O’ROURKE EDUARD, biskup gdański, patron placu w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
o nominacji na administratora apostolskiego, 1922
EDUARD O’ROURKE (26 X 1876 Basin, powiat nowogródzki – 27 VI 1943 Rzym), biskup ordynariusz gdański, patron placu w Gdańsku- Wrzeszcz. Pochodził z irlandzkiej rodziny przybyłej do Rosji w czasach jego pradziada, Corneliusa. Syn Michała, oficera rosyjskiej Marynarki Wojennej. W 1893 uzyskał maturę w Rydze, od 1899 studiował ekonomię i handel w tamtejszej politechnice, w latach 1903–1908 prawo na uniwersytecie we Fryburgu (Szwajcaria), 1904–1908 teologię na uniwersytecie w Innsbrucku. Święcenia kapłańskie przyjął w Kownie 27 X 1907. W latach 1908–1911 profesor seminarium duchownego w Petersburgu, 1911–1917 tamże proboszcz parafii św. Stanisława, 1917–1918 wikariusz generalny diecezji mińskiej.
29 IX 1918 mianowany biskupem w Rydze (Łotwa),15 XII 1918 konsekrowany w Wilnie, 10 VIII 1919 intronizowany do ryskiej katedry, 10 IV 1920 złożył rezygnację. Od 10 IV 1920 biskup tytularny Canea, w latach 1920–1922 delegat apostolski w krajach bałtyckich. Od 21 IX 1922 biskup tytularny Pergamonu.
Od 24 IV 1922 do 3 I 1926 administrator apostolski dla II Wolnego Miasta Gdańska (WMG). Do Gdańska przybył 14 V 1922 i zamieszkał w domu zakonnym elżbietanek przy Heumarkt 5 ( Targ Sienny). 2 I 1926 mianowany przez papieża Piusa XI na pierwszego biskupa ordynariusza nowo utworzonej diecezji gdańskiej. Intronizacja miała miejsce 1 VI 1926 w kościele (katedrze) Trójcy Świętej w Oliwie (na miesiąc przed włączeniem Oliwy w granice miasta Gdańska). Od Wielkanocy 1927 mieszkał w dawnym oliwski klasztorze, na pierwszym pietrze zachodniego krużganka ("Rezydencja Papieska").
W grudniu 1935 przeprowadził I Synod Diecezji Gdańskiej. W latach 1935–1937 poparł dążenia do utworzenia polskich parafii personalnych. Pod naciskiem Senatu odwołał jednak dekrety erekcyjne. W październiku 1937 złożył rezygnację z urzędu biskupa, którą Stolica Apostolska przyjęła 13 VI 1938 .
Pożegnany uroczyście 26 VI 1938 w kościele kościele Chrystusa Króla, 7 lipca opuścił Gdańsk , udając się z Dworca Głównego pociągiem do Poznania; tam zamieszkał u sióstr elżbietanek jako kanonik kapitulny archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej. 26 I 1939 zrezygnował z obywatelstwa II WMG, przyjął obywatelstwo polskie. W W 1939 udał się w odwiedziny do rodziny w okolice Grodna, gdzie zastał go wybuch II wojny światowej. Po wybuchu w 1941 wojny niemiecko-radzieckiej, dzięki pomocy znajomego niemieckiego generała wyjechał do Rzymu, gdzie zmarł. W ostatnich miesiącach życia przebywał w szpitalu elżbietanek przy Via deli' Olmata 92. Pochowany został na Cmentarzu Campo o Verano, w grobowcu nazaretanek. Sprowadzone stamtąd szczątki 17 XII 1972 pochowano w oliwskim kościele (katedrze) Trójcy Świętej, w krypcie biskupów gdańskich. Od 4 X 1989 jego imię nosi plac we Wrzeszczu Dolnym (między ul. Klonowicza, ul. Kochanowskiego i ul. Mickiewicza, do 1945 Skagerrakplatz).
Jako biskup posługiwał się (jako jedyny z gdańskich biskupów) własnym herbem przedstawiającym w polu złotym dwa czarne lwy kroczące, jeden nad drugim. W klejnocie herbu, nad hełmem z dziewięcioma pałkami ręka zbrojna z mieczem i wstęga z dewizą: Victorius. Pod tarczą wstęga z rodową dewizą: Serviendo guberno. Błędny przedstawiony herb (powielany w publikacjach) widnieje na epitafium w kościele (archikatedrze) Trójcy Świętej w Oliwie, sporządzonym po jego śmierci w 1943 (z treścią uzupełnioną po sprowadzeniu szczątków w 1972), do 2010 w południowej nawie poklasztornego kościoła, następnie w zachodniej części nawy głównej kościoła (na ścianie południowej, nieopodal wejścia do Kaplicy Mariackiej).
