NOWE OGRODY

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Linia 6: Linia 6:
 
[[File:Volkstag23.jpg|thumb|Nowe Ogrody, 1943 (po prawej budynek [[VOLKSTAG | Volkstagu]] Wolnego Miasta Gdańska, po lewej budynek byłej  [[REJENCJA GDAŃSKA| rejencji gdańskiej]] i [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu]]]]
 
[[File:Volkstag23.jpg|thumb|Nowe Ogrody, 1943 (po prawej budynek [[VOLKSTAG | Volkstagu]] Wolnego Miasta Gdańska, po lewej budynek byłej  [[REJENCJA GDAŃSKA| rejencji gdańskiej]] i [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu]]]]
  
'''NOWE OGRODY''' (1455: newe garten, następnie Nygarten, Neugarten, także Neuss), pierwotnie dzielnica ogrodów. Pierwszy odnotowano w 1378 roku, po zachodniej stronie [[KANAŁ RADUNI | Kanału Raduni]], koło [[SZPITAL ŚW. GERTRUDY | szpitala św. Gertrudy]]. W roku 1385 było ich 12, w 1430 – co najmniej 45. Wielokrotnie niszczone podczas wojen (np. w 1461 podczas [[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojny trzynastoletniej]] przez Krzyżaków), od roku 1656 były bezpieczne wewnątrz nowego zewnętrznego pasa fortyfikacji, z fosą (nad którą akweduktem przerzucono wody [[POTOK SIEDLECKI | Potoku Siedleckiego]]). W 1687 istniało ponad 200 ogrodów, liczne gospody, letnie rezydencje gdańszczan i szlachty.<br/><br/>
+
'''NOWE OGRODY''' (1455: newe garten, następnie Nygarten, Neugarten, także Neuss), pierwotnie dzielnica ogrodów. Pierwszy odnotowano w 1378 roku, po zachodniej stronie [[KANAŁ RADUNI | Kanału Raduni]], koło [[SZPITAL ŚW. GERTRUDY | szpitala św. Gertrudy]]. W 1385 było ich 12, w 1430 – co najmniej 45. Wielokrotnie niszczone podczas wojen (np. w 1461 podczas [[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojny trzynastoletniej]] przez Krzyżaków), od 1656 były bezpieczne wewnątrz nowego zewnętrznego pasa fortyfikacji, z fosą (nad którą akweduktem przerzucono wody [[POTOK SIEDLECKI | Potoku Siedleckiego]]). W 1687 istniało ponad 200 ogrodów, liczne gospody, letnie rezydencje gdańszczan i szlachty.<br/><br/>
Główna ulica (Nowe Ogrody) wiodła do [[BRAMA NOWYCH OGRODÓW | bramy Nowych Ogrodów]] (1656) w zewnętrznym pasie fortyfikacji (obecnie skrzyżowanie ul. Nowe Ogrody, [[POWSTAŃCÓW WARSZAWSKICH, ulica | Powstańców Warszawskich]], Kartuskiej i Pohulanki). Części dużego placu przed [[BRAMA WYŻYNNA | Bramą Wyżynną]] przyjmowały – zależnie od rodzaju zorganizowanego na nich handlu – nazwy Targów: Końskiego (w 1617 Ros Markt), Bydlęcego (w 1625 Ochsenmarkt), [[TARG RAKOWY | Rakowego]] (w 1763 Krebsmarkt) i [[TARG SIENNY | Siennego]] (w 1866 Heumarkt). Przy tym ostatnim funkcjonowały, napędzane wodami Kanału Raduni, trzy młyny garbarskie (najstarszy zbudowany w roku 1374), folusz i od połowy XVI wieku [[KUNSZT WODNY | Kunszt Wodny]]. W 1841 roku na parceli (z budynkiem, zniszczonym w 1945, przy obecnych torach kolejowych, po ich stronie wschodniej, dawny nr 18/19), nabytej od kupca [[HENRICHSDORFF JOHANN CARL FRIEDRICH | Johanna Henrichsdorffa]], działała loża masońska Eugenia – stąd obecna nazwa ul. Masońskiej (w 1877 Logengang, w 1939–1945 Langer Gang), dawniej – już w roku 1428 – Schinkla (Schinkelgasse) ([[WOLNOMULARSTWO | wolnomularstwo]]). Przy obecnej ul. [[HUCISKO | Hucisko]], nad Radunią, dowodnie od 1432 roku istniała huta srebra, następnie wytwórnia prochu. W połowie XIX wieku przy obecnym Targu Rakowym działał zieleniec Mały Błędnik ([[BŁĘDNIK, właśc. MAŁY BŁĘDNIK | Błędnik Mały]]).<br/><br/>
+
Główna ulica (Nowe Ogrody) wiodła do [[BRAMA NOWYCH OGRODÓW | bramy Nowych Ogrodów]] (1656) w zewnętrznym pasie fortyfikacji (obecnie skrzyżowanie ul. Nowe Ogrody, [[POWSTAŃCÓW WARSZAWSKICH, ulica | Powstańców Warszawskich]], Kartuskiej i Pohulanki). Części dużego placu przed [[BRAMA WYŻYNNA | Bramą Wyżynną]] przyjmowały – zależnie od rodzaju zorganizowanego na nich handlu – nazwy Targów: Końskiego (w 1617 Ros Markt), Bydlęcego (w 1625 Ochsenmarkt), [[TARG RAKOWY | Rakowego]] (w 1763 Krebsmarkt) i [[TARG SIENNY | Siennego]] (w 1866 Heumarkt). Przy tym ostatnim funkcjonowały, napędzane wodami Kanału Raduni, trzy młyny garbarskie (najstarszy zbudowany w roku 1374), folusz i od połowy XVI wieku [[KUNSZT WODNY | Kunszt Wodny]]. W 1841 na parceli (z budynkiem, zniszczonym w 1945, przy obecnych torach kolejowych, po ich stronie wschodniej, dawny nr 18/19), nabytej od kupca [[HENRICHSDORFF JOHANN CARL FRIEDRICH | Johanna Henrichsdorffa]], działała loża masońska Eugenia – stąd obecna nazwa ul. Masońskiej (w 1877 Logengang, w 1939–1945 Langer Gang), dawniej – już w roku 1428 – Schinkla (Schinkelgasse) ([[WOLNOMULARSTWO | wolnomularstwo]]). Przy obecnej ul. [[HUCISKO | Hucisko]], nad Radunią, dowodnie od 1432 istniała huta srebra, następnie wytwórnia prochu. W połowie XIX wieku przy obecnym Targu Rakowym działał zieleniec Mały Błędnik ([[BŁĘDNIK, właśc. MAŁY BŁĘDNIK | Błędnik Mały]]).<br/><br/>
Wielkie zmiany przyniosła 2. połowa XIX wieku i XX wiek. W 1867 roku przeprowadzono bocznicę kolejową do [[NOWY PORT | Nowego Portu]] z przystankiem w zasypanej fosie ([[KOLEJ | kolej]]). Wykop kolei odciął Targ Sienny i Targ Rakowy od pozostałej części Nowych Ogrodów. W roku 1895 zaczęto rozbiórkę ciągu fortyfikacji wewnętrznych, na których miejscu powstały eleganckie ulice. W 1899 nowa ul. Hucisko (Silberhütte) połączyła [[TARG DRZEWNY | Targ Drzewny]] z Nowymi Ogrodami, przy których powstały: [[SZPITAL DIAKONIS EWANGELICKICH | szpital diakonis ewangelickich]] (1860, pod nr. 23, od 1875 nr 3–5 na terenie kupionym od spadkobierców Friedricha Adolfa Gottschalka, obecnie [[SZPITAL WOJEWÓDZKI | Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika]]), Sejmik Prowincji (1880) – późniejszy Sejm II Wolnego Miasta Gdańska (WMG; zniszczony w roku 1945), Nadprezydentura (1886) – późniejszy Senat II WMG (zniszczony – na części obecnie Urząd Miejski), [[FUNDACJA AUGUSTY VICTORII | fundację cesarzowej Augusty Wiktorii]] dla chorych i samotnych (1901), gmach sądów (1910).<br/><br/>
+
Wielkie zmiany przyniosła 2. połowa XIX wieku i XX wiek. W 1867 roku przeprowadzono bocznicę kolejową do [[NOWY PORT | Nowego Portu]] z przystankiem w zasypanej fosie ([[KOLEJ | kolej]]). Wykop kolei odciął Targ Sienny i Targ Rakowy od pozostałej części Nowych Ogrodów. W roku 1895 zaczęto rozbiórkę ciągu fortyfikacji wewnętrznych, na których miejscu powstały eleganckie ulice. W 1899 nowa ul. Hucisko (Silberhütte) połączyła [[TARG DRZEWNY | Targ Drzewny]] z Nowymi Ogrodami, przy których powstały: [[SZPITAL DIAKONIS EWANGELICKICH | szpital diakonis ewangelickich]] (1860, pod nr. 23, od 1875 nr 3–5 na terenie kupionym od spadkobierców Friedricha Adolfa Gottschalka, obecnie [[SZPITAL WOJEWÓDZKI | Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika]]), Sejmik Prowincji (1880) – późniejszy Sejm II Wolnego Miasta Gdańska (WMG; zniszczony w 1945), Nadprezydentura (1886) – późniejszy Senat II WMG (zniszczony – na części obecnie Urząd Miejski), [[FUNDACJA AUGUSTY VICTORII | fundację cesarzowej Augusty Wiktorii]] dla chorych i samotnych (1901), gmach sądów (1910).<br/><br/>
W 1921 roku rozebrano [[BRAMA NOWYCH OGRODÓW | Bramę Nowych Ogrodów]] i zasypano istniejącą przed nią fosę. W budynku Nowe Ogrody 27 urzędował przed 1939 rokiem [[KOMISARIAT GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W II WMG | Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej]]. Do Nowych Ogrodów zalicza się także [[PIASKOWNIA | Piaskownię]] (Sandgrube), teren przy obecnej ul. Rogaczewskiego, nazwany od wykopu w rejonie [[SZPITAL MIEJSKI (Lazaret przy Sandgrube) | Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Sandgrube)]], obecnie budynek Dyrekcji Lasów (nr 9/13). W roku 1932 na zachodnim końcu ulicy staraniem ks. [[ROGACZEWSKI FRANCISZEK | Franciszka Rogaczewskiego]] powstał polski [[KOŚCIÓŁ CHRYSTUSA KRÓLA | kościół Chrystusa Króla]]. W 1945 większość zabudowy uległa zniszczeniu. Przy ul. Masońskiej przetrwał XIX-wieczny klasztor [[ELŻBIETANKI | elżbietanek]], w którym spędził ostatnie lata życia usunięty przez hitlerowców z Pelplina bp. Konstanty Dominik. W tym samym roku ul. Neugarten nazwano Nowym Światem, następnie ul. Świerczewskiego, a po 1989 powrócono do nazwy Nowe Ogrody.<br/><br/>
+
W 1921 rozebrano [[BRAMA NOWYCH OGRODÓW | Bramę Nowych Ogrodów]] i zasypano istniejącą przed nią fosę. W budynku Nowe Ogrody 27 urzędował przed 1939 [[KOMISARIAT GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W II WMG | Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej]]. Do Nowych Ogrodów zalicza się także [[PIASKOWNIA | Piaskownię]] (Sandgrube), teren przy obecnej ul. Rogaczewskiego, nazwany od wykopu w rejonie [[SZPITAL MIEJSKI (Lazaret przy Sandgrube) | Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Sandgrube)]], obecnie budynek Dyrekcji Lasów (nr 9/13). W roku 1932 na zachodnim końcu ulicy staraniem ks. [[ROGACZEWSKI FRANCISZEK, ksiądz | Franciszka Rogaczewskiego]] powstał polski [[KOŚCIÓŁ CHRYSTUSA KRÓLA | kościół Chrystusa Króla]]. W 1945 większość zabudowy uległa zniszczeniu. Przy ul. Masońskiej przetrwał XIX-wieczny klasztor [[ELŻBIETANKI | elżbietanek]], w którym spędził ostatnie lata życia usunięty przez hitlerowców z Pelplina bp. Konstanty Dominik. W tym samym roku ul. Neugarten nazwano Nowym Światem, następnie ul. Świerczewskiego, a po 1989 powrócono do nazwy Nowe Ogrody.<br/><br/>
 
11 XI 1947 otwarto nowo wybudowany wiadukt kolejowy łączący ul. Hucisko z Nowymi Ogrodami (zastąpiony nowym w latach 1960–1961, z wydzielonym dwutorowym pasem tramwajowym, przebudowany w roku 2000). 17 VIII 1948 położono kamień węgielny pod siedzibę planowanego gmachu Izby Skarbowej (Nowe Ogrody nr 8/12), według projektu Wandy Podczaskiej-Wyszyńskiej, do którego w grudniu 1950 przeniesiono Wydział Finansowy Miejskiej Rady Narodowej (z gmachu przy ul. 3 Maja nr 9), a do marca 1951 – pozostałe wydziały władz miasta. {{author: AJ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]
 
11 XI 1947 otwarto nowo wybudowany wiadukt kolejowy łączący ul. Hucisko z Nowymi Ogrodami (zastąpiony nowym w latach 1960–1961, z wydzielonym dwutorowym pasem tramwajowym, przebudowany w roku 2000). 17 VIII 1948 położono kamień węgielny pod siedzibę planowanego gmachu Izby Skarbowej (Nowe Ogrody nr 8/12), według projektu Wandy Podczaskiej-Wyszyńskiej, do którego w grudniu 1950 przeniesiono Wydział Finansowy Miejskiej Rady Narodowej (z gmachu przy ul. 3 Maja nr 9), a do marca 1951 – pozostałe wydziały władz miasta. {{author: AJ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]

Wersja z 17:06, 25 sie 2022

Nowe Ogrody, Der Stadt Dantzigk…, 1687
Widok miasta przy Bramie Wyżynnej, Der Stadt Dantzigk..., 1688
Zniszczenia Nowych Ogrodów (w środku, między Biskupią Górką a Grodziskiem) podczas oblężenia Gdańska w 1734, według Georga Paula Buscha z 1735
Nowe Ogrody od strony obecnej ul. 3 Maja, początek XX wieku
Nowe Ogrody, 1943 (po prawej budynek Volkstagu Wolnego Miasta Gdańska, po lewej budynek byłej rejencji gdańskiej i Senatu

NOWE OGRODY (1455: newe garten, następnie Nygarten, Neugarten, także Neuss), pierwotnie dzielnica ogrodów. Pierwszy odnotowano w 1378 roku, po zachodniej stronie Kanału Raduni, koło szpitala św. Gertrudy. W 1385 było ich 12, w 1430 – co najmniej 45. Wielokrotnie niszczone podczas wojen (np. w 1461 podczas wojny trzynastoletniej przez Krzyżaków), od 1656 były bezpieczne wewnątrz nowego zewnętrznego pasa fortyfikacji, z fosą (nad którą akweduktem przerzucono wody Potoku Siedleckiego). W 1687 istniało ponad 200 ogrodów, liczne gospody, letnie rezydencje gdańszczan i szlachty.

Główna ulica (Nowe Ogrody) wiodła do bramy Nowych Ogrodów (1656) w zewnętrznym pasie fortyfikacji (obecnie skrzyżowanie ul. Nowe Ogrody, Powstańców Warszawskich, Kartuskiej i Pohulanki). Części dużego placu przed Bramą Wyżynną przyjmowały – zależnie od rodzaju zorganizowanego na nich handlu – nazwy Targów: Końskiego (w 1617 Ros Markt), Bydlęcego (w 1625 Ochsenmarkt), Rakowego (w 1763 Krebsmarkt) i Siennego (w 1866 Heumarkt). Przy tym ostatnim funkcjonowały, napędzane wodami Kanału Raduni, trzy młyny garbarskie (najstarszy zbudowany w roku 1374), folusz i od połowy XVI wieku Kunszt Wodny. W 1841 na parceli (z budynkiem, zniszczonym w 1945, przy obecnych torach kolejowych, po ich stronie wschodniej, dawny nr 18/19), nabytej od kupca Johanna Henrichsdorffa, działała loża masońska Eugenia – stąd obecna nazwa ul. Masońskiej (w 1877 Logengang, w 1939–1945 Langer Gang), dawniej – już w roku 1428 – Schinkla (Schinkelgasse) ( wolnomularstwo). Przy obecnej ul. Hucisko, nad Radunią, dowodnie od 1432 istniała huta srebra, następnie wytwórnia prochu. W połowie XIX wieku przy obecnym Targu Rakowym działał zieleniec Mały Błędnik ( Błędnik Mały).

Wielkie zmiany przyniosła 2. połowa XIX wieku i XX wiek. W 1867 roku przeprowadzono bocznicę kolejową do Nowego Portu z przystankiem w zasypanej fosie ( kolej). Wykop kolei odciął Targ Sienny i Targ Rakowy od pozostałej części Nowych Ogrodów. W roku 1895 zaczęto rozbiórkę ciągu fortyfikacji wewnętrznych, na których miejscu powstały eleganckie ulice. W 1899 nowa ul. Hucisko (Silberhütte) połączyła Targ Drzewny z Nowymi Ogrodami, przy których powstały: szpital diakonis ewangelickich (1860, pod nr. 23, od 1875 nr 3–5 na terenie kupionym od spadkobierców Friedricha Adolfa Gottschalka, obecnie Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika), Sejmik Prowincji (1880) – późniejszy Sejm II Wolnego Miasta Gdańska (WMG; zniszczony w 1945), Nadprezydentura (1886) – późniejszy Senat II WMG (zniszczony – na części obecnie Urząd Miejski), fundację cesarzowej Augusty Wiktorii dla chorych i samotnych (1901), gmach sądów (1910).

W 1921 rozebrano Bramę Nowych Ogrodów i zasypano istniejącą przed nią fosę. W budynku Nowe Ogrody 27 urzędował przed 1939 Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej. Do Nowych Ogrodów zalicza się także Piaskownię (Sandgrube), teren przy obecnej ul. Rogaczewskiego, nazwany od wykopu w rejonie Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Sandgrube), obecnie budynek Dyrekcji Lasów (nr 9/13). W roku 1932 na zachodnim końcu ulicy staraniem ks. Franciszka Rogaczewskiego powstał polski kościół Chrystusa Króla. W 1945 większość zabudowy uległa zniszczeniu. Przy ul. Masońskiej przetrwał XIX-wieczny klasztor elżbietanek, w którym spędził ostatnie lata życia usunięty przez hitlerowców z Pelplina bp. Konstanty Dominik. W tym samym roku ul. Neugarten nazwano Nowym Światem, następnie ul. Świerczewskiego, a po 1989 powrócono do nazwy Nowe Ogrody.

11 XI 1947 otwarto nowo wybudowany wiadukt kolejowy łączący ul. Hucisko z Nowymi Ogrodami (zastąpiony nowym w latach 1960–1961, z wydzielonym dwutorowym pasem tramwajowym, przebudowany w roku 2000). 17 VIII 1948 położono kamień węgielny pod siedzibę planowanego gmachu Izby Skarbowej (Nowe Ogrody nr 8/12), według projektu Wandy Podczaskiej-Wyszyńskiej, do którego w grudniu 1950 przeniesiono Wydział Finansowy Miejskiej Rady Narodowej (z gmachu przy ul. 3 Maja nr 9), a do marca 1951 – pozostałe wydziały władz miasta. AJ

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania