SZPITAL ŚW. GERTRUDY

Z Encyklopedia Gdańska
Wersja Blazejsliwinski (dyskusja | edycje) z dnia 11:45, 19 gru 2022

(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Kaplica, szpital i cmentarz św. Gertrudy w końcu XV wieku na orientacyjnym planie rekonstrukcyjnym Gdańska autorstwa Ottona Kloeppela
Lokalizacja szpitala św. Gertrudy (po 1563): z lewej Brama Nizinna, powyżej szpitala Kanał Raduni i Biskupia Górka
Szpital św. Gertrudy (na ilustracji błędnie opisany jako kościół Zbawiciela), Peter Willer w dziele Reinholda Curickego, Der Stadt Dantzigk…, 1687
Widok z Biskupiej Górki: na pierwszym planie zabudowania szpitala św. Gertrudy, po prawej resztki Bramy Oruńskiej, po lewej baraki i budynek koszar przy Am Weißen Turm 1 (obecnie ul. Augustyńskiego 1), od 1922 siedziba Gimnazjum Polskiego, około 1898
Na pierwszym planie Brama Oruńska, za nią kościół Zbawiciela i po lewej fragment zabudowy szpitala św. Gertrudy
Gustav Hermann Brinckman (1853–1928), kupiec, prowizor szpitala św. Gertrudy 1914, 1921, 1928

SZPITAL ŚW. GERTRUDY (St. Gertrauden-Hospital), założony około roku 1342 (albo przed 1378), przeznaczony dla podróżnych (których patronką była święta Gertruda), pierwotnie poza obszarem Głównego Miasta, naprzeciwko Bramy Długoulicznej (w miejscu obecnych jezdni ul. Wały Jagiellońskie), przy głównym szlaku komunikacyjnym, prowadzącym do Gdańsk z południa, a także omijającym miasto od zachodu. Znajdowała się przy nim kaplica św. Gertrudy. W 1520, w obliczu zagrożenia miasta przez wojska zakonu krzyżackiego, spalony profilaktycznie przez gdańszczan, wkrótce potem przez nich odbudowany. Z powodu rozbudowy umocnień Głównego Miasta (budowa wałów i fos) w 1563 szpital rozebrano i przeniesiono na prawy brzeg Kanału Raduni, między fosą Starego Przedmieścia a obecną ul. Mostową i Traktem św. Wojciecha (do nazwy szpitala nawiązuje bastion Gertrudy).

W 1576, podczas wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym, nowe zabudowania ponownie zniszczono. W latach 1581–1582 ukończono budowę gmachu szpitala w postaci długiego, kalenicowego, piętrowego budynku, o konstrukcji szachulcowej, mieszczącego kaplicę (funkcjonującą do 1695) na środkowej kondygnacji oraz – nad nią i pod nią – izby dla pensjonariuszy. Około roku 1620 teren szpitala powiększono od północy (w związku z przesunięciem wjazdu do miasta na wschód, do prowizorycznej bramy w bastionie Gertrudy), umieszczając tu bielnik.

Dalszy rozwój posiadłości szpitalnych nastąpił po wybudowaniu Bramy Nizinnej (1626), gdy powiększony został o obszar między nią a zlikwidowanym wjazdem tymczasowym. Na powiększenie bielnika przeznaczono leżące naprzeciwko szpitala tereny na lewym brzegu Kanału Raduni. W latach 1769–1770 wyburzono szachulcowe zabudowania, stawiając murowane. W nieznanym czasie zmieniono pierwotne przeznaczenie zakładu, przyjmując między innymi prebendariuszy. W 1551 Rada Miejska nakazała przyjmowanie ubogich zdrowych starców. Liczba pensjonariuszy: w 1537 – 10 (wskutek złego stanu funduszy szpitala z powodu nadużyć zarządu), 1681 – 49, 1689 – 69, 1706 – 59, w XIX i 1. połowie XX wieku była stała – 63, 1928 i 1939 mieszkało w nim 56 kobiet.

W XIX wieku szpital nie przeszedł procesu medykalizacji i nadal pełnił funkcję przytułku. Przyjmowano osoby powyżej 50. roku życia, obojga płci i wyznania chrześcijańskiego, mogące wkupić się według taryfy zależnej od wieku. Bezpłatne utrzymanie bywało wyjątkowo przyznawane zasłużonym dla szpitala lub związanego z nim kościoła Zbawiciela. Bazę zakładu do roku 1945 stanowiły dwa budynki powstałe w latach 1769–1770, oraz trzy zbudowane po 1850; ostatni oddano do użytku w sierpniu 1883. Adresem była w połowie XIX wieku uliczka St. Gertruden Hospital 1/3, po rozebraniu Bramy Oruńskiej, po roku 1921: Südpromenade 1/3. W roku 1537 zarządzał szpitalem 1 prowizor, 1561 – 3, 1586–1945 – 4. Zniszczony w roku 1945. ASZ

Prowizorzy szpitala św. Gertrudy
Rok Imię i nazwisko Zawód
1797 Carl Theodor Berendt kupiec
1817 Elisäus Stattmiller kupiec
1839, 1858 Carl Eilhard von Frantzius (1791–1863) kupiec
1869 Karl Theodor Heinrich Lemcke kupiec
1874 Johann Heinrich Hein (1813–1878) kupiec
1884, 1897 Otto Friedrich Wendt (1828–1902) kupiec
1908 Ernst Joseph Poschmann (1849–1908) bankowiec
1914, 1921, 1928 Gustav Hermann Brinckman (1853–1928) kupiec
1935 Richard Sauerhering kupiec
1939 Max Wilhelm Krogoll (1864–1944) przedsiębiorca
MrGl
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania