BEERMANN JOHANNES IMMANUEL, biskup ewangelicki Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANNES IMMANUEL BEERMANN (4/16 IV 1878 Oberpahlen (Põltsamaa) Estonia – 23 I 1958 Getynga (Göttingen)), teolog, biskup ewangelicki Gdańska, ( luteranie). Był jednym z siedmiorga dzieci nauczyciela Gustawa (7/29 V 1832 Waddemois (Vaimõisa) Estonia – 17 I 1917 Oberpahlen) i Caroline Juliany z domu Jürgens (Jürgensohn; Wulff) (5 IV 1835 Hapsal (Haapsalu) Estonia – 1905), z pochodzenia Niemki.
Ukończył gimnazjum w Dorpacie (Tartu, Estonia), w latach 1898–1904 studiował teologię w Dorpacie i Berlinie, kończąc je w 1905 licencjatem z teologii. Należał do korporacji studenckiej Niemców bałtyckich „Estica”. W latach 1906–1912 pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w kilku szkołach i w Instytucie Smolnym w St. Petersburgu, w 1912–1914 był w tym mieście urzędnikiem kancelaryjnym i jednocześnie wolnym słuchaczem na tamtejszym uniwersytecie. Podczas I wojny światowej walczył w armii rosyjskiej, po jej zakończeniu w 1918 został inspektorem szkolnym prowincji Järva (Estonia), od 1919 był nauczycielem języka estońskiego w szkole przykatedralnej w Rewalu (Tallin, Estonia). W 1920 pracował jako dziennikarz oraz założył i był pierwszym przewodniczącym Związku Stowarzyszeń Niemieckich w Estonii. W 1925 został członkiem tamtejszej Rady Kultury Niemieckiej i sekretarzem Niemieckiego Stowarzyszenia Kulturalnego.
Do Gdańska przybył w 1930 w celu uzyskania uprawnienia duchownego, w 1931 został skierowany jako kaznodzieja pomocniczy do parafii w Kończewicach. W 1932 Krajowy Związek Synodalny II Wolnego Miasta Gdańska (WMG) (Landessynodalverband der Freien Stadt Danzig), należący do Ewangelickiego Kościoła Unii Staropruskiej (Evangelische Kirche der altpreußischen Union), powołał go na pastora parafii w Ostrowitem. Jako pierwszy pastor ewangelicki z terenu WMG wstąpił w 1932 do NSDAP i ruchu Niemieckich Chrześcijan.
Podczas odbywającego się w Berlinie 4-5 IX 1933 synodu generalnego kościoła krajowego Prus (Ewangelicki Kościół Unii Staropruskiej), zdominowanego przez Niemieckich Chrześcijan, mianowany został generalnym superintendentem WMG i pastorem
kościoła Najświętszej Marii Panny w miejsce odwołanego Paula Kalweita, jednocześnie urząd superintendenta podniesiono do godności biskupa. Na urząd biskupa gdańskiego wprowadzony został 21 III 1934 przez biskupa Rzeszy, Ludwiga Müllera (1883–1945), w udekorowanym flagami ze swastyką kościele św. Jana.
Gorliwy stronnik partii narodowosocjalistycznej, dążył w Gdańsku do wcielenia Kościoła Wyznającego do państwowego Kościoła Rzeszy. Między innymi 17 I 1935 opowiedział się za wcieleniem Ewangelickiego Stowarzyszenia Młodzieży (Evangelisches Jugendwerk Danzig) do Hitlerjugend. Jego działalność spotykała się z protestami członków Kościoła Wyznającego, w pismach kierowanych do Naczelnej Rady Kościelnej w Berlinie zwracano uwagę, że został wybrany niezgodnie z prawem kościelnym oraz na niewystarczający, konieczny czas pracy duszpasterskiej (dwa lata).
Po włączeniu II WMG do Rzeszy w 1939, od 1940 jego kompetencje biskupie zostały rozszerzone na cały Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Objął władzą duchowną pomorskie parafie, które należały w większości do Kościoła Ewangelicko-Unijnego w Polsce pod zarządem generalnego superintendenta Paula Blaua. W 1945 złożył urząd, opuścił Gdańsk, pod koniec życia mieszkał w Hanowerze i Getyndze.
W 1919 w kościele św. Piotra w Järva ożenił się z Sophie Charlotte Alwine (Lotte) Scheel (2 IX 1888 Tallin – 15 III 1965 Getynga), primo voto Hoffmann, z którą miał córkę, doktora medycyny, Beate Sabine Charlotte (ur. 24 IV 1923 Tallin), po mężu Hopmann.
Bibliografia:
Deutschbaltisches biographisches Lexikon 1710-1960, https://bbld.de/GND1025704525.
Braun Hannelore, Gertraud Grünzinger, Personenlexikon zum deutschen Protestantismus 1919–1949, Göttingen 2006.
Laurits Kaido, Saksa kultuuromavalitsus Eesti Vabariigis 1925–1940, Tallinn 2008.
Walter Kurt, Danzig, w: Die Stunde der Versuchung. Gemeinden im Kirchenkampf 1933–1945, München 1963.
Żukowska Lucyna, Kurt Walter – przywódca Kościoła Wyznającego w Wolnym Mieście Gdańsku w 1934-1942, Gdański Rocznik Ewangelicki, 6, 2012, s. 132-147.
Żukowska Lucyna, Między Śmiercią a Diabłem. Kościół ewangelicki w Gdańsku w okresie rządów NSDAP (1933-1945), Bydgoszcz–Gdańsk 2014.
Żukowska Lucyna, Dalemickie kazanie Otto Eichela wygłoszone w kościele św. Jana w Gdańsku w październiku 1934 r., Gdański Rocznik Ewangelicki, 8, 2014, s. 135-149.
