ZAMCZYSKO

< Poprzednie

Następne >

Zamczysko jako teren wykorzystywany do bielenia i farbowania sukna, u dołu, przy statkach, Baszta Łabędź, według tzw. planu sztokholmskiego z około 1600

Rybackie Pobrzeże i zabudowa Zamczyska nad Motławą (z prawej), 1893, fot. Wilhelm Dreesen

Rybackie Pobrzeże i zabudowa Zamczyska nad Motławą (z prawej), lata 20. XX wieku

Dwór Wiadrowników, 1938

Ulica Grodzka na Zamczysku, przed 1945, zniszczone podczas wojny domy nr 10 i 11

Ulica Grodzka, pierzeja północna, około 1950

Wykopaliska prowadzone na Zamczysku, 1948–1954

ZAMCZYSKO (castrum, Altes Schloss), obszar między obecną ul. Tartaczną, pl. Obrońców Poczty, Kanałem Raduni (ul. Karpią) i Motławą (ul. Wartką). Pierwotnie zajmowany przez gród polskich namiestników, następnie książąt ( Sobiesławice), od 1308 siedziba komturstwa gdańskiego, od przełomu lat 30/40 XIV wieku do 1454 zamek krzyżacki.

Po zniszczeniu zamku do 1648 obowiązywał zakaz zabudowy, teren wykorzystywano do bielenia i farbowania sukna. Między innymi w 1509, w wielokrotnie powracającej sprawie wybudowania w Gdańsku rezydencji ze stajniami i spichlerzem dla królów polskich, Jan Dantyszek wskazywał na Zamczysko jako najlepsze miejsce na tego rodzaju inwestycję. W 1630 na północnym skraju powstał Dom Poprawy. W 1648 Georg Strakowski opracował plan zagospodarowania terenu, wytyczając na powierzchni ponad 4 ha ulice: Grodzką, Czopową, Dylinki i Sukienniczą równoległe do brzegu Motławy i prostopadłą do nich Rycerską. Na wydzielonych około 140 parcelach wzniesiono budynki, w większości zniszczone w 1945.

Od XIX wieku Zamczysko zalicza się do Starego Miasta Gdańska (uprzednio do Głównego Miasta Gdańska). W 1844 na miejscu Domu Poprawy zbudowano Szpital Garnizonowy, w 1923 jego część zachodnią przekazano Polsce, która przeznaczyła ją na siedzibę Poczty Polskiej. Część wschodnią przejął Senat II Wolnego Miasta Gdańska.

Główną ulicą Zamczyska jest obecnie Grodzka, przy której zachowała się część zabudowy (dawny zajazd na rogu ul. Sukienniczej, spichlerz Pod Jeleniem, kamieniczki). Przy ul. Rycerskiej przetrwał zespół dawnego browaru z domem browarnika (XVII wiek), przy ul. Czopowej tzw. Nowa Słodownia (1762). Na rogu ulic Grodzkiej i Rycerskiej odbudowano tzw. Dom pod Salzburczykiem, obecną siedzibę Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Przedłużenie ul. Grodzkiej na wschód nosi nazwę ul. Wapiennickiej (1792 Kalkort) – od szkut z wapnem, które rozładowywano na nabrzeżu. Na rogu ul. Karpiej stał budynek założonej w roku 1817 Szkoły Nawigacyjnej, z obserwatorium astronomicznym, zniszczony w 1945. Końcowy odcinek Kanału Raduni przeprowadził w 1630 Adam Wiebe. Most Wapienniczy z XIX wieku prowadzi na Brabank (1435, nazwa od stoczniowej pochylni), obecnie ul. Stara Stocznia, dawne miejsce remontu statków. Nad kanałem, przy ul. Karpiej, do 1945 roku stały domki emerytowanych szyprów. Po drugiej stronie, na tzw. Wiadrowni, istniał dwór wiadrowników. AJ

Ulice Zamczyska

Ulica	Nazwy historyczne	Informacje o nazwie współczesnej	Uwagi
Czopowa	1648 Steinstrasse (Kamienna) 1687 Zappengasse, na pamiątkę Zachariasa Zappio, do którego należała część terenu	obecna nazwa od 1945(Zapp = Zapf = czop)
Drewniana	1648 Gässlein nach der Radaune (Uliczka Ku Raduni)	obecna nazwa od 1945	ulica obecnie nie istnieje (między ul. Rycerską i Karpią)
	po 1687 Steinstrasse (Kamienna)
	później Große Bohlengasse (Wielka Dylowa), przez nieporozumienie zniekształcona (1798) na Große Bohnengasse (Wielką Fasolową)następnie zaś (1805–1945) na Krausebohnengasse (Kędzierzawej Fasolki)
Dylinki	1648 Knüppelgasse (Okrąglaki)	obecna nazwa od 1945
	później (potwierdzenie w źródłach: 1903) do 1945 Kleine Knüppelgasse (Małe Okrąglaki)
Grodzka	1648 Neue Gasse (Nowa)	obecna nazwa od 1945
	lub (do 1945) Burgstrasse (Grodzka)
Karpia	po 1632 An der Radaune (Nad Radunią)	obecna nazwa od 1945
	1840–1945 Karpfenseigen (Rybaki (Cadzki) Karpiowe)
Na Dylach	przed 1817–1945 Knüppelgasse (Okrąglaki)	obecna nazwa od 1945	1648 zaliczana do Sukienniczej
plac Obrońców Poczty Polskiej	od XVII wieku Zuchthausplatz (pl. Więzienny), od założonego w 1629 więzienia (Zuchthaus, Dom Poprawy)	obecna nazwa od 1945
	1894–1945 Heveliusplatz (pl. Heweliusza)
Rycerska	od 1648 Ritterstrasse	obecna nazwa od 1945
	do 1945 Rittergasse
Sukiennicza	1648 Rahmstrasse (Ramowa)	obecna nazwa od 1945
	do 1945 Am Rähm (Na Ramie), od ram, na których sukiennicy rozpinali sukno do bielenia
Wapiennicka	od 1792 Kalkort (Wapienna), od nabrzeża, przy którym stawały szkuty z wapnem	obecna nazwa od 1945
Wartka	po 1650–1945 Am Brausenden Wasser (Przy Szumiącej Wodzie), od wartkiego ujścia odgałęzienia Kanału Raduni	obecna nazwa od 1945
AJ