SPÓŁDZIELNIA PRACY USŁUG WYSOKOŚCIOWYCH „ŚWIETLIK”
| < Poprzednie | Następne > |
SPÓŁDZIELNIA PRACY USŁUG WYSOKOŚCIOWYCH „ŚWIETLIK” (od 1987 Spółdzielnia Pracy Usług Wysokościowych „Gdańsk”), założona w czerwcu 1983 przez grupę studentów i absolwentów Uniwersytetu Gdańskiego. Do założycieli należeli: Tomasz Chodnikiewicz, Jarosław Czarniecki, Zbigniew Gołębiewski, Ireneusz Gust, Jerzy Hall, Marek Henryk Kotlarz, Jadwiga Marciszewska, Stanisław Marciszewski, Maciej Płażyński, Roman Rojek, Janusz Starzyński. Pierwszą siedzibą spółdzielni było mieszkanie Romana i Jolanty Rojek (a właściwie matki Jolanty Rojek, Herminy Mechlińskiej) przy ul. Powstańców Warszawy w Gdańsku. W następnych latach wynajmować zaczęto prywatne mieszkania i budynki, kolejno na ulicach: Poznańskiej, Kościuszki, Pańskiej, Małcużyńskiego, Matejki.
Ideą powołania spółdzielni było dążenie do pracy poza strukturami przedsiębiorstw państwowych uzależnionych od PZPR i władz PRL. Pierwszym przewodniczącym rady nadzorczej został Roman Rojek, pierwszym prezesem zarządu Maciej Płażyński, który pełnił tę funkcję nieprzerwanie do czerwca 1990, do czasu powołania przez premiera Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko wojewody gdańskiego. Po jego odejściu, prezesem zarządu został Jarosław Czarniecki, który pełnił tę funkcję do likwidacji spółdzielni. Wiceprezesami byli: Tomasz Chodnikiewicz (czerwiec 1983 – listopad 1983), Marek Henryk Kotlarz (1983–1989), Jarosław Czarniecki (1984–1990), Jan Miotke (1986–1990), Ryszard Jaśkowiak (1991–1996).
Spółdzielnia od chwili powstania prowadziła prace na wysokości z zastosowaniem technik alpinistycznych (remonty i malowanie kominów oraz konstrukcji przemysłowych), z czasem rozszerzyła działalność o prace podwodne, projektowe oraz ekspertyzy techniczne urządzeń w miejscach trudno dostępnych z zastosowaniem badań ultradźwiękowych i ruchomych kamer. Rozszerzano też geograficzny zasięg realizowanych prac, obejmując obszar całej Polski i powołując filie w Rzeszowie i Krakowie, od 1987 tworząc spółki prawa handlowego ze swoim udziałem (miedzy innymi Przedsiębiorstwo Remontowe „Corina” i Gdańska Grupa Promocyjna).
Wkrótce po założeniu zaczęto przyjmować do pracy członków organizacji opozycyjnych, Niezależnego Zrzeszenia Studentów oraz działaczy NSZZ „Solidarność”, zwłaszcza tych, którzy ze względu na represje władz mieli problemy ze znalezieniem zatrudnienia. W spółdzielni zatrudnieni byli między innymi Jerzy Borowczak, Antoni Grabarczyk, Adam Hodysz, Arkadiusz Rybicki, Sławomir Rybicki,
Donald Tusk, Wiesław Walendziak, Andrzej Zarębski, Mariusz Wilk.
Przez cały okres działalności w okresie PRL wielu członków i pracowników spółdzielni kontynuowało działalność opozycyjną, a sama spółdzielnia część zysków przeznaczała na wspieranie niezależnych i niechętnych władzy środowisk; finansowano między innymi wydawanie nielegalnych czasopism: „Polityki Polskiej” – wydawanego przez środowisko konserwatystów wywodzących się z
Ruchu Młodej Polski, oraz „Przeglądu Politycznego”, pisma ideowego rodzącego się na Wybrzeżu środowiska liberałów (późniejszy Kongres Liberalno-Demokratyczny). Wspomagano też inicjatywy środowisk kombatanckich i niepodległościowych (między innymi wsparto budowę pomnika płk. Jana Piwnika „Ponurego”, dofinansowano wydanie przez Gdańskie Towarzystwo Naukowe książki ze wspomnieniami uczestników strajków sierpniowych z 1981), wspierano też finansowo i osobiście liczne akcje charytatywne.
Podczas strajku w sierpniu 1988 członkowie spółdzielni między innymi redagowali, drukowali i kolportowali strajkowy biuletyn „Rozwaga i Solidarność”, którego nakład wynosił wówczas nie mniej niż 60 tys. egzemplarzy. Członkowie spółdzielni odgrywali też istotną rolę organizacyjną wewnątrz strajkujących stoczni oraz organizowali z nimi łączność i dostawy.
Charakterystyczną cechą spółdzielni przez cały okres jej działalności w czasach PRL był pluralizm i tolerancja. Do pracy przyjmowano każdą wrogą władzy osobę, bez względu na jej poglądy. W 1988 spółdzielnia liczyła około 120 członków i zatrudniała na etatach około 200 pracowników. Spółdzielnia kontynuowała działalność po 1989, jednak opuściło ją wiele osób, którym niepodległościowe przemiany umożliwiły realizację własnych zainteresowań. Zlikwidowana w 1996.
Bibliografia:
Demska Iwona, Oller Anna, Świetlik, życie zawieszone na linie, Gdańsk 2012.
Kotlarz Marek, Tak trzymać „Gdańsk”, Tygodnik Katolicki Młoda Polska, nr 2, 1989.
Świetlik. Spółdzielnia Usług Wysokościowych, film dokumentalny z 2011 w reżyserii Jacka Knoppa.
Zaremba Piotr, Młodopolacy, Gdańsk 2000.
