Tekst źródłowy strony SAHM HEINRICH FRIEDRICH WILHELM, nadburmistrz Gdańska, prezydent Senatu

{{paper}}
[[File:Sahm Heinrich Friedrich Wilhelm.JPG|thumb|Heinrich Friedrich Wilhelm Sahm]]
[[File:Sahm_Heinrich.jpg|thumb|Heinrich Sahm (najwyższy) na czele delegacji Senatu Wolnego Miasta Gdańska w Warszawie 6 II 1930]]

'''HEINRICH FRIEDRICH WILHELM SAHM''' (12 IX 1877 Anklam (Meklemburgia-Pomorze Przednie) – 3 X 1939 Oslo), [[BURMISTRZOWIE MIAST GDAŃSKICH | nadburmistrz]] Gdańska, prezydent [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu]] [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (II WMG). Młodszy syn Heinricha Alexandra Sahma (1837–1901), igielnika (wytwórcy igieł i szpilek) i sklepikarza, oraz Wilhelminy z domu Schußmann (1843–1920). Starszy brat Johannes (1876–1927) prowadził po rodzicach sklep galanteryjny w rodzinnej miejscowości.<br/><br/>
Studiował prawo i nauki polityczne w Monachium (München), Berlinie i Gryfii (Greifswald). W 1900 złożył egzamin referendarski w Szczecinie, a w 1904 egzamin asesorski w Berlinie. Pracował w zarządach miejskich w Szczecinie i Magdeburgu. W latach 1912-1918 był drugim burmistrzem w Bochum, jednocześnie w 1915–1918 (z polecenia Urzędu Spraw Wewnętrznych Rzeszy) był dyrektor gabinetu prezydenta policji w Warszawie. Zajmował się kwestią zaopatrzenia ludności w żywność. Po 1918 (głównie za brak dostaw żywności) został wpisany przez władze polskie na listę przestępców wojennych, co było w dużej mierze posunięciem polityczno-propagandowym (skreślony przez stronę polską z tej listy w maju 1920 pod wpływem działań [[WYSOCY KOMISARZE LIGI NARODÓW, 1919–1939 | Wysokiego Komisarza Ligi Narodów]] Reginalda Towera i [[KOMISARIAT GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W II WMG | Komisarza Generalnego RP]] w II WMG [[BIESIADECKI MACIEJ, komisarz generalny RP w Gdańsku | Macieja Biesiadeckiego]]). W lipcu 1918 został przewodniczącym zjazdu przedstawicieli miast niemieckich i pruskich. Po śmierci [[SCHOLTZ HEINRICH, nadburmistrz Gdańska, były patron ulicy | Heinricha Scholtza]] został 2 II 1919 wybrany nadburmistrzem Gdańska, a po utworzeniu II WMG pierwszym prezydentem Senatu, najwyższego organu zarządzającego i wykonawczego, odpowiednika rządu. Jeszcze jako nadburmistrz żegnał 24 I 1920 niemieckie oddziały gdańskiego garnizonu. <br/><br/>
Formalnie bezpartyjny, bliżej mu jednak było do ugrupowań centrowo-prawicowych niż lewicowych. Pośrednio wzmacniało jego pozycję rozdrobnienie partyjne w [[VOLKSTAG | Volkstagu]] (Zgromadzeniu Ludowym), parlamencie II WMG. Uczestniczył w 1919 w rozmowach w Paryżu na temat przyszłego statusu II WMG. W skuteczny sposób przeciwstawił się planom transportu armii generała Józefa Hallera do Polski przez Gdańsk, obawiając się wzmocnienia przez stronę polską wpływów w mieście. W 1924 otrzymał godność doktora honoris causa  [[TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG | Technische Hochschule Danzig]], w 1928 uniwersytetu w Królewcu (Königsberg) oraz w tym samym roku honorowe członkostwo w Senacie uniwersytetu w Tybindze (Tübingen). Doceniono w ten sposób również i jego wysiłki w utrzymaniu niemieckiego charakteru Gdańska.<br/><br/>
W swojej działalności miał przede wszystkim na uwadze interesy II WMG, co dobitnie wyraził w czasie przemówienia w Hamburgu w październiku 1927, kiedy domagał się od władz Republiki Weimarskiej zawarcia traktatu handlowego z Polską. Przejawiał aktywność w kontaktach z zagranicą, jego wyjazdy miały na celu zarówno dbanie o wzrost wymiany handlowej, jak i akcentowanie odrębności II WMG. W 1921 i 1930 złożył wizyty w Warszawie, w 1929 w Moskwie i Charkowie, kilkadziesiąt razy brał udział w posiedzeniach Ligi Narodów w Genewie, gdzie cieszył się zaufaniem wielu dyplomatów. <br/><br/>
Dążąc do poprawy gospodarczej sytuacji  II WMG starał się o utrzymywanie, a nawet pogłębianie, wielorakich więzów Gdańska z państwem niemieckim, dążył do zwiększenia niezależności II WMG oraz osłabiania w nim pozycji Rzeczypospolitej Polskiej. Przy wielu okazjach podkreślał niemiecki charakter Gdańska. Był, tak jak niemal wszyscy gdańscy Niemcy, zwolennikiem pokojowej rewizji granicy polsko-niemieckiej i włączenia obszaru II WMG do państwa niemieckiego. Utrzymywał dobre kontakty z władzami niemieckimi; jego długoletnim przyjacielem był jeden z kanclerzy, Hans Luther. Współpracował także z niemieckim Ministerstwem Spraw Zagranicznych (Auswärtiges Amt) i jego przedstawicielstwem w II WMG, zwłaszcza z niemieckim konsulem generalnym, Edmundem baronem von Thermanem. Był jednak przeciwny posunięciom noszącym znamiona awantur politycznych. W 1929 nie wyraził zgody na zjazd w Gdańsku paramilitarnej organizacji Stahlhelm. <br/><br/>
Wśród gdańskich Niemców cieszył się dużym prestiżem i w latach 20. XX wieku był najbardziej wpływowym gdańskim politykiem. Był gwarantem ciągłości linii politycznej II WMG i stabilizacji tamtejszej sceny politycznej. Potrafił współpracować nie tylko z partiami mieszczańskimi, ale także i z centrowo-lewicowym Senatem. Wprawdzie 19 XII 1928 został po raz trzeci wybrany przez Volkstag prezydentem Senatu, ale po wyborach do parlamentu z 16 XI 1930 musiał, mimo poparcia narodowych liberałów, ustąpić z zajmowanego stanowiska. Jego koncepcja ponadpartyjnego prezydenta nie została zaakceptowana między innymi przez NSDAP, nie uzyskał poparcia dla swoich planów wzmocnienia stanowiska prezydenta ze strony innych partii politycznych zasiadających w Volkstagu. Nie przyjął propozycji zostania w II WMG senatorem. W latach 1931-1935 był nadburmistrzem Berlina, zmuszony został do dymisji przez NSDAP. Od 1935/1936 do śmierci był posłem Rzeszy Niemieckiej w Oslo.<br/><br/>
Od 1906 był żonaty z Dorotheą (Dorą) (23 VI 1883 – 8 II 1964), córką Heinricha Rolffsa (1846–1932), aptekarza z Weidenau (Nadrenia Pólnocna-Westfalia) i Szczecina, oraz Adeli z domu Tiemann (1850–1932). Miał dwie córki i dwóch synów: Marianne (1907–1988), której mąż Ulrich-Wilhelm hrabia Schwerin von Schwanenfeld (ur. 1902) został stracony w 1944 po zamachu na Adolfa Hitlera; Gundel, której mąż był radcą budowlanym; Detlefa (ur. 1910), w 1941 poległego w Rosji oraz Ulricha (13 X 1917 Bochum – 22 VIII 2005 Bodenwerder), wychowanego w Gdańsku, doktora prawa, aresztowanego w 1944 przez Gestapo po zamachu na Adolfa Hitlera, później czołowego dyplomaty RFN, w 1972–1977 ambasadora w Moskwie, 1977–1979 w Ankarze i do emerytury w 1982 w Genewie.<br/><br/> 
Pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Leśnym (Waldfriedhof) w Berlinie-Dahlem (w 1997 przekształconego w Ogród-Pomnik (Gartendenkmal)), przy grobie umieszczona jest też tablica upamiętniająca syna Detlefa. Część jego gdańskich wspomnień została pośmiertnie wydana przez [[INSTYTUT HERDERA W MARBURGU. ZBIORY GDAŃSKIE | Instytut Herdera]] w Marburgu (''Erinnerungen aus meinen Danziger Jahren 1919-1930'', Marburg/ Lahn 1958). Z uwagi na jego wzrost (ponad 2 m) żartobliwie na jego cześć nazwano „Długim Henrykiem” żuraw pływający, zbudowany w 1905, do 1945 funkcjonujący w gdańskiej Stoczni Schichaua (obecnie w muzeum w Roztoku (Rostock)). {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]