BILLE MICHAEL, dyrektor Szkoły Nawigacyjnej
| < Poprzednie | Następne > |
MICHAEL JOHANNES PETRONIUS BILLE (8 XI 1769 Stege, duńska wyspa Møn – 27 III 1845 Kopenhaga, Dania), dyrektor Szkoły Nawigacyjnej. Wywodził się z rodziny, w której było co najmniej sześciu admirałów, dwóch komandorów oraz sześciu kapitanów. Był synem kapitana Mathiasa Bille (17 II 1736 – 17 III 1782) i Adolphiny Christiny z domu Friedenreich (zm. 26 VIII 1771). Miał starszą siostrę Karen Marie Benedicte (ur. 1768), oraz czwórkę przyrodniego rodzeństwa, z drugiego małżeństwa ojca z Anną Rebekką z domu Bredahl (1754–1847): Sørena Adolfa (ur. 4 VI 1774), bliźnięta Steena Andersena i Christiana Holgera Adlera (ur. 8 IX 1781) oraz Adolphinę Christinę (ur. 9 VI 1780).
Uczył się w Szkole Kadetów (Dansk Søvaernets Officersskole) w Kopenhadze. Od 1781 służył na dowodzonej przez ojca fregacie „Bornholm”. Po zniszczeniu w 1782 fregaty przez huragan podczas rejsu z duńskich Indii Zachodnich (Wyspy Dziewicze, USA) i śmierci ojca, pozostawał pod opieką zastępcy dowódcy, Hansa Christiana Sneedorffa (późniejszego admirała). 6 III 1789 uzyskał awans na podporucznika, 27 XII 1790 został porucznikiem. W 1797 służył na fregacie „Fredriksværn”, w 1800 na „Neptunie”. Jednocześnie w latach 1793–1807 nauczał matematyki oraz astronomii w Szkole Kadetów, był też komendantem szkolnego statku. 2 IV 1801, służąc na pełniącym rolę pływającej baterii „Prøvestenen”, podczas bitwy morskiej pod Kopenhagą, został ciężko ranny i wzięty do brytyjskiej niewoli. Po powrocie odznaczono go duńskim Złotym Medalem. Od 1807 był dowódcą eskadry kanonierek, stacjonujących w Kristiansand (obecna Norwegia). W październiku tego roku wyróżnił się w bitwie pod Langesund. Od 1808 kapitan, w 1809 został odznaczony Orderem Dannebroga (drugim najważniejszym odznaczeniem Królestwa Danii). W latach 1812–1813, w ramach duńskiego kontyngentu pomocniczego u ujścia Skaldy, dowodził francuskim 74-działowym okrętem liniowym „Le Dantzig”. Od 1815 morski inspektor w Helsingør (na północnym wschodzie duńskiej wyspy Zelandia). W 1818 odebrał w stoczni angielskiej pierwszy duński parowiec „Caledonia”.
W 1820, za pozwoleniem króla duńskiego, przeszedł na służbę pruską i w grudniu został dyrektorem gdańskiej Szkoły Nawigacyjnej, działającej w części przebudowanego na cele świeckie kościoła św. Jakuba. Otrzymał uposażenie w wysokości 1200 talarów i dodatek w wysokości 400 talarów za prowadzenie zajęć z matematyki. Jako dyrektor gdańskiej szkoły wyznaczył sobie dwa główne cele: lepsze przygotowanie praktyczne uczniów oraz poprawę warunków lokalowych szkoły. Pierwszy cel zrealizował pozyskując w 1825 w charakterze okrętu szkolnego kanonierkę „Danzig”, pływając nią z kursantami (od trzech do sześciu miesięcy) wzdłuż wybrzeży Morza Bałtyckiego i Morza Północnego. Drugi cel związany był z domaganiem się przez prowizorów kościoła św. Jakuba znacznie wyższych opłat niż stać było szkołę, oraz ciasnotą w zajmowanych pomieszczeniach, powodowaną rosnącą liczbą uczniów. W 1823 wystarał się o przyznanie przez władze pruskie 11 000 talarów na zakup posesji przy Karpfenseigen 26 (ul. Karpia) i doprowadził do otwarcia w tym miejscu, w maju 1826, nowej szkolnej siedziby oraz budowy obserwatorium. W 1825 opracował nowy program Szkoły Nawigacyjnej jako dwustopniowej: trzyletniej elementarnej i głównej. Opracowany przez niego system kształcenia obowiązywał w pruskim szkolnictwie morskim do końca XIX wieku.
Od 31 I 1821 był członkiem gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego, w 1825, wraz z Friedrichem Samuelem Strehlke, złożył wniosek o potrzebie założenia w Gdańsku instytutu meteorologicznego. W 1833 opublikował krótką pracę dotyczącą nawigacji, pracował nad większą publikacją z tej tematyki (Tankar om och i navigationen), opublikował ją w 1840, już po zakończeniu pracy w Gdańsku. Był także autorem pierwszego wydanego w Prusach (przez Ministerstwo Handlu) atlasu morskiego oraz map żeglarskich.
Po uzyskaniu z Danii propozycji otrzymania stopnia kontradmirała i zajęcia się problemem morskiej edukacji zawodowej w swoim kraju, 3 V 1838 zrezygnował ze stanowiska dyrektora Szkoły Nawigacyjnej. W 1840 został odznaczony duńskim orderem komandorskim. Był współzałożycielem w 1844 nadal działającego duńskiego towarzystwa Foreningen til Søfartens Fremme (Stowarzyszenie Promocji Żeglugi Morskiej).
2 III 1798 miejscowości Skelby poślubił Mary Magdalene Friedlieb (1780 – 29 III 1829 Gdańsk), córkę diakona z Idestrup na duńskiej wyspie Falster. Ojciec jedynaka, Christiana (19 VIII 1799 Kopenhaga – 13 VI 1853 Londyn). Pochowany został na kopenhaskim cmentarzu Holmen. Christian Albrecht Jensen wykonał jego pośmiertną maskę, na podstawie której Christen Dalsgaard namalował jego portret, eksponowany także w gdańskiej Szkole Nawigacyjnej. Jego imię nosiły kolejno dwa torpedowce Królewskiej Duńskiej Marynarki Wojennej, wodowane w 1946 i 1976.
Bibliografia:
Fierek Henryk, Kształcenie nawigacyjne w Gdańsku na przełomie XVIII i XIX wieku, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, t. 16, 1973, nr 3, s. 414–416.
Fierek Henryk, Wpływ myśli i praktyki nawigacyjnej krajów skandynawskich na rozwój Królewskiej Szkoły Nawigacyjnej w Gdańsku w XIX wieku, „Nautologia”, t. 15, 1980, nr 2, s. 13–22.
Fierek Henryk, Z dziejów gdańskiej szkoły nawigacyjnej w latach 1817–1918, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 20, 1977, s. 107–153.
Gierszewski Stanisław, Sztuka nawigacji w Gdańsku w drugiej połowie XVIII wieku i na początku XIX wieku, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, t. 12, 1967, nr 2, s. 295–312.
Kubik Kazimierz, Gdańska Szkoła Nawigacyjna (1817–1914), „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, t. 20, 1977, nr 24, s. 3–22.
Kubik Kazimierz, Geneza Szkoły Nawigacyjnej w Gdańsku i jej pierwsze formy organizacyjne, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego. Uniwersytet Gdański. Pedagogika – Historia – Wychowanie”, 1979, nr 8, s. 133–151.
Paluchowski Piotr, Pierwsi dyrektorzy Szkoły Nawigacyjnej w Gdańsku: Ludolf Tobiesen i Michael Bille, w: Miedzy Gdańskiem a Santiago. 600–lecie konsekracji kościoła św. Jakuba fundacji szyprów w Gdańsku, Gdańsk 2015, s. 215–222.
