RYLKE ALEKSANDER, prorektor Politechniki Gdańskiej, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
ALEKSANDER RYLKE (22 V 1887 Równe na Wołyniu – 23 I 1968 Gdańsk), prorektor Politechniki Gdańskiej (PG), patron gdańskiej ulicy. Syna Stanisława Piotra (8 V 1843 Równe – 4 IV 1899 Warszawa), geodety, topografa wojskowego i astronoma, i Marianny (1855–1927). Od 1893 w Warszawie, gdzie w 1904 ukończył szkołę realną. W 1909 absolwent Wydziału Budowy Okrętów Akademii Morskiej w Kronsztadzie, konstruktor okrętowy i podporucznik marynarki wojennej w Korpusie Inżynierii Budowy Okrętów. Po studiach skierowany do pracy w Dziale Budowy Okrętów Portu Wojennego w Sewastopolu, był kierownikiem doków pływających, remontów torpedowców, budowy pontonów ratowniczych dla okrętów podwodnych oraz inżynierem sztabowym Dywizjonu Okrętów Podwodnych Morza Czarnego.
Od połowy 1913 starszy pomocnik kierownika budowy krążowników liniowych „Izmaił" i „Kinburn" w Zakładach Bałtyckich Budowy Okrętów i Mechanicznych w Piotrogrodzie (później Stocznia Bałtycka w Sankt Petersburgu), do lipca 1914 odpowiedzialny za odbiór stali na ich budowę z hut południowej Rosji. Delegowany do Arsenału Marynarki Wojennej w Sewastopolu, do marca 1915 zajmował się odbiorem okrętów podwodnych. W połowie 1916 kierownik budowy „Izmaiła", awansowany na komandora podporucznika. Po rewolucji marcowej 1917 przewodniczący jednej z trzech izb rozjemczych między robotnikami a administracją stoczni, w styczniu 1918 zwolniony ze służby.
W sierpniu 1919 przez Finlandię przybył do Gdańska. Od 10 IX 1919 w Polskiej Marynarce Wojennej w stopniu majora, do lutego 1920 w Służbie Technicznej Departamentu dla Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od marca tego roku kierownik Wydziału Technicznego Przedstawiciela Wojskowego i Morskiego Rządu Rzeczypospolitej Polskiej w II Wolnym Mieście Gdańsku, negocjator zamówionych przez Polskę monitorów rzecznych typu "Warszawa" w Stoczni Gdańskiej, sprawował nadzór nad ich budową oraz przebudową pierwszego okrętu dla Marynarki Wojennej ORP „Pomorzanin”, także przewodniczący państwowej komisji do spraw zakupu okrętu „Nest” (późniejszego żaglowca szkolnego „Lwów”). W Gdańsku mieszkał wówczas przy Rickertweg 8 (Bohaterów Getta Warszawskiego).
W 1921 przeszedł do rezerwy, pracował w dziale zakupów zagranicznych w firmie braci Lilpop w Warszawie. Od 1924 ponownie w Marynarce Wojennej; organizator spółki akcyjnej Krajowe Stocznie Okrętowe. W latach 1925–1926 w IV Oddziale Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (Wojskowa Komisja Żeglugi Śródlądowej) jako referent do spraw odtwarzania taboru śródlądowego, następnie w Kierownictwie Marynarki Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Prowadził nadzór nad budową statków rzecznych w Stoczni Gdańskiej, przebudową okrętu „Nest” na statek szkolny „Lwów”. W latach 1927–1932 przebywał we Francji (Hawr, Caen i Nantes) jako członek komisji nadzorczej przy budowie niszczycieli „Wicher” i „Burza” oraz okrętów podwodnych typu „Wilk”. W 1930 awansowany do stopnia komandora porucznika. Od września 1932 kierownik Wydziału Budowli Nowych w Służbie Technicznej Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie i przedstawiciel Marynarki Wojennej w Komitecie Zarządzającym Instytutu Metalurgii i Metaloznawstwa Politechniki Warszawskiej, od 1933 wykładowca w Państwowej Szkole Techniczno-Mechanicznej w Warszawie. 1 IV 1934 przeniesiony w stan spoczynku z powodu sprzeciwu wobec wybranej przez Ministerstwo Spraw Wojskowych oferty związanej z budową kolejnych okrętów podwodnych.
Współpracował w okresie 1934–1935 z brytyjską stocznią J. Samuel White w Cowes przy projekcie niszczycieli „Grom” i „Błyskawica”. W 1937 rzeczoznawca Państwowej Rady Komunikacyjnej, w latach 1937-1940 wiceprzewodniczący Komitetu Dróg Wodnych tej instytucji. W 1938 projektant i kierownik budowy traserni i pochylni w tworzonej Stoczni Gdyńskiej z ramienia spółki akcyjnej „Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych” w Katowicach. Współpracował przy projekcie pierwszego masowca budowanego w kraju (s/s „Olza”, nie ukończony z powodu wybuchu II wojny światowej, zwodowany przez Niemców w maju 1941 jako „Westpreussen”).
Zmobilizowany 28 VIII 1939, 7 września wraz z kierownictwem Marynarki Wojennej ewakuowany do Pińska, następnie na Wołyń, zdemobilizowany 22 IX 1939. Po powrocie do Warszawy, od jesieni 1940 prowadził wykłady z przedmiotów okrętowych w Państwowej Szkole Techniczno-Mechanicznej II stopnia. W latach 1943–1944 organizator i wykładowca tajnego kursu budowy okrętów na organizowanym przez Aleksandra Potyrałę Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Warszawskiej. Od 1942 żołnierz Armii Krajowej formacji „Alfa” (Marynarka Wojenna w konspiracji), pseudonim „Piotr”.
W 1945 współpracownik Delegata Rządu do spraw Wybrzeża z zadaniem odbudowy i organizacji stoczni polskich, od grudnia tego roku wiceprzewodniczący Podkomisji do spraw Przemysłu Okrętowego Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Jednocześnie w latach
1945–1960 pracownik PG, od 1946 profesor zwyczajny. W latach 1946–1949 prorektor do spraw nauki i nauczania, organizator i w latach 1945–1950 oraz 1951–1952 dziekan, od października 1950 do stycznia 1951 prodziekan Wydziału Budowy Okrętów. 2 XI 1953 na podstawie decyzji Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej doktor nauk technicznych. W okresie 1955–1961 kierownik Zespołowej Katedry Projektowania Okrętów.
Jednocześnie w latach 1946–1948 doradca Departamentu Morskiego w Ministerstwie Żeglugi i Handlu Zagranicznego, w 1946–1949 prezes Morskiego Stowarzyszenia Technicznego (od 1950 Morski Instytut Techniczny - Instytut Morski), do 30 VI 1952 jego pracownik. Od 1960 na emeryturze. Autor projektu bocznego wodowania statków. Uważany za jednego z twórców polskiego przemysłu okrętowego. W 1965 doktor honoris causa PG.
Członek Rad Naukowych: Morskiego Instytutu Technicznego (1946-1952), Instytutu Morskiego (od 25 I 1958), Biura Projektów Budownictwa Morskiego (przewodniczący Rady Technicznej), Instytutu Okrętowego PG (1963–1967 przewodniczący). Członek Komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk, Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej (1921–1925 prezes Oddziału Warszawskiego), Polskiego Towarzystwa Nautologicznego, Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki.
W 1946 jeden z założycieli czasopisma „Technika Morza i Wybrzeża”. Autor publikacji i ekspertyz na temat budowy okrętów, statków, przemysłu okrętowego, oraz wspomnień W służbie okrętu (1968).
Odznaczony między innymi carskimi Orderami św. Stanisława III klasy i św. Anny II klasy, Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej (francuski, 1929, zezwolenie Prezydenta RP 1931), Krzyżem Oficerskim (1954) i Komandorskim (1967) Orderem Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (dwukrotnie, po raz drugi w 1948), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), Złotą Odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” (1960). W 1952 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia za koncepcję bocznego wodowania statków.
Od 1921 żonaty bezdzietnie z Ireną z domu Szumlańską (23 VIII 1890 – 22 VIII 1957 Gdańsk), tłumaczką książek dla dzieci. Pochowani na cmentarzu Srebrzysko. Od 14 VII 1978 patron ulic w Gdańsku- Siódmym Dworze. Jego imię nosiły dwa statki drobnicowce: „Aleksander Rylke” (typu B 438, zbudowany w Gdańsku w 1977, odprzedany przez Polskie Linie Oceaniczne (PLO) w roku produkcji) oraz „Profesor Rylke” (typu B 340, zbudowany w Splicie, w służbie PLO od 1978, złomowany w 1999).
