STOLZENBERG BENNO, śpiewak operowy, kompozytor, dyrektor Teatru Miejskiego
| < Poprzednie | Następne > |
BENNO STOLZENBERG (25 II 1827 lub 1829 Królewiec – 22 IV 1906 Berlin), śpiewak operowy o głosie tenorowym, nauczyciel śpiewu, kompozytor, dyrektor Teatru Miejskiego. Syn kantora synagogalnego. W latach czterdziestych XIX wieku pracował w firmie handlowej oraz odbył służbę wojskową w Gdańsku. W 1851 roku ubiegał się bezskutecznie o stypendium Towarzystwa Pokoju na naukę śpiewu. Po odmowie wyjechał do Berlina, gdzie studiował technikę śpiewu bel canto u tenora Eduarda Mantiusa i dyrygenta Heinricha Dorna. 17 IX 1852 debiutował w teatrze w Królewcu jako Hrabia Almaviva w Cyruliku sewilskim Gioacchina Rossiniego. W okresie 1855–1856 występował w teatrze w Rewlu (obecnie Tallin, Estonia), 1856–1857 w Szczecinie, 1857–1858 w Brunszwiku (Braunschweig), 1858–1859 w Würzburgu (tu był zaangażowany również jako reżyser), 1859–1875 w teatrze dworskim w Karlsruhe, 1875–1876 w Lipsku, 1876–1879 w Królewcu. W lutym 1879 roku – po zapłaceniu Georgowi Langemu odstępnego w wysokości 36 tysięcy marek – został w Gdańsku dzierżawcą Teatru Miejskiego.
W Gdańsku wystawił 256 sztuk teatralnych: 66 dramatów, 51 oper, 68 komedii, 18 operetek, 30 fars, 23 tak zwane Ausstattungsstücke (sztuki z wystawnymi dekoracjami i z użyciem maszynerii teatralnej, przeważnie o tematyce baśniowej). Repertuar składający się z utworów wystawianych w Gdańsku już wcześniej uzupełnił o 73 dzieła współczesnych autorów, w tym 15 dramatów, między innymi: Arria i Messalina Adolfa Wilbrandta (premiera 1 IV 1880), Die Hexe (Czarownica) Arthura Filgera (9 XI 1880), Katharina Howard Rudolfa von Gottschalla (15 XI 1881), pięć oper: Feramors Antona Grigoriewicza Rubinsteina (11 I 1880; pierwszymi przedstawieniami dyrygował kompozytor), Gustav Wasa Carla Götzego (17 III 1880), Der Blitz (L’éclair; Piorun) Jacques’a Fromentala Halévy’ego (28 IV 1881), Carmen Georges’a Bizeta (24 XI 1881), Wilhelm von Oranien (Wilhelm Orański) Heinricha Hofmanna (14 IV 1882), 29 komedii, między innymi: Wohltätige Frauen (Dobroczynne niewiasty) Adolfa L’Arronge’a (29 II 1880), Plaudertasche (Gaduła) Franza Bittonga (17 XI 1880), Krieg im Frieden (Wojna w czasie pokoju) Gustava Mosera (7 II 1882), Die einzige Tochter (Posażna jedynaczka; 15 III 1880) i Mentor (2 II 1882) Jana Aleksandra Fredry, pięć operetek: Giroflé-Girofla Alexandre’a Charles’a Lecocqa (7 XII 1879), Leichte Kavallerie (Lekka kawaleria; 6 II 1880) i Boccaccio Franza von Suppégo (15 II 1880), Madame Favart Jacques’a Offenbacha (4 III 1880), Karneval in Rom (Karnawał w Rzymie) Johanna Straussa (27 I 1882), dziewięć fars, między innymi: Sodom und Gomorrha (Sodoma i Gomora) Franza von Schönthana (26 IX 1879), Eine resolute Frau (Resolutna kobieta) Wilhelma Mannstaedta (9 I 1881), Ehehindernisse (Przeszkody małżenskie) Alberta Willa (11 XII 1881), dziesięć Ausstattungstücke, między innymi Die Kinder des Kapitän Grant (Les Enfants du capitaine Grant; Dzieci kapitana Granta) Adolphe’a Dennery’ego według Jules’a Verne’a (14 XII 1879), Tischlein deck’ dich (Stoliczku nakryj się) Friedricha Prägera (25 XII 1881).
Zaangażowany przez niego zespół baletowy – trzy solistki i 12 uczennic szkoły baletowej – wykonywał wstawki baletowe w operach, operetkach i innych sztukach oraz występował w samodzielnych obrazkach tanecznych i baletach. W okresie 1879–1880 baletmistrz Leopold Couqui wystawił kilka krótkich divertissement i obrazki baletowe Das Fest der Goldgräber (Święto poszukiwaczy złota) i Der hüpfende Freier (Podskakujący zalotnik), 1880–1881 baletmistrz Fritz Scharf wystawił między innymi drugi akt baletu Giselle Adolphe’a Adama. W latach 1881–1882 zespół baletowy nie miał kierownika, występy ograniczyły się do wstawek baletowych, między innymi solistki Calmus, Dänike, Fiebig i uczennice szkoły baletowej wykonały „Taniec elfów” w Śnie nocy letniej Williama Shakespeare’a z muzyką Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego.
Stolzenberg działał również w życiu muzycznym Gdańska. W sezonie 1879–1880 wspólnie z księgarzem Constantinem Friedrichem Ziemssenem ( Księgarstwo. Tabela: Księgarnie w latach 1800–1945) zorganizował osiem abonamentowych koncertów: siedem symfonicznych w Sali Apollina Hotelu du Nord (Apollo-Saal; hotel Gdańsk Radisson Blu) i jeden oratoryjny – 21 III 1880 roku w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus ( Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki), podczas którego wykonano Pasję według św. Mateusza Johanna Sebastiana Bacha. Na koncertach w Sali Apollina prezentowano symfonie, koncerty i utwory instrumentalne, a także kompozycje kameralne, arie operowe, pieśni (między innymi skomponowane przez niego) i inne dzieła. Wykonawcami byli muzycy orkiestry Teatru Miejskiego pod kierunkiem pierwszego dyrygenta Carla Götzego, solistami – gdańscy i pozagdańscy śpiewacy i instrumentaliści. Oprócz koncertów abonamentowych Stolzenberg organizował krótkie koncerty w teatrze, zazwyczaj w przerwach między jednoaktowymi sztukami, na przykład 10 III 1881 rosyjska pianistka Monica Terminska zagrała Koncert fortepianowy a-moll op. 54 Roberta Schumanna, 21 XI 1881 francuski skrzypek Emil Sauret wykonał Koncert skrzypcowy e-moll op. 64 Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego, Polonez A-dur op. 21 Henryka Wieniawskiego i Romans F-dur op. 50 Ludwiga van Beethovena.
Sporadycznie występował w operach, między innymi jako Georg Brown w Białej damie François-Adriena Boieldieu, Jan z Lejdy w Proroku Giacoma Meyerbeera, Eleazar w Żydówce Jacques’a François Halévy’ego, tytułowy bohater w Tannhäuserze i Lohengrinie Richarda Wagnera oraz w Feramors Antona Grigoriewicza Rubinsteina, i na koncertach – 21 III 1880 roku w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus śpiewał partie Ewangelisty w Pasji według św. Mateusza Bacha, 12 III 1882 w sali loży Eugenia pod Ukoronowanym Lwem przy Neugarten 18 (ul. Nowe Ogrody) ( wolnomularstwo) na imprezie charytatywnej na rzecz Towarzystwa Pestalozziego (Pestalozzi-Verein) wykonał pieśni Franza Schuberta, Franza Liszta i Eduarda Lassena.
W maju 1882 roku odstąpił prawo do dzierżawy gdańskiego Teatru Miejskiego Heinrichowi Jantschowi (brak informacji o wysokości odstępnego). W Gdańsku mieszkał przy Breitgasse 120 (ul. Szeroka). W latach 1882–1885 uczył śpiewu w Berlinie, 1885–1896 był profesorem śpiewu i sztuki aktorskiej w konserwatorium w Kolonii, od roku 1896 do śmierci uczył śpiewu w Berlinie.
W 1855 roku w Królewcu poślubił aktorkę Malwinę Schweichler (8 X 1831 Królewiec – 1 VI 1891 Wrocław). Ich czworo dzieci było artystami.
Najstarsza córka, Gabriela (Ella) Stolzenberg (26 XI 1856 Helsinki – po 1881), była śpiewaczką koncertową o głosie mezzosopranowym i pianistką kameralistką. W Gdańsku występowała na licznych koncertach, między innymi 13 II 1880 roku przedstawiła pieśni Johannesa Brahmsa, Roberta Schumanna i Carla Reineckego oraz arię Sei stille dem Herrn z oratorium Elias Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego, 28 II 1880 wykonała partię fortepianu w Serenadzie na fortepian, wiolonczelę i klarnet Emila Hartmanna. W grudniu 1881 roku w Augsburgu poślubiła śpiewaka o głosie barytonowym Michaela Geigera, występującego w Teatrze Miejskim w sezonie 1880–1881, między innymi w operach Richarda Wagnera (Telramund w Lohengrinie, Wolfram von Eschenbach w Tannhäuserze), Giacoma Meyerbeera (Nelusco w Afrykance), Daniela François Aubera (Pietro w Niemej z Portici). Brak informacji o ich późniejszym życiu.
Kolejna z córek, Fanny Stolzenberg, została aktorką, syn Paul Stolzenberg – śpiewakiem operowym.
Najmłodsza córka, Klara Stolzenberg (Claire La Porte-Stolzenberg; 25 XII 1865 Karlsruhe – po 1920), była śpiewaczką operową o głosie sopranu koloraturowego. W 1886 roku debiutowała w teatrze dworskim w Sondershausen, w latach 1887–1889 występowała w teatrze we Fryburgu Bryzgowijskim, 1889–1890 w Magdeburgu, 1890–1891 we Wrocławiu, 1891–1895 w teatrze operowym w Düsseldorfie, 1895–1896 w teatrze dworskim w Brunszwiku (Braunschweig), 1896–1900 w teatrze w Bazylei. Od roku 1900 uczyła śpiewu w Düsseldorfie, sporadycznie występowała też w teatrze, na przykład 30 VI 1908 w Düsseldorfie w operetce Orfeusz w piekle Jacques’a Offenbacha, i na koncertach, między innymi 10 XII 1910 w Elberfeld (Nadrenia) na koncercie kantat Johanna Sebastiana Bacha.
