PELCZAR MARIAN, dyrektor Biblioteki Gdańskiej PAN, patron ulicy

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Marian Pelczar
Od lewej: Marian Pelczar, jego córka Maria Pelczar, prof. Robert Szewalski
Marian Pelczar (pierwszy z prawej) jako laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska z 1980
Tablica upamiętniająca Mariana Pelczara w Gdańskiej Bibliotece PAN
Polski Gdańsk, 1947

MARIAN PELCZAR (22 III 1905 Nowy Sącz – 9 III 1983 Gdańsk), historyk, dyrektor Biblioteki Miejskiej (następnie Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk), patron gdańskiej ulicy. Syn Michała, nauczyciela łaciny i greki oraz dyrektora Państwowego Gimnazjum Klasycznego im. Jana Długosza w Nowym Sączu. W 1923 absolwent tego Gimnazjum, w 1929 historii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), doktor filozofii. W latach 1925-1929 był asystentem w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej UJ. W 1931 uzyskał uprawnienia nauczyciela szkół średnich, pracował jako nauczyciel w Krakowie.

1 XII 1934 otrzymał etat w Szkole Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie i skierowany został do Gdańska. Od 15 XII 1934 wykładał historię w Polskich Szkołach Handlowych, działacz harcerski. Od 1935 był członkiem komitetu redakcyjnego „Rocznika Gdańskiego”, w latach 1937–1939 sekretarz generalny Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (TPNiS). Tuż przed wybuchem II wojny światowej zdołał wysłać z Gdańska do Krakowa i ulokować w archiwum najcenniejsze materiały naukowe oraz akta urzędowe TPNiS, dzięki czemu wielu działaczy Towarzystwa uniknęło represji ze strony okupanta. Podczas wojny pracował jako woźny, telefonista i księgowy w prywatnej firmie budowlanej w Zabierzowie pod Krakowem, brał udział w tajnym nauczaniu na terenie Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego.

Ponownie w Gdańsku od kwietnia 1945 w tzw. grupie operacyjnej Ministerstwa Oświaty, mającej organizować życie naukowe i kulturalne w Gdańsku. Od 9 IV 1945 do 31 V 1973 dyrektor Biblioteki Miejskiej (następnie Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk) i w okresie 1945–1956 ponownie sekretarz generalny TPNiS. Zabezpieczył zbiory Biblioteki Miejskiej, Archiwum Państwowego ( archiwa) i mniejszych bibliotek. Gromadził rozproszone pod koniec II wojny światowej zbiory, nadał bibliotece wysoką rangę naukową. W 1947 był współautorem programu obchodów 950-lecia Gdańska. W 1955 otrzymał tytuł docenta. W latach 1956–1959 drugi wiceprezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, od 1972 członek honorowy. W 1960 został prezesem Towarzystwa Miłośników Gdańska.

Był współredaktorem pierwszych po II wojnie światowej wznowionych tomów „Rocznika Gdańskiego”. Od 1968 współredagował „Libri Gedanenses”. Publikował na temat Gdańska i Pomorza Gdańskiego, autor między innymi książki Polski Gdańsk (1947). Z jego inicjatywy Franciszek Dąbrowski spisał swoje wspomnienia z Westerplatte (1957), namówił również w latach 70. XX wieku do utrwalenia gdańskich wspomnień Brunona Zwarrę. Wykładał w 1946 w Państwowym Centrum Wychowania Morskiego Ligi Morskiej w Gdyni, w 1948–1958 i 1962–1968 w Wyższej Szkole Pedagogicznej, prowadził wykłady z historii również w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie. Uczestniczył w licznych kongresach naukowych w kraju i za granicą, między innymi we Francji, Holandii, Belgii, Czechosłowacji, NRD i RFN, wygłaszając referaty z zakresu dziejów Gdańska, historii kultury, nauk pomocniczych historii i historii książki.

Od 31 XII 1975 na emeryturze. 16 X 1980 na UJ odbyła się uroczystość odnowienia po 50 latach jego dyplomu doktorskiego. W 1953 otrzymał nagrodę naukową Przewodniczącego MRN w Gdańsku, w 1980 Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska. Odznaczony między innymi Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958), Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Komandorskim OOP, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, odznakami „Za opiekę nad zabytkami", „Zasłużony działacz kultury", „Za zasługi dla Gdańska” i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1965).

Pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Alei Zasłużonych. Od 28 X 2010 patron ulicy w Gdańsku- Jasieniu. 9 IV 2018 odsłonięto przed wejściem do budynku Biblioteki Gdańskiej PAN jego pomnik-ławeczkę.

Żonaty był z Marią z domu Trnka ( 12 VIII 1903 Kraków – 16 VII 1984 Gdańsk), w 1935 opiekunką biblioteki TPNiS, po wojnie kustoszem Biblioteki Gdańskiej PAN, ojciec Andrzeja i Marii Pelczar. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. MA

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania