ZIEHM ERNST BRUNO, prezydent Senatu

Wersja z 12:23, 7 lut 2022

Ernst Bruno Ziehm, lata 20. XX wieku

Ernst Bruno Ziehm (w środku) na czele delegacji Wolnego Miasta Gdańska w Genewie, na sesji Rady Ligi Narodów w marcu 1933 roku

ERNST BRUNO ZIEHM (1 V 1867 w Dąbrowie Malborskiej (Damerau) – 7 VII 1962 Timmendorfer Strand, koło Lubeki), prezydent Senatu II Wolnego Miasta Gdańska (II WMG). Jeden z sześciorga dzieci (wszystkich ochrzczonych w Lichnowych (Groß Lichtenau)) Gustava Rudolfa Ziehma (10 IX 1835 Gremblin (obecnie Gręblin pow. Pelplin) – 2 IX 1898 Halle), właściciela ziemskiego na Żuławach i Idy z domu Niess (6 XI 1836 Gdańsk – 29 I 1928 Gdańsk). Brat Franz (9 I 1866 – 12 V 1933) był członkiem Volkstagu (Zgromadzenia Ludowego), parlamentu II WMG I kadencji (1920–1923); piastował godność senatora, zajmował się sprawami rolnictwa, rybołówstwa, lasów, zasiadał w radach nadzorczych kilku gdańskich banków.

Ukończył w Gdańsku Gimnazjum Królewskie na Dolnym Mieście. W Tybindze (Tübingen, 1887-1890), Lipsku (1890-1891) i Berlinie (Friedrich-Wilhelms-Universität, 1891-1892) studiował prawo i nauki polityczne. Od 1892 doktor prawa w Lipsku na podstawie dysertacji o unieważnianiu małżeństw rzymsko-katolickich. Od 1898 był pracownikiem pomocniczym w administracji prowincji Prusy Zachodnie w Gdańsku, od 1899 praktykował w sądzie okręgowym w Brodnicy, od 1900 w Sądzie Wyższym Krajowym w Kwidzynie. W latach 1905–1914 był radcą rządowym w Opolu, w 1914 został dyrektorem trybunału administracyjnego w Gdańsku, w 1919 gdańskiego Wyższego Trybunału Administracyjnego. Od 1922 do 1930 był prezesem Najwyższego Sądu Administracyjnego w Gdańsku.

Jako członek Zgromadzenia Konstytucyjnego II Wolnego Miasta Gdańska w 1920 brał udział w pracach nad konstytucją II WMG. Zasiadał w Volkstagu II WMG od I do V kadencji (1920–1935). Należał do nacjonalistyczno-konserwatywnej Niemiecko Narodowej Partii Ludowej (Deutschnationale Volkspartei), w której – tak i w gdańskim parlamencie – odgrywał pierwszoplanową rolę. Od 6 XII 1920 do 10 XII 1924 był wiceprezydentem Senatu II WMG, najwyższego organu zarządzającego i wykonawczego, odpowiednika rządu. W 2 połowie lat 20. XX wieku, jako reprezentant opozycji, często zabierał głos w Volkstagu, krytycznie oceniając między innymi „politykę porozumienia” Socjaldemokratycznej Partii Wolnego Miasta Gdańska (SPD) z Polską.

Po wyborach w 1930 do Volkstagu IV kadencji, w których najwięcej mandatów uzyskała SPD, na propozycję przywódcy Partii Centrum (Zentrumspartei) Antona Sawatzkiego, utworzył z nim koalicję. Doprowadziło to do zmiany na stanowisku prezydenta Senatu, na które został wybrany 9 I 1931 także dzięki politycznemu poparciu NSDAP, drugiej ówczesnej siły politycznej w Volkstagu.

Był sprawnym administratorem, osobą mającą bardzo dobre rozeznania w złożonej gdańskiej problematyce. Jednym z podstawowych celów jego działalności było utrzymanie niemieckiego charakteru Gdańska i jego więzów z Niemcami. Na okres jego prezydentury przypadł wielki kryzys gospodarczy i gwałtowny wzrost – także w II WMG – bezrobocia. Jego prezydentura przypadła też na okres wzrostu napięcia w stosunkach polsko-gdańskich, czemu polityk o jego poglądach nie był w stanie zapobiec (luty 1932 podanie się do dymisji Komisarza Generalnego RP Henryka Strasburgera, rozwiązanie 15 II 1933 policji portowej, kwestia Gdyni i 6 III 1933 wpłynięcie ORP „Wilia” na Westerplatte). W związku ze sprawą Westerplatte dwukrotnie w marcu rozmawiał z Adolfem Hitlerem.

Jego antypolskie uprzedzenia utrudniały szukanie rozwiązań kompromisowych i przyczyniały się w sumie do osłabiania jego i tak nie najsilniejszej pozycji. Dopiero w sierpniu 1932 rokowania polsko-gdańskie przyniosły uregulowanie kwestii portu d’attache (portu macierzystego) i zaniechanie przez Polskę bojkotu gospodarczego II WMG. Okres względnego spokoju w stosunkach polsko-gdańskich trwał jednak niespełna pół roku i kolejny wzrost napięcia w lutym 1933 winno się wiązać w dużej mierze z jego posunięciami.

Kilka dni po przejęciu (30 I 1933) władzy w Rzeszy przez NSDAP, gdański gauleiter (szef okręgu NSDAP) Albert Forster i jego zastępca Arthur Greiser 7 II 1933 wystosowali do niego swego rodzaju ultimatum w sprawie rozwiązania Volkstagu i oddania stanowiska prezydenta Senatu w ręce przedstawiciela NSDAP. Posunięcia te zawężały jeszcze bardziej pole manewru urzędującego prezydenta. Rozwój sytuacji w Niemczech w praktyce decydował o tym, komu przypadnie ster rządów w II WMG, czego miał pełną świadomość i nie mógł tego zmienić opierając się na nadzwyczajnych ustawach. Stanowisko prezydenta przestał pełnić 30 V 1933, po nowych wyborach do Volkstagu.

W nowowybranym Volkstagu V kadencji nie przejawiał już dużej aktywności, po 1935 wycofał się z prowadzenia działalności politycznej. Z okazji 70 rocznicy urodzin otrzymał życzenia od przywódców gdańskiej NSDAP, Alberta Forstera i innych, co wskazuje, że dość szybko pogodził się z „brunatnymi realiami”. W 1945 wyjechał z Gdańska do Berlebeck w powiecie Detmold w Nadrenii-Westfalii, był emerytem.

Dużą wartość poznawczą mają, choć nie są pozbawione elementów subiektywnych, jego wspomnienia Aus meiner politischen Arbeit in Danzig 1914-1939 (Marburg/Lahn 1956). Odznaczony między innymi Wielkim Krzyżem Zasługi RFN z gwiazdą (Großes Bundesverdienstkreuz mit Stern, 1952). Od 27 IX 1900 żonaty był z Johanną Helene Mathilde Olgą z domu Hardt (14 X 1875 Gdańsk – 18 XI 1969 Essen). Ojciec Günthera (ur. 1902), Hildegardy (1909-1918) i Wiltrud (ur. 1910). MA