PENSON JAKUB, rektor Akademii Medycznej w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
JAKUB PENSON (23 IV 1899 Płock – 28 IV 1971 Warszawa), lekarz internista, rektor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG), współtwórca nowoczesnej nefrologii polskiej. Syn Szmula (Samuela) Pensona (1861 Olkieniki, obecnie Litwa – sierpień 1939 Płock), nauczyciela, współzałożyciela pierwszej w Płocku instytucji pedagogicznej, cheder metukan (szkoła żydowska o charakterze religijnym), oraz poślubionej 30 IV 1896 Itty Kajli (Karoliny) z domu Landau (ur. 1868), córki właściciela szynku Szmula Moszka i Bajli Rykli z Libermanów. Brat lekarza Izraela (10 III 1897 Płock – 6 IX 1942 Warszawa, zginął na Umschlagplatzu) i Abrama (od 1952: Adama) (13 VI 1900 Płock – 29 XII 1961 Warszawa), absolwenta Uniwersytetu Warszawskiego (UW), nauczyciela w Tomaszowie Mazowieckim, od 1940 w gułagu koło Syktywkaru (republika Komi ASRR), od początku (Sielce nad Oką) żołnierza I Armii Ludowego Wojska Polskiego, po wojnie między innymi redaktora „Skrzydeł wolności”, gazety Polskich Wojsk Lotniczych, po demobilizacji od 1954 redaktora w Wydawnictwie RUCH.
Od 1908 uczył się w Gimnazjum Rządowym w Płocku, od 1916 w Gimnazjum Polskim w Płocku, maturę uzyskał w 1918. Do 1921 służył jako ochotnik w Wojsku Polskim. W latach 1921–1927 studiował na Wydziale Lekarskim UW, w 1928 uzyskał dyplom zawodowy lekarza (doktor wszech nauk medycyny). W latach 1929–1942 pracował w Szpitalu Starozakonnych w Warszawie (od 1939 jako ordynator). Od 1941 przebywał w getcie, z którego uciekł na krótko przed likwidacją szpitala. W roku akademickim 1941/1942 prowadził tam tajne wykłady na kursie klinicznym „Choroby nerek i przemiany materii” wraz z zajęciami przy łóżku chorego dla starszych semestrów Wydziału Lekarskiego UW. W latach 1945-1946 pracował jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Warszawie. 4 I 1947 występował przed Najwyższym Trybunałem Narodowym jako świadek w procesie byłego gubernatora Warszawy Ludwika Fischera.
W latach 1946–1949 pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Łódzkiego, od 1948 doktor habilitowany. W Gdańsku w latach 1949–1969 kierował III i II Kliniką Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej AMG (przy ul. Łąkowej, od 1956 przy ul. Dębinki); od 1949 profesor nadzwyczajny (tytularny), od 1956 profesor zwyczajny. W okresie 1950–1953 prorektor, 1953–1956 i 1962–1968 rektor AMG.
Znawca nefrologii klinicznej; opisał objawy ostrej niedomogi nerek, szczególnie w przebiegu duru plamistego, oraz cechy hiperazotomii, istniejącej w tej chorobie. Zajmował się cukrzycą i kardiologią oraz wybranymi działami endokrynologii, jako jeden z pierwszych tzw. nadciśnieniem objawowym, głównie naczyniowo-nerkowym i w przebiegu gruczolaka chromochłonnego nadnercza. Niezależnie od ośrodków naukowych w USA (w tym samym 1931 roku) opisał hipoglikemię w przebiegu wysepki ß trzustki. Z jego inicjatywy po raz pierwszy w Polsce wszczepiono w 1963 roku chorej z arytmią rozrusznik serca, w 1963 zainicjował leczenie guzów chromochłonnych nadnercza metodą chirurgiczną. Autor publikacji w czasopismach medycznych oraz między innymi podręcznika chorób nerek (wydania w 1960, 1965 i 1970).
Odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1953), Krzyżem Komandorskim (1955) oraz Krzyżem Oficerskim (1956) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1956), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), medalem „Za zasługi dla obronności kraju” (1967), Odznaką PCK II klasy (1960), odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1960), odznaką „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1959), Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego (1964), jako pierwszy lekarz w kraju - Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1967).
Autor pamiętnika dokumentującego zbrodnie hitlerowskie w getcie warszawskim, udostępnionego przez jego żonę w 2002, a opublikowanego w monografii Wiesława Makarewicza i Bolesława Rutkowskiego Jakub Penson (1899–1971). Od szpitala na Czystem do Akademii Medycznej w Gdańsku (Gdańsk 2005).
Żonaty był od 27 VIII 1931 z Marią Janiną (28 II 1902 Warszawa - 15 IV 1952 Gdańsk), córką Aleksandra Neya i Rozalii Margules, absolwentką Wydziału Filozofii UW, po studiach związanej z tamtejszym Instytutem Fizyki Doświadczalnej, następnie od 1954 z Joanną z domu Muszkowską. Ojciec Anny Felicji (ur. 26 VIII 1954 Gdańsk), zamężnej Dominiczak, absolwentki Wydziału Lekarskiego AMG, od 1982 w Glasgow, pierwszej kobiety z tytułem Królewskiego Profesora Medycyny, wicerektora i dziekana Wydziału Medycyny, Weterynarii i Nauk Biologicznych tamtejszego uniwersytetu, w latach 2013–2015 Przewodniczącej Międzynarodowego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.
Pochowany wraz z pierwszą żoną na cmentarzu Srebrzysko.
