GWIAZDOWSKI TADEUSZ, aktor, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
w spektaklu W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu
w Teatrze Wybrzeże, 1978
TADEUSZ GWIAZDOWSKI (właściwie Antoni Gwiazdowski) (1 IX 1918 Hamborn (obecnie dzielnica Duisburga) – 12 XII 1983 Gdynia), aktor, patron gdańskiej ulicy. Po 1920 z rodziną w Bydgoszczy, ojciec był pracownikiem PKP. Jako uczeń gimnazjum w sezonie 1936/1937 należał do zespołu aktorskiego Teatru Polskiego w Bydgoszczy (statystował i brał udział w przedstawieniach dla dzieci). Gimnazjum w Bydgoszczy nie ukończył, za scysje z nauczycielami przeniesiony do Gimnazjum OO Salezjanów w Aleksandrowie Kujawskim, również stąd relegowany za konfliktowy charakter. Maturę zdał eksternistycznie kształcąc się już w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie od 1937, studia przerwała II wojna światowa. Podczas okupacji został wywieziony na roboty na Pomorze Zachodnie, był m.in. kierowcą w rakarni w Bobolicach.
W 1945 zdał eksternistycznie egzamin aktorski w Warszawie i przyjechał z Heleną Hałacińską do Gdyni. Grał w prowadzonym przez nią Teatrze Miejskim Komedia, także w Teatrze Dramatycznym Marynarki Wojennej Jerzego Merunowicza w Gdyni oraz w Teatrze Aktorów Województwa Gdańskiego Aleksandra Gąssowskiego w Sopocie. Debiutował rolą tytułową w Szczęściu Frania Włodzimierza Perzyńskiego (7 XII 1945). W sezonie 1948/1949 przeszedł do Teatru Wybrzeże, w którym pracował do 1983 (także po emeryturze w 1979). W sezonach 1976/1977 i 1977/1978 był pedagogiem w Teatrze Muzycznym w Gdyni. Był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Gdyni.
Debiutował rolą Nieśmiałowskiego w Klubie kawalerów Michała Bałuckiego (26 X 1948), zagrał 84 role. Sprawdzał się z w każdym gatunku dramatycznym. Już w latach 50. XX wieku (za dyrekcji Zygmunta Hübnera i Jerzego Golińskiego) należał do czołówki aktorów teatru. Do wybitnych ról aktora należą: tytułowy, jowialny Puntila (Pan Puntila i jego sługa Matti, 1955), Peachum (Opera za trzy grosze, 1960), Azdak (Kaukaskie kredowe koło, 1963), Scurvy (Szewcy, 1957), sędzia Porfiry (Zbrodnia i kara, 1958) – wybitna kreacja aktorska, tytułowy Romulus Wielki (1964), Einstein (Fizycy, 1963), Anzelmo (Komu bije dzwon, 1964) czy Falstaff (Henryk IV, 1964, którą to rolę w swoim dorobku artystycznym cenił najbardziej).
W latach 70. XX wieku mniej obsadzany, przeszedł na emeryturę. Jubileusz 40-lecia pracy artystycznej obchodził tytułową rolą groteskowego Pana Jowialskiego (1983), bardzo cenioną przez krytykę. Grał w teatrze telewizji (15 ról). Zagrał 41 ról w filmie jako aktor drugiego planu. Zadebiutował rolą Gabrysia w Karierze Nikodema Dyzmy (1956) u boku Adolfa Dymszy. Grał także sierżanta „Kulę” w Kanale Andrzeja Wajdy, ostatnią jego rolą filmową był stoczniowiec w Człowieku z żelaza tego samego reżysera (1981). Brał udział w audycjach Polskiego Radia w Gdańsku
oraz w spektaklach Teatru Polskiego Radia, m.in. zagrał Głupca w Zawiszy Czarnym Juliusza Słowackiego w reżyserii Jerzego Golińskiego (9 IX 1955), Porucznika Próżnego w Czy mogę skorzystać z telefonu?
Malwiny Szczepkowskiej w reżyserii autorki (1 V 1966), Urzędnika II w Straszliwym śnie Benedykta Równego Kazimierza Radowicza w reżyserii Zbigniewa Bogdańskiego (4 V 1974), Narratora w Starych marynarzach Jorge Amado w reżyserii Malwiny Szczepkowskiej (1 I 1976) czy Bernarda Konkę w Tak trzymać Stanisławy Fleszarowej-Muskat w reżyserii Jana Bołgatego (1 VIII 1979).
Za dokonania artystyczne otrzymał Nagrodę Miasta Gdyni (1959), nagrody na Festiwalach Teatrów Polski Północnej w Toruniu (między innymi za rolę Kitta w Zabawa jak nigdy, 1960; Azdaka w Kaukaskie koło kredowe, 1963; Falstaffa w Henryku IV, Anzelma w Komu bije dzwon, 1964; Primusa i Jowisza w Świat zawikłany, 1971). Otrzymał Order Stańczyka miesięcznika „Litery” (1966), odznakę „Za Zasługi dla Gdańska” i odznaczenia państwowe, m.in. Złoty Krzyż Zasługi (1957), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964) i Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1976). Pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni. Od 16 II 1993 patron ulicy w Gdańsku-Brzeźnie.
