PASTORIUS JOACHIM, uczony, proboszcz kościoła NMP
| < Poprzednie | Następne > |
JOACHIM PASTORIUS von HIRTENBERG (20 IX 1611 Głogów – 26 XII 1681 Frombork), uczony, proboszcz kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) w Gdańsku, patron gdańskiej ulicy. Syn kaznodziei ewangelickiego Hirtena, zlatynizował ojcowskie nazwisko w czasie studiów. Nauczyciel synów polskiej szlachty wyznania kalwińskiego i braci polskich. Od 1631 studiował medycynę, prawo i teologię na uniwersytecie we Francji i Holandii, by zdobyć środki na naukę zatrudniał się w charakterze guwernanta bogatych protestanckich studentów z Polski. W 1632 został unitarianinem ( arianie), po powrocie do kraju przebywał w Rakowie, Krakowie, Gdańsku i Toruniu. W 1636, jako wychowawca Piotra Sieniuty, przebywał w Lejdzie, w 1638 w Orleanie, Londynie, Oksfordzie, w 1639 w Paryżu. Od 1641 doktor (na uniwersytecie w Lejdzie), w tym roku wydał podręcznik do historii Polski Florus polonicus seu polonicae historiae epitome nova. Po ponownym powrocie do kraju był lekarzem rodziny Sieniutów na Wołyniu, który opuścił po wybuchu w 1648 kozackiego powstania Bohdana Chmielnickiego.
Od 1651 lekarz miejski i profesor gimnazjum w Elblągu. W 1654 powołany został na stanowisko profesora prawa i historii w gdańskim Gimnazjum Akademickim, wprowadzony 28 I 1655, początkowo z tytułem brandenburskiego nadwornego historiografa. W swych wystąpieniach i naukach zwracał szczególną uwagę na historię narodową, szczególnie Polski i Pomorza. W tej dziedzinie jego największym osiągnięciem była wydana już pośmiertnie (1685) praca Historia Poloniae partes duae. Jednocześnie dyplomata w służbie króla polskiego Jana Kazimierza, między innymi protokołował rozmowy polsko-szwedzkie poprzedzające zawarcie pokoju oliwskiego. Podczas rokowań otrzymał z rąk cesarza Leopolda I nobilitację, potwierdzoną w 1662 przez króla Jana Kazimierza; nazwisko od 1660 uzupełnił tytułem „von Hirtenberg”. 1 VIII 1667 zrezygnował z profesury w Gdańsku. W 1669 przeszedł z rodziną, żoną, pięcioma synami i trzema córkami, na wiarę katolicką, wyznanie wiary złożył w opactwie cystersów w Oliwie na ręce opata Michała Hackiego. W 1672 został burgrabią malborskim i właścicielem majątków na Żuławach Gdańskich.
Po śmierci żony w 1675 przyjął święcenia kapłańskie, od września 1676 był proboszczem w Tczewie. W okresie 1678–1681 był proboszczem gdańskiego kościoła NMP, urzędującym w oparciu o budowaną Kaplicę Królewską, prepozytem w kościele św. Wojciecha, protonotariuszem apostolskim, kanonikiem chełmińskim, oficjałem i wikariuszem generalnym na Pomorzu. Od 1680 był także kanonikiem warmińskim (we Fromborku). Przed śmiercią napisał własną biografię. Pochowany w katedrze we Fromborku, zachowało się jego epitafium. Od 1945 patron ulic w Gdańsku-Przeróbce.
Bibliografia:
Banaś Teresa, Pastorius Joachim, w: Słownik pisarzy śląskich, t. 1, 2005, s. 103-107.
Birch-Hirschfeld Arthur, Autobiografia Joachima Pastoriusa, „Reformacja w Polsce", t. 9—10, 1939—1947.
Kubik Kazimierz, Etyka społeczna w ujęciu gdańskiego pedagoga XVII wieku Joachima Pastoriusa, „Rocznik Gdański", t. 21, 1962 s. 159—178.
Kubik Kazimierz, Joachim Pastorius gdański pedagog XVII wieku, Gdańsk 1970.
Mokrzecki Lech, Dyrektor gimnazjum elbląskiego Joachim Pastorius i jego poglądy na historię, „Rocznik Elbląski", t. 4, 1969 s. 59—83.
Mokrzecki Lech, Pastorius ab Hirtenberg Joachim, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 25, 1980, s. 261-265.
Mokrzecki Lech, Pastorius ab Hirtenberg Joachim, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 390-392.
