BARTSCH DEMUTH GERHARD von der, ławnik
| < Poprzednie | Następne > |
GERHARD BARTSCH von der DEMUTH (4 VIII 1614 – 15 VII 1660 Gdańsk), ► ławnik. Pochodził z rodziny rycerskiej, osiadłej w czasach krzyżackich we wsi Demity (między Braniewem i Pieniężnem), której późniejsi przedstawiciele objęli godności rajców w Braniewie. Jego pradziadek Peter, wraz z bratem Johannem, 18 IV w 1550 uzyskał potwierdzenie (odnowienie) szlachectwa (już polskiego), pieczętując się herbem z wyobrażeniem w złotym polu czerwonej wiewiórki, przeniósł się do Gdańska, zajmował się handlem morskim, był też w 1571 ► witrykiem ► kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), zmarł w wieku 87 lat i pochowany został tamże w nabytym w 1588 grobie nr 162.
Wnuk Michaela (1535 – 14 XI 1601 Gdańsk), w 1585 przełożonego jednego z gdańskich szpitali, od 1589 ławnika, po raz drugi żonatego od 26 II 1582 z Anną, córką burgrabiego królewskiego w Gdańsku ► Heinricha Niederhofa. Po śmierci teścia przejął trzymane przez niego królewszczyzny w podgdańskich wsiach Przyjaźń i Niestępowo. Majątek powiększył o kolejną królewszczyznę, Sulmin z Rychtowem (Richtehof – Dwór Sądowy, obecnie część Niestępowa), o co później on i jego potomkowie toczyli długoletnie spory z okoliczną pomorską szlachtą (m.in. w 1608 pomiaru spornych gruntów dokonał profesor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego ► Peter Krüger). Zmarł trapiony pod koniec życia apopleksja i obłędem, pochowany został w grobie ojca.
Syn Nathanela (1 XI 1586 – 20 II 1647), jedynego potomka Michaela, który dożył pełnoletności, oraz poślubionej mu 29 IX 1613 jego pierwszej żony Barbary (12 XI 1586 – pochowana 12 VIII 1614), córki burmistrza ► Gerarda Brandesa, zmarłej w połogu przy jego narodzinach. Poprzez drugie małżeństwo ojca, zawarte w Gdańsku 7 IV 1616 z Hedwigą (1592 – pochowana 28 II 1674), córką kupca i armatora Gabriela Schumanna (1551–1601), miał 11 przyrodniego rodzeństwa (z którego pięcioro zmarło w dzieciństwie)
w tym Eufrozynę (1630–1681), żonę Carla, syna burmistrza ► Arnold avon Holtena, Eduarda (27 VI 1618 – 1680), w 1635 ucznia Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, w październiku 1639, z kolejnym bratem Henrichem (17 X 1624 – 25 V 1679) oraz przedstawicielami szlachty pomorskiej: Franciszka Weihera i Rembolda Krokowskiego, studiujacego w Orleanie, w czerwcu 1641 w Sienie, właściciela wsi Przyjaźń.
W 1634, wraz z Albertem Rosenbergiem (1612–1660), odwiedził Niderlany, w 1635 – wraz z braćmi ciotecznymi Grehardem i Dethardem Brandesami (wnukami burmistrza Gerharda) studiował na uniwersytecie w Orleanie i od stycznia 1637 kilka miesięcy we włoskiej Sienie. Po powrocie, w podziale rodzinnych majątków przypadły mu wsie Przyjaźń i Rychtowo. Od 1654 był ławnikiem w Gdańsku. Pochowany w kościele NMP, w grobie nr 274.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy w styczniu (7 lub 18) 1652 w kościele NMP ożenił się z Kordulą (zm. 16 XI 1655), córką burmistrza ► Adriana von der Linde, wdową po Danielu Friedrichsie (zm. 12 IX 1650), po raz drugi w maju (11 lub 29) 1659 z Adelgundą (11 VIII 1622 – 22 II 1692), córką rajcy Johanna Ferbera, wdową po Constantinie Giese (1605–1657). Pochowany został w kościele NMP. Żałobnymi wierszami żegnali go w dniu pochówku 19 VII 1660 Peter Voget oraz kantor Gimnazjum Akademickiego i kościoła św. Trójcy ► Michael Conovius.
Z pierwszego małżeństwa ojciec Catheriny Corduli (ur. 11 V 1654), od ślubu w kościele NMP 28 X 1670 żony Lorentza von Krokow. Z drugiego małżeństwa na świat przyszedł syn Johann Gerhard (8 IX 1660 Gdańsk – 14 VI 1698 Gdańsk), pogrobowiec (urodzony w około dwa miesiące po śmierci ojca). Jako nieletni, wraz z matką-wdową pzostawał pod opieką stryja Henricha Bartscha (1624–1675), dzierżawcy Warcza, ktory w ich imieniu toczył dalsze spory o Rychtowo. W sierpniu 1674 zapisany został do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego ► Gimnazjum Akademickiego. Po uzyskaniu pełnoletności, w 1678 zawarł z matką układ, na mocy którego podarowal jej cześć Niestępowa, a część sprzedał. W 1679 toczył spory o Rychtowo z kasztelanem brzezińskim Janem Olszowskim, któremu król nadał ową królewszczyznę, na mocy zawartej ugody wykupił prawa kasztelana. 13 VI 1681 immatrykulował się na uniwersytecie w Strasburgu. Po powrocie do Gdańska, w lutym/marcu 1687 wystarał się o potwierdzenie kupieckiego ► obywatelstwa Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). Od tego roku był członkiem ► Trzeciego Ordynku z ► Kwartału Wysokiego, od 1688 ławnikiem, od 1694 conseniorem. Od ślubu sierpnia 4 VIII 1686 w kościele NMP mąż Dorothei Christiany Benigny (chrzest 5 XII 1662), córki burmistrza ► Christiana Schrödera. Pochowany został przy ojcu w kościele NMP. Zaraz po urodzeniu zmarł jego syn Nathanael Gottlieb (chrzest 12 III 1696 – pochowany 9 VII 1696), linia tej rodziny wymarła na jego córce Christinie Catherinie (chrzest 12 I 1691 – 1716), od 1710 żonie podpułkownika gdańskiego garnizonu Friedricha Augusta von Zorn-Plobsheim, z którym wyjechała do Nadrenii. Ich syn, Frierdich, w 1743 należał do założycieli gdańskiego ► Towarzystwa Przyrodniczego.
Bibliografia:
Die alten Matrikeln der Universität Strassburg 1621 bis 1793, bearb. Gustav C. Knod, Bd. 2, Strassburg 1897, s. 305.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. 6, s. 434.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 230.
Januszajtis Andrzej, Sulmin. Niezwykłe dzieje podgdańskiej wsi, Gdańsk 2009, s. 48–66.
Klemp Aleksander, Protestanci w dobrach prywatnych w Prusach Królewskich od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk 1994, s. 38.
Nadolski Bronisław, Wykazy młodzieży gdańskiej gdańskiej na studiach zagranicznych w XVII wieku, „Rocznik Gdański“, t. 24, 1965, s. 191.
Trelińska Barbara, Album armorum nobilium Regni Poloniae XV-XVIII saec., Lublin 2001, s. 212-213.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 33.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 18–19.
