BURSZTYNOWY OŁTARZ w kościele św. Brygidy
| < Poprzednie | Następne > |
BURSZTYNOWY OŁTARZ OJCZYZNY w kościele św. Brygidy, budowany od 2000 do 2003 i od 2013. Nazwę nosi od chwili poświęcenia 16 XII 2017. Inspiracją do stworzenia bursztynowego ołtarza stała się bursztynowa monstrancja w formie „Drzewa Życia”, zamówiona przez proboszcza parafii św. Brygidy ks. Henryka Jankowskiego w warsztacie Mariusza Drapikowskiego. Monstrancja powstała dla uczczenia jubileuszu 2000-lecia chrześcijaństwa.
Zanim monstrancja stała się częścią ołtarza, znajdowała się do 2013 w nawie północnej kościoła. Mierzy 174 cm, waży 34 kg; korona drzewa wykonana jest z przejrzystego oraz mlecznego bursztynu, przeźroczyste kawałki okalają ponad kilogramową, wydrążoną w środku bryłę bursztynu spełniającą rolę repozytorium na hostię. Między kawałkami bursztynu połyskują cyrkonie i białe szafiry. Liczne krzyże ozdabiające brzeg podstawy przedstawiają różne odłamy chrześcijaństwa. Inskrypcja zamieszczona na nodusie „Amor meus crucifixus est” („Moją Miłością jest Ukrzyżowany”) to dewiza zakonu brygidek. U stóp drzewa-krzyża znajdują się wyrzeźbione z dwóch brył bursztynu postacie Marii i Marii Magdaleny.
Ideą ks. Henryka Jankowskiego było stworzenie − z datków wiernych − ołtarza stanowiącego wotum narodu polskiego za odzyskanie niepodległości oraz podziękowanie za pontyfikat Jana Pawła II. Głównym projektantem ołtarza został profesor Stanisław Radwański, nastawy ołtarzowej Mariusz Drapikowski. Pierwsze elementy ołtarza powstały w latach 2000–2003. Projekt zakładał umieszczenie bursztynowych dzieł sztuki na wertykalnym stelażu. W 2000 kombinat KGHM Polska Miedź S.A. przekazał w darze rury o różnej średnicy, wykonane ze stali kwasoodpornej, następnie pocięte i zespawane w Stoczni Gdańskiej oraz przytwierdzone do posadzki prezbiterium. Powstała instalacja o wysokości 12, szerokości 10 i głębokości 3 m.
Patriotyczne i religijne treści ołtarza ogniskują się wokół wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej. Kopia obrazu jasnogórskiego znajdująca się w kościele św. Brygidy, znana jako Matka Boska Opiekunka Ludzi Pracy, została namalowana przez ks. Franciszka Znanieckiego (profesora filozofii i historii filozofii, rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie) krótko po wydarzeniach Grudnia ’70. W poł. lat 70. XX w. kardynałowie Stefan Wyszyński i Karol Wojtyła zawieźli ten obraz do Watykanu, gdzie został poświęcony przez papieża Pawła VI.
W pracowni Mariusza Drapikowskiego powstały: szata Matki Boskiej, korony przyozdobione 28 rubinami oraz ukoronowany orzeł. Szata mierzy 2,5 m, wykonana została z ok. 70 kg białego bursztynu; u dołu znajduje się Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – odznaczenie ks. Henryka Jankowskiego – zaś welon Matki Boskiej przyozdobiony jest srebrzystą gwiazdą. Korony, podtrzymywane przez symbolizujące Polskę białe orły, zostały ufundowane przez Danutę i Lecha Wałęsów oraz poświęcone przez papieża Jana Pawła II w 2001. Pierwotnie pod długim płaszczem Madonny znajdował się ukoronowany polski orzeł, którego jedno skrzydło jest rozpostarte, a drugie opada bezwładnie. Intencją artysty było przedstawienie rannego orła jako metafory cierpiącej ojczyzny, dla której ostoją i ratunkiem jest orędownictwo Matki Bożej.
W tym samym czasie prof. Stanisław Radwański rozpoczął pracę nad dwiema rzeźbami: papieża Jana Pawła II i prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego. Obie figury zostały umieszczone po bokach ołtarza. Następnie ten sam artysta wykonał podobizny św. Brygidy i św. Marii Elżbiety Hesselblad. Święte zostały ulokowane po obu stronach obrazu Matki Boskiej. Wszystkie cztery rzeźby zostały wykonane z brązu. Ostatnim elementem, który powstał w pierwszym etapie rozbudowy ołtarza, był napis „Solidarność” umieszczony na płacie bursztynu (autorstwa Mariusza Drapikowskiego).
Prawie dziesięcioletnia przerwa, która nastąpiła w pracach nad ołtarzem, spowodowana była głównie zmianami administracyjnymi w kościele św. Brygidy, śmiercią ks. Henryka Jankowskiego, a ponadto drastycznym wzrostem cen bursztynu. Zaangażowanie nowego proboszcza, księdza Ludwika Kowalskiego, doprowadziło w 2013 do podjęcia dalszych prac. Powstały dwa relikwiarze. Pierwszy, wykonany w pracowni Mariusza Drapikowskiego, zawiera kapsułę z krwią ks. Jerzego Popiełuszki, opleciony jest sznurem i obciążony kamieniami, co przywołuje obraz męczeńskiej śmierci błogosławionego. Relikwiarz drugi, autorstwa Stanisława Radwańskiego, wykonany został z jasnożółtego bursztynu i zawiera kroplę krwi św. Jana Pawła II.
Stanisław Radwański opracował również projekt zwieńczenia konstrukcji ołtarza niewielkimi krzyżami. Podjęto również decyzję o przeniesieniu orła, po zmianie rozpościera on swoje skrzydła nad wizerunkiem Matki Boskiej. Opatrzony napisem „Solidarność” płat bursztynu został rozbudowany przez Mariusza i Kamila Drapikowskich i przedstawia mapę Polski. Następną zmianą było umieszczenie bursztynowej monstrancji w ołtarzu. Od 2013 do wiosny 2024 znajdowała się ona u dołu nastawy ołtarzowej, nad tabernakulum. Po przenosinach nie jest już częścią ołtarza, została umieszczona w Kaplicy Fatimskiej kościoła św. Brygidy. Ponadto figury świętej Brygidy i świętej Marii Elżbiety Hesselblad zostały pomalowane złotą farbą.
Słowa Chrystusa z Ewangelii św. Jana („Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami” (J15,5)) stanowiły punkt wyjścia dla rozbudowy ołtarza na obraz Winnicy Pańskiej. Prof. Stanisław Radwański zaprojektował krzew winny o rozłożystych gałęziach. Wedle jego koncepcji pnącza miały sięgać mniej więcej do połowy wysokości ołtarza – prace artystów zmodyfikowały ten pomysł. W konsekwencji miedziane, repusowane i pozłacane łodygi pną się na wysokość wielu metrów, niektóre sięgają sklepienia, znacznie przekraczając tym samym wstępne założenie. Ich autorami są: Leszek Jerzy Sobiech, Mariusz i Kamil Drapikowscy oraz Iwona Pomoryn. W tym samym czasie Leszek Jerzy Sobiech rozpoczął prace nad ścielącymi się u dołu ołtarza łanami pszenicy (kłosy wykonane są z galwanicznie pozłacanej miedzi, ziarna są bursztynowe). W 2023 ten sam artysta wykonał bursztynowego gołąbka pokoju.
Pierwotny projekt prof. Stanisława Radwańskiego umieszczenia niewielkich krzyży ewoluował, ostatecznie są to większych rozmiarów krzyże związane z historycznymi miejscami czy wydarzeniami, jak np. modele Pomnika Poległych Stoczniowców, dwóch krzyży z Poznania, krzyża z góry Giewont; ponadto krzyż z kopalni soli w Wieliczce, krzyż ze Śląska z węgla kamiennego, krzyż Federacji Młodzieży Walczącej i wiele innych. [Aleksandra Bejowicz]
Bibliografia:
Informacje twórców ołtarza, Stanisława Radwańskiego, Mariusza Drapikowskiego, Leszka Jerzego Sobiecha, Iwony Pomoryn, ks. Ludwika Kowalskiego z lat 2019–2024.
Adamek Tadeusz, Monstrancja bursztynowa z Bazyliki Św. Brygidy w Gdańsku, Pelplin 2000.
Bejowicz Aleksandra, Bursztynowy Ołtarz Ojczyzny, Gdańsk 2023.
