasy francuskiej o niskich zarobkach polskich aktorów spowodowała, że nie otrzymywała później zgody władz polskich na wyjazdy zagraniczne (mimo wielu propozycji).
Zagrała m.in. w polskim naśladownictwie westernu Rancho Teksas (1958) Wadima Berestowskiego, Bazie ludzi umarłych (1959) Czesława Petelskiego, Nafcie Stanisława Lenartowicza (1961), Mansardzie Konrada Nałęckiego (1963), Rozwodów nie będzie Jerzego Stefana Stawińskiego (1964). Przez ostatnich 19 lat życia wystąpiła w kilku filmowych epizodach, m.in. w serialu dla dzieci Podróż za jeden uśmiech (1971); po raz ostatni – w Odwecie (1982) Tomasza Zygadły.
Między 1971 a 1982 zagrała w pięciu spektaklach telewizyjnych, w sztukach Theodore’a Dreisera, Antoniego Czechowa, Edwarda Wołodarskiego, Michała Bałuckiego i Maksyma Gorkiego.
Nagrodzona "Lajkonikiem Filmowym 57" w krakowskim plebiscycie prasowym dla najlepszej aktorki. Nominowana do nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA) za najbardziej obiecujący debiut aktorski w głównej roli (1959) oraz – pośmiertnie – do nagrody „Złotej Kaczki” dla „Najlepszej aktorki polskich filmów historyczno-kostiumowych” w filmie Kanał (2009).
Mieszkała przy ul. Modzelewskiego 2 (obecnie ul. Sychty, Gdańsk–Strzyża). Była trzykrotnie zamężna – ze śpiewakiem Andrzejem Winciorem (1928 – 1 II 2012 Warszawa; córka Ewa Zabawa-Dmitruk, ur. 1951), reżyserem Piotrem Paradowskim (24 IV 1932 Tczyca powiat Miechów – 14 II 2013 Kraków) i w latach 1964–1974 z aktorem Zbigniewem Grochalem (ur. 3 VI 1944 Czechowice–Dziedzice). Zmarła śmiercią samobójczą po zażyciu środków nasennych i dwóch miesiącach pozostawania w śpiączce. Pochowana na cmentarzu Łostowickim (Cmentarz Komunalny nr 5).
